122
Azərbaycan Respublikası qanununun 17-ci maddəsində təsbit olunlmuşdur. Orada
göstərilir ki, sifarişçinin və digər maraqlı şəxslərin qiymətləndiricinin fəaliyyətinə
müdaxilə etməsinə yol verilmir. Bu heç də o demək deyildir ki, o, istədiyi kimi hərəkət
edə bilər. Qiymətləndirici qanunla icazə verilən hüquqları (9-cu maddə), vəzifələri (10-
cu maddə) və qiymətləndirmə fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün hazırlanmış
standartlar
və
normalar
çərçivəsində
fəaliyyət
göstərir.
Lakin,
burada
qiymətləndiricinin məsuliyyətinin hərtərəfli açıqlanması, onun qanunvericiliklə əhatə
edilməsi məsələsi tam açıqlanmamışdır. Sonrakı digər qanunlarda da, dövlət nəzarəti
zamanı hüquqi və fiziki şəxslərin məsuliyyətinin konkretləşdirilməsi variantına rast
gəlinmir. Ona görə, müasir Azərbaycan iqtisadiyyatında ən azı əmlakın
qiymətləndirilməsi müqaviləsi üzrə qiymətləndiricinin məsuliyyətinin sığortalanması
işinin təşkilinə böyük ehtiyac vardır.
Azərbayacan Respublikası qanunvericiliyinə uyğun qaydada tərtib olunmuş
hesabat qiymətləndirməyə aid standartlara əsaslanaraq istifadə olunmuş ilkin
məlumatların, faktların, hesablamaların, əsaslandırmaların şərhinin verilməsi şərti ilə
yerinə yetrilmiş qiymətləndirmənin nəticələrini əks etdirən sənəddir. Qiymətləndirmə
obyektinin bütün cəhətlərini, əlamətlərini və hesablamaları tam təsvir etməklə yanaşı,
hesabat həm də bazarın vəziyyətini, qiymətləndirmə obyektinin analoqlarını, habelə
onun vəziyyətinə təsir göstərə bilən digər amilləri də əhatə etməlidir. Hesabat
qiymətləndirməni bilavasitə icra edən və ona məsuliyyət daşıyan mütəxəssis
(qiymətləndirici) tərəfindən imzalanaraq qəbul etmə aktı ilə sifarişçiyə təhvil verilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, mövcud qanunvericiliyi bilmədən yol verilən hər hansı səhvlər
qiymətləndiricini məsuliyyətdən azad edə bilməz. Hesabat sifarişçiyə təhvil verilərkən
ə
vvəllər qəbul edilmiş bütün sənədlər də ona qaytarılmalıdır.
Beləliklə, qiymətləndirmənin mərhələlərinə aid deyilən ifadələr, şərhlər və izahlarla
yanaşı, onu yığcam şəkildə və aşağıdakı qaydada nəzərdən keçirmək prosesin daha
ə
yani olaraq yadda qalmasına kömək edər.
123
Sxem 8.2
Ə
vvəldə qeyd olunduğu kimi, qiymətləndirmənin mərhələləri bir-biri ilə sıx
surətdə əlaqədardır və biri digərini şərtləndirir. Əlbəttə, bu bölgü özü də şərti xarakter
daşıyır, çünki qiymətləndirmə tam və kompleks fəaliyyətdir. Bu bölgü yalnız və yalnız
qiymətləndirmənin mahiyyətinin dərk edilməsi üçün idrakda aparılan bölgüdür.
Beynəlxalq təcrübədə daşınmaz əmlakın qiymətləndirilməsi iki mərhələdə
aparılır. Birinci mərhələdə mütəxəssis oxşar obyektlərin regional və yerli bazardakı
vəziyyətini tədqiq edir. Tədqiqat nəticəsində müəyyən vaxt ərzində hüquqi, fiziki,
maliyyə və s. məhdudiyyətlər daxilində istehlakçıların verdikləri üstünlüklərin ümumi
Qiymətləndirmənin mərhələləri
Qiymətləndirmə
obyektinin
dəyərinin
hesablanması
Yekun mərhələ
nformasiyanın
toplanması
mərhələsi
Hazırlıq mərhələsi
Qiymətləndirmə
obyekti ilə tanışlıq
Sifarişçi tərəfindən
təqdim
olunası
sənədlərin
siyahısının
tərtib
edilməsi
Qiymətləndirmə
obyektinin
və
qiymətləndirmənin
məqsədinin
göstərilməsi şərti ilə
qiymətləndirmənin
aparılması
üzrə
müqavilənin
bağlanması
Qiymətləndirmə
obyektinə yerində
baxılması
Sifarişçidən
informasiyaların
alınması
Rəsmi mənbələrdən
ə
lavə məlumatların
alınması (internet
şə
bəkələri, nəşriyyat
vasitələri,
qiymətləndiricilə-
rin
informasiyası)
Hesabatın yekun
mətninin
hazırlanması
Hesabatın
sifarişçiyə təqdim
edilməsi, qəbul -
etmə aktının
imzalanması və
sifarişçinin
ə
vvəlcədən
qiymətləndiriciyə
veridiyi sənədlərin
ona qaytarılması
Daha yaxşı və
faydalı
istifadənin təhlili
Məsrəf,
müqayisə və
gəlir yanaşmaları
metodlarından
istifadə etməklə,
qiymətləndirmə
obyektinin
dəyərinin
müəyyən
edilməsi
Müxtəlif
metodların
tətbiqi ilə əldə
olunan
qiymətləndirmə
nəticələrinin
razılaşdırılması