1. Ticari Mineralleri
Yüklə 332,22 Kb.
|
1 2
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Kullanım Alanları: Döküm Sanayi
- Sondaj Çamuru
- Yağ Sanayi
- 4. Nitelikleri ve Sınırlamaları
- 5. Ülkemizde ve Dünyada Rezervi, Üretimi, Tüketimi ve Ticareti: Türkiye Rezerv, Üretim ve Tüketimi
- Dünya Rezerv, Üretim ve Tüketimi
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Montmorillonit |
Badellit |
Notronit |
Saponit |
Hektorit |
|
SiO2 |
50-64 |
58-66 |
36-45 |
50-66 |
50-60 |
|
Al2O3 |
17-25 |
28-30 |
0.2-5.0 |
5.0-10.0 |
0.1-1.0 |
|
Fe2O3 |
0.5-6.0 |
1.0-2.5 |
28-40 |
0.3-2.5 |
< 0.2 |
|
CaO |
0.2-5.0 |
0.5-1.5 |
0.5-3.0 |
0.5-1.5 |
0.1-1.5 |
|
MgO |
0.2-7.0 |
0.5-3.0 |
0.8-3.0 |
20-28 |
20-26 |
|
K2O |
0.2-1.5 |
1.5-2.5 |
2.5-4.0 |
0.5-1.0 |
0.2-0.4 |
|
Na2O |
0-1.5 |
0.2-2.0 |
1.5-8.0 |
< 0.1 |
0-3.5 |
|
TiO2 |
0-0.5 |
0.1-1.0 |
0.01-0.1 |
< 0.2 |
< 0.05 |
|
H2O + |
6.0-9.0 |
|
|
|
4-6 |
|
H2O - |
7.0-25.0 |
4.0-10.0 |
6.0-15.0 |
9-12 |
9-18 |
Bentonit kristal yapısında Na+, Ca++ veya Mg++ katyonları ile yer değiştirebilir ve zeolit grubu hariç diğer minerallerden çok daha fazla iyon değiştirme kapasitesine sahiptir. Bentonit dengesiz negatif yükünden dolayı su içinde birbirlerini iterek suda mükemmel dispersiyon özelliği gösterir. Bentonitleri; doğada bulunuşları, şişme yetenekleri, doğal veya aktifleştirilmiş olup olmamaları ve kullanım alanlarına göre gruplandırmak olasıdır. Şişme özelliklerine göre;
a) Na-bentonit: yüksek şişme kapasitesine sahip olup, Wyoming bentoniti olarak da adlandırılmaktadır. Bu özelliğiyle sondaj çamurunun en önemli malzemesidir.
b) Ca-bentonit: daha az şişme kapasitesine sahiptir. Yaygın olarak “ağartma toprağı-Fuller’s Earth” olarak da adlandırılır. Ayrıca bu tür killerin Na2CO3 ile muamele edilerek Na/Ca iyon yer değiştirmesi sonucu, şişme kapasitesi arttırılabilir. Bazı Ca-bentonitler, eğer asit ile aktive edilmeye uygun ise, kimyasal proseslerden sonra “ağartma toprağı” olarak da kullanılırlar.
Çizelge 2. Başlıca Bentonit Gruplarının Ortalama
Kimyasal Analiz Değerleri
|
Bileşen -%- |
Na-bentonit |
Ca-bentonit |
Ara tip |
|
SiO2 |
64 |
59 |
62 |
|
Al2O3 |
21 |
19.7 |
15.9 |
|
Fe2O3 |
3.5 |
5.9 |
3.0 |
|
MgO |
2.3 |
5.5 |
2.6 |
|
CaO |
0.5 |
1.7 |
4.5 |
|
Na2O |
2.6 |
0.2 |
2.0 |
|
K2O |
0.4 |
0.2 |
1.0 |
Bentonitlerin kimyasal bileşimleri hangi tip bentonit oldukları konusunda kesin bir bilgi vermemekle birlikte, yaklaşım sağlamak üzere tahmin yapmaya yardımcı olabilir. Bentonit gruplarına ait ortalam kimyasal analiz sonuçları Çizelge 2’de verilmiştir. Bu çizelgeye göre; Na2O+K2O / CaO+MgO oranı 1 ve daha büyükse sodyum; 1’den küçük 1/3’e kadar olanlar ara tip; 1/3’den küçükse Ca-bentonit olarak adlandırılabilir. Bentonitler asit, soda(Na2CO3), polimer ve benzeri reaktiflerle reaksiyona sokularak “katkılı” veya “aktifleştirilmiş bentonit” sınıflaması da yapılabilir. Katkı maddesinin türüne bağlı olarak, “sodyum aktif bentonit”, “aktif ağartma toprağı”, veya “polimer katkılı bentonit” olarak adlandırılır.
Bentonitler; iyon değiştirme kapasitesi, viskozite, tiksotropi, plastiklik, büzülme, bağlama, yırtılma, suya direnç gibi önemli özellikleri, değişen katyonların cinsine bağlı olarak değişiklikler gösterebilir.
İyon Değiştirme Kapasitesi: Montmorillonitin tetraedr katmanındaki Si+4’ün yerini Al+3; oktaedr katmanındaki Al+3’ün yerini Mg+2, Fe+2, Zn+2 ve Li+1 iyonları alabilmektedir. Katyon değişimi sonunda artı yük eksiği ortaya çıkar. Bu yük eksikliği ise Na+, K+ veya Ca+2 iyonlarının su fazından kristal kafesine bağlanmalarıyla giderilir. Katyon değişim kapasitesi; 100 gr kildeki milieşdeğer Na2O miktarı olarak ifade edilir. Killerdeki değişebilir katyonlar H+, Na+, Ca+2 ve Mg+2’dir. Bir araştırmaya göre montmorillonit’in katyon değişim kapasitesi 80-150 milieşdeğer olarak bulunmuştur. Aynı araştırmaya göre; Kaolen:3-15; İllit: 10-40; Vermikülit 100-150; ve Sepiyolit-atalpuljit: 20-30 milieşdeğer katyon değiştirme kapasitesine sahiptir [1].
Viskozite: Sıvının akmaya karşı gösterdiği iç direnç olarak ifade edilir. Dışarıdan bünyeye alınan su, dışarıdaki serbest suyun azalmasına bu durumda, bentonit-su karışımı çamurun akmaya karşı bir iç sürtünme ve direncine neden olur. Viskozite basınçla artar, sıcaklıkla azalır. 1 cm aralıklı iki levha arasından akan sıvının akış hızını 1 cm/sn arttırmak için gereken güç olarak tanımlanır, birimi santipuaz (cp)’dır. Bentonitlerin ortalama viskoziteleri 15 cp civarındadır. Sondaj çamurunda jelleşme, akma noktası (yield point), viskozite ve su kaybının düşük olması istenir. İyi bir sondaj çamuru kuyu cidarında ince ve sağlam sıva (filter cake) yapmalı, formasyonu sağlamlaştırmalı ve formasyonla su temasını mümkün olduğu kadar azaltmalıdır.
Tiksotropi: Su-kil karışımı sonucu oluşan jel-sıvı sisteminin kendi içinde tersinir dönüşümüne bağlı olarak ortaya çıkar. Her basınç veya sallantıda jel sıvıya dönüşebilir. Tiksotropi ve viskozite iyon değişimi ile ilintilidir.
Plastiklik: Basınç altında şekil alan ve basınç ortadan kalktığında aldığı şekli koruyan kilin çamur yapma eğilimi olarak tanımlanır. Plastik özelliklerin oluşabilmesi için etkin olan su miktarı “plastik limit” ve plastik halden akıcı hale geçebilmesi için kilin alabileceği su miktarı “likid limit” olarak tanımlanır. Likit limit, plastik limit farkı ise “plastiklik indeksi” olarak ifade edilir. Sodyum smektitlerde plastik limit 75, likid limit 500; Ca-bentonitlerde plastik limit 90, likid limit ise 160 değerlerindedir.
Yukarıda anahatlarıyla tanımlanan kil özelliklerine ek olarak; kil bünyesindeki suyun uzaklaştırılması ile büzülme (shrinkage), bünyeye su alarak şişme (swelling), kilin taneleri bağlayıcılığı (bonding strength) ve kırılma, kayma ve şekil değiştirmeye karşı gösterdikleri direnç (shear strength) gibi özellikleri de kullanım amacına göre önemli olmaktadır.
Çizelge 3. Döküm Bentonitlerinin Özellikleri (TSE), [10]
|
|
% Ağırlık | |
|
|
Minimum |
Maksimum |
|
SiO2 |
58 |
68 |
|
Al2O3 |
18 |
25 |
|
Fe2O3 + FeO |
-- |
6 |
|
MgO |
-- |
4.5 |
|
TiO2 |
0.2 |
0.8 |
|
Na2O + K2O / CaO |
1 |
-- |
|
Ateş Kaybı |
-- |
6.5 |
|
Montmorillonit Miktarı |
75 |
-- |
|
Kireç Miktarı (CaCO3) |
-- |
-- |
|
pH |
8 |
10.5 |
|
Nem |
-- |
10 |
|
Likit Limit |
350 gr |
-- |
|
Sinterleşme |
1300°C |
-- |
|
Jelleşme Katsayısı |
12 |
-- |
|
Kolloidal Özellik |
% 3 çökelti |
-- |
|
Suda Şişme (Hacım) |
3 katı |
4 katı |
|
Termal Duraylılık / 537°C |
50 |
-- |
|
Yaş Mukavemet (%12 bentonit + %5.5 su) |
1200 gr/cm2 |
-- |
|
Kuru Mukavemet (%12 bentonit + %5.5su) |
900 gr/cm2 |
-- |
|
Gaz Geçirgenliği |
175 cm3/san |
-- |
3. Kullanım Alanları:
Döküm Sanayi: Kolloidal özelliği ve yüksek plastisitesi nedeniyle dökümde kalıp malzemesi olarak kullanılan kumlara bağlayıcı özellikler kazandırır. Bentonit kalıp kumlarında % 2’den % 50’ye kadar değişik oranlarda katılır. Amaç minimum miktardaki kille en yüksek bağlama mukavemeti ve kum kalıplarında yüksek gaz geçirgenliğinin elde edilmesidir. Demir cevheri konsantrelerinin peletlenmesi sırasında % 1’e kadar katılan bentonitin bağlayıcı özelliğinden yararlanılır. Döküm sana-yinde kullanılan bentonitin kimyasal bileşimi ve tane boyutu dağılımı Çizelge 3 ve Çizelge 4’de verilmiştir [10].
Çizelge 4. Döküm Kumlarında Boyut Dağılımı.
|
Boyut |
Kuru |
Yaş |
|
- mm - |
∑ % (min) |
∑ % (maks) |
|
-0.149 |
97 |
100 |
|
-0.074 |
90 |
98 |
Sondaj Çamuru: Çamurun belirli bir viskozite elde edilene kadar su ile karıştırılan çamur akış özelliği, su kaybı ve ağırlığı önemlidir. İyi akış özelliklerine sahip çamurun, düşük jel mukavemetinde (durgun halde kil parçacıklarının çekim kuvveti), düşük akma noktasına (akış halinde kil parçacıklarının çekim kuvveti) sahip ve viskoziteli olması gerekir.
Sondaj çamurunda; su kaybı özelliği ve çamurun ağırlığı önemli parametrelerdir. Sondaj çamurunda; su kaybını azaltmak ve mazot ve kil parçacıklarının deflokülasyonu için lignosülfanat kullanılır. Sondajda; formasyon basıncını dengelemek ve emniyetli olarak formasyonun delinmesi için, denge basıncının biraz üstünde, ortalama 9.5 libre/galon’luk çamur ağırlığı kullanılır.
Çamur ağırlığına etki eden ana faktör, kullanılan kilin “akma noktası-yield” dır. 15 cp görünür viskoziteli olan 100 varillik çamur, eğer tam bir ton kilden elde ediliyorsa, bu kilin verimi 100 varil/ton “akma noktası” olarak tanımlanır. Standart Wyoming bentonitinin verimi, 80 ile 100 varil/ton’dur. BENSAN firmasının ürettiği BENT-DRILL sondaj bentonitinin teknik özellikleri Çizelge 5’de verilmektedir.
Yağ Sanayi: Yağların rengini açmakta kullanılan, Ca-bentonitler asit aktivasyonu ile yüzey alanları ve kristal içindeki boşluklar genişletilerek, Fe, Ti, Ca, Na ve K kil minerallerinin kristal kafes yapısında ayrılır, boşluklarda H+ - bağları oluşturularak, ağartma toprağına dönüştürülür ve bitkisel yağların (zeytinyağı, ayçiçeği, mısır, susam, soya, palm kanola, pamuk yağları gibi) rafinerisi sırasında filtre malzemesi olarak kullanılır. Yağların ağartma işlemlerinde bentonitin renk veren maddeleri absorbe etme özel-liğinden yararlanılır.
Çizelge 5. Bent-Drill Sondaj Bentonitinin Özellikleri
|
Fiziksel Özellikler |
|
Kimyasal Bileşimi |
- % - |
|
Nem -%- |
6 - 9 |
SiO2 |
62 |
|
Özgül Ağırlık |
2.6 |
Al2O3 |
18 |
|
pH (%20’lik karışım) |
8.6 - 9.0 |
Fe2O3 |
3.0 |
|
Plastik Viskozite –cp- |
11 - 15 |
Na2O |
3.0 |
|
+200 mesh - yaş–maks.- |
% 2.0 |
K2O |
1.0 |
|
+100 mesh –kuru- maks.- |
% 98 |
CaO |
3.0 |
|
Kum içeriği –maks- %- |
1.5 |
MgO |
3.0 |
|
Filtrasyon – ml - |
11 - 12 |
A.Kaybı |
7 - 9 |
|
Fann Viskozimetresi 600 dev/dak. değeri |
35 - 45 |
|
|
Bensan firmasının ürettiği BENT EY-11 ağartma toprağı; doğal halde yüksek adsorpsiyon özelliğine sahip Ca-bentonitlerin iki defa asit aktivasyonu, yıkama ve kurutma işlemleri sonucu elde edilen yüksek kaliteli bir ağartma toprağıdır. BENT EY-11 teknik özellikleri Çizelge 6 ve Çizelge 7’de verilmiştir. Bentonitin diğer kullanım alanlarına göre işlevleri Çizelge 8’de özetlenmektedir.
Ç
Çizelge 7. Yağ Sanayinde Kullanılan Bentonit (Ağartma Toprağı) Boyut Dağılımı
|
Boyut – mm- |
Dağılım |
|
+ 0.150 |
% 1- maks |
|
-0.150 + 0.106 |
% 2- maks |
|
-0.106 + 0.063 |
% 25- maks |
|
-0.063 |
% 75 min |
izelge 6. Yağ Sanayinde Kullanılan Ca-Bentonit (Ağartma Toprağı)
Özellikleri
|
Görünüş |
Toz |
Nem Oranı (maks) |
% 10 |
|
Renk |
Beyaz |
Özgül Ağırlık (gr/cm3) |
2.5 |
|
Suda Çözünürlük |
Çözünmez
|
Yüzey Alanı (BET) (m2/gr) |
240 – 250 |
|
pH (%20’lik karışım) |
3.6 – 4.0 |
Serbest Yığın Yoğunluğu (gr/lt) |
475 – 500 |
|
Yağ Tutma Oranı (maks.) |
% 25
|
Sıkıştırılmış Yığın Yoğunluğu (gr/lt) |
650 – 700 |
Çizelge 8. Bentonit’in Diğer Kullanım Alanları ve Özellikleri
|
Kullanım Alanı |
Özellikleri |
|
Gıda Sanayi |
Şarap, bira, ve meyva suyu yapımında, bazı yabancı maddelerle birleşerek floküle olur ve ortamın berraklaşmasını sağlar |
|
İlaç Sanayi |
Sodyum bentonitler melhemlerde dolgu maddesi olarak kullanılır. Bentonitlerden yapılan bir çok diş macunu patenti de vardır. Sodyum bentonitler çeşitli sıvılarla karıştırıldığında plastik ve homojen, temizleyici ve iyileştirici özelliği olan süspansiyonlar oluşturur. Ayrıca bentonit kozmetik sanayinde de, derideki gözenekleri açarak daha kolay temizlenmesini sağlarlar. |
|
Seramik Sanayi |
Seramik hamurunun plastisitesini geliştirip çalışılmasını kolaylaştırdığından çok önemli bir yer tutar. Emaye sanayinde, astar tabakası yapımında kullanılan filtreye % 1 oranında katılan sodyum bentonit, % 25 oranında katılan kilden çok daha iyi bir emaye süspansiyonu verir. |
|
Çimento Sanayi |
Portland çimento yapımında, yaklaşık % 1 oranında bentonit ilavesi mekanik mukavemeti arttırarak, priz süresini azaltmaktadır. Bentonit beton ve harçlara ilave edildiği zaman plastisiteyi ve işleme kabiliyetini arttırır, çakıl ve kumun ayrılıp bir yerde toplanmasını önler. |
|
Kağıt Sanayi |
Kağıt hamuruna az bir miktarda ilave edilen sodyum bentonit, katranın, reçinelerin, balmumunun bir yerde toplanmasını önler, pigmentlerin homojen dağılmasını sağlar, boya maddelerini adsorbe ederek üstün bir lak meydana getirir, kağıda kayganlık verir. |
|
Lastik Sanayi |
Lastik sanayinde, bentonitin ince taneli, su ile jel ve kolloidal süspansiyon meydana getirmesi, pıhtılaştırma ve dehidrasyon etkisinden yararlanılır. |
|
İnşaat Sanayi |
Bentonitin suyu absorplaması, jel meydana getirerek suyu geçirmemesi gibi özelliklerinden dolayı inşaat mühendisliği alanında kullanılmaktadır. |
|
Deterjan Sanayi |
Sodyum bentonitin yağları absorbe etme özelliğiyle deterjan etkisi vardır. |
|
Gübre Sanayi |
Kolloidal özelliği ve katyon değişim kapasitesi nedeniyle toprağın gübrelenmesinde önemli bir yer tutar. |
|
Boya Sanayi |
Sodyum bentonitler, su bazlı ve solvent esaslı iç ve dış cephe boyalarında adsorbe etme özelliğine sahip ve boyanın hemen çökmesini önleyecek kadar kadar ince taneli olduğu için plastik boyalarda, emayelerde, matbaa mürekkeplerinde ve yağlı boyalarda kullanılır. |
|
Diğer |
Yangın Söndürücülerde: Bünyesinde su tutma özelliği ile orman yangınlarında köpükle karıştırılıp, bentonit püskürtülerek yanan bölgenin hava ile ilişkisini keser.Ayrıca, aktifleştirilmiş bentonitler (smektit grubu), alkilasyon, dehidrasyon ve izomerizasyon gibi reaksiyonlarda kataliz olarak kullanılır. |
4. Nitelikleri ve Sınırlamaları:
Her sanayi kolunun kullandığı bentonitin özellikleri farklıdır. Avrupa Sağlık Örgütü tarafından deterjan ve kedi kumunda kullanılan beyaz bentonitlerin içindeki kristobalit oranının en fazla % 0.1 olması istenmektedir. Sondaj çamuru içinde, çamura karışmayan ve katı madde oranı olarak tanımlanan kuvars, feldspat ve karbonat minerallerinin toplamının % 2.5’un altında olması istenir. TSE (1971), API (American Petroleum Institute) standartlarına göre (1985’e kadar OCMA) sondaj bentonitinde aranılan genel özellikleri mukayeseli olarak Çizelge 9’da verilmiştir [11,16,19]. ABD Çelik Üreticileri Derneği (SFSA) tarafından öngörülen döküm kaliteli bentonitlere ait özellikler ise Çizelge 10’da verilmektedir [16]. Türkiye’de üretilen bentonitlerin genel özellikleri Çizelge 11’de verilmiştir. Türkiye’de kullanılan döküm kumu ve sondaj bentoniti niteliklerindeki bentonitler için sırasıyla TS-5360 ve TS-911 nolu standartlarda ürün nitelikleri detaylarıyla tanımlanmaktadır.
Çizelge 9. Sondaj Bentoniti Özellikleri
|
Özellikler |
TSE (1971) |
API (1974) |
OCMA (1973) |
|
Nem |
max. % 10 |
max. % 10 |
max. % 13 |
|
Katı madde miktarı +74 µm |
max. % 2.5 |
max. % 4 |
max. % 2.5 |
|
Katı madde miktarı - 149 µm |
min. % 98 |
-- |
min. % 98 |
|
Filtre kaybı, cm3, |
max. 13.5 |
max. 15 |
max. 16 |
|
Görünür viskozite (minimum) |
30 teta |
30 teta |
-- |
|
Akma noktası/Plastik viskozite |
|
3/1 |
6/1 |
Ç
5. Ülkemizde ve Dünyada Rezervi, Üretimi, Tüketimi ve Ticareti:
Türkiye Rezerv, Üretim ve Tüketimi: Madencilik sektöründe Ülke genelinde maden rezervlerine ilişkin sağlıklı bilgilere ulaşılmakta zorluklar yaşanmaktadır. Ancak güvenilir kaynaklara göre, Türkiye’nin 42 ruhsatlı bentonit sahasında, genel bentonit rezervlerinin (kaynaklar dahil) 440 milyon ton civarında olduğu ifade edilmektedir [17,18,19,20]. Türkiye bentonit rezervlerine ilişkin bir değerlendirme Çizelge 12’de, Türkiye bentonit üretimi Şekil 1’de, ihracat değerleri ise Çizelge 13’de verilmektedir.
izelge 10. Döküm Bentoniti Standartları
(ABD / SFSA)
|
Özellikler |
|
|
Montmorillonit |
% 92 |
|
Kuvars |
% 3 |
|
Feldspat |
% 5 |
|
Nem |
% 6-12 |
|
pH |
8.2 |
|
CaO |
% 0.7 |
|
Likit limit |
600 - 850 |
|
Ham deformasyon |
% 2.5 |
|
Ham kesme gerilmesi |
17.3 kPa |
|
Ham çekme gerilmesi |
10 kPa |
|
Ham sıkıştırma kuvveti |
58.7 kPa |
|
Kuru sıkıştırma kuvveti |
656 kPa |
|
Metilen mavisi tutma kapasitesi |
100 Meq/100 g |
Çizelge 11. Türkiye’de Üretilen Bentonitlerin Genel Özellikleri [12]
|
|
Beyaz Bentonit |
Na- |
Bentonit |
|
Ca-Bentonit | ||
|
- % - |
Ünye |
Kütahya |
Kurşunlu |
Reşadiye |
Hançılı |
Byk-Kçk Hacıbey
|
Enez-Yazır |
|
SiO2 |
74.9 |
70.9 |
56.0 |
57.6 |
59.4 |
54.6 |
62.74 |
|
Al2O3 |
14.0 |
15.7 |
18.3 |
19.3 |
19.9 |
10.8 |
17.06 |
|
Fe2O3 |
1.1 |
0.9 |
5.8 |
3.3 |
6.2 |
11.3 |
4.03 |
|
CaO |
1.7 |
2.1 |
7.0 |
4.2 |
1.4 |
0.7 |
2.40 |
|
MgO |
1.9 |
1.4 |
1.9 |
2.2 |
2.5 |
3.3 |
1.87 |
|
K2O |
0.8 |
1.2 |
1.4 |
1.9 |
0.91 |
0.6 |
1.65 |
|
Na2O |
0.6 |
0.2 |
2.2 |
2.6 |
2.46 |
2.8 |
0.52 |
|
TiO2 |
0.2 |
0.1 |
0.2 |
0.3 |
-- |
0.7 |
0.66 |
|
A. Kaybı |
9.9 |
7.6 |
6.8 |
7.4 |
6.7 |
4.5 |
9.0 |
|
Şişme hacmi (ml / 2gr) |
4.0 |
3.0 |
15-20 |
15-20 |
10.0 |
-- |
-- |
|
Beyazlık |
84.0 |
82.0 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
|
Yağ emme |
35.0 |
35.0 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
|
Montmorillonit. |
73-88 |
77-85 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
|
Kristobalit |
13-17 |
12 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
Çizelge 12. Türkiye Bentonit Rezervleri
|
Bölge |
Toplam Rezerv (*) x1000 ton |
Jeolojik x1000 ton |
Bölge |
Toplam Rezerv (*) x1000 ton |
Jeolojik x1000 ton |
|
Ankara |
75.240 |
--- |
Giresun |
4.000 |
--- |
|
Artvin |
--- |
800 |
Konya |
6.260 |
--- |
|
Çankırı |
1.443 |
--- |
Ordu |
2.560 |
--- |
|
Çorum |
400 |
--- |
Tokat |
--- |
200.000 |
|
Edirne |
150.000 |
--- |
Trabzon |
60 |
--- |
(*): Toplam Rezerv= Görünür+Muhtemel+Mümkün
Türkiye’de döküm ve sondaj sanayinde kullanılan bentonitler en çok Çankırı ve Reşadiye bölgelerinde üretilmektedir. Edirne-Enez’de asit aktivasyon ile üretilen ağartma toprağı BENSAN firması tarafından üretilmekte ve Tekirdağ limanından Suriye, Mısır, İtalya, Cezayir ve Romanya’ya ihraç edilmektedir. Alman Süd-Chemie AG firması ( eski adı KAYAÇ A.Ş.) Ordu-Fatsa bölgesinde yılda 60.000 ton bentonit ihraç etmektedir. İngiliz kökenli MARMARA CONCORD Madencilik tarafından Balıkesir bölgesinde Ca-bentonit ve ESAN tarafından Kütahya-Sabuncupınar-Başören Köyü bölgesinde nadir bulunan beyaz bentonit üretilmektedir.
Çizelge 13. Türkiye Bentonit İhracat
Değerleri
|
Yıl |
Miktar -ton-
|
Tutar US$
|
|
1994 |
50.107 |
2.394.000 |
|
1995 |
55.907 |
3.063.956 |
|
1996 |
102.571 |
2.983.765 |
|
1997 |
69.313 |
2.753.214 |
|
1998 |
90.582 |
4.214.775 |
Şekil 1. Türkiye Bentonit Üretimi (1997-98 verileri DİE'den alınmıştır)
Türkiye bentonit tüketiminin sektörlere göre dağılımı; sondaj çamuru olarak % 40; döküm kumu bağlayıcısı olarak % 30; ağartma toprağı olarak % 15 ve diğer kullanım alanlarında % 15 dolayındadır.
Dünya Rezerv, Üretim ve Tüketimi: Dünya bentonit rezervleri hakkında sağlıklı veriler elde edilememektedir. Ancak büyüklükler itibarıyle Dünya’da oldukça geniş bentonit rezervlerinin olduğu düşünülmektedir. Rezerv verilerindeki eksikliklere karşın Dünya bentonit üretimine ait bir değerlendirme Çizelge 14’de verilmiştir. Üretim değerleri Türkiye’nin Dünya’da önemli bir bentonit üreticisi olduğunu göstermektedir [16]. Dünya Bentonit tüketiminin ülkelere göre dağılımı Çizelge 15’de; Dünya’nın en büyük bentonit üreticisi A.B.D.’de bentonit tüketiminin sektörel dağılımı ise Şekil 2’de verilmektedir [14].
Çizelge 14. Dünya Bentonit Üretimi(*), (x1000 ton)
|
Ülke |
1992 |
1993 |
1994 |
1995 |
1996 |
1997 |
|
ABD |
5.367 |
5354 |
5.930 |
6.460 |
6.340 |
6.390 |
|
Yunanistan |
600 |
678 |
698 |
1.115 |
974 |
950** |
|
Almanya |
1.254 |
1.1143 |
997 |
1.029 |
1.091 |
1.111 |
|
İspanya |
740 |
719 |
735 |
797 |
790 |
789** |
|
Türkiye |
439 |
457 |
516 |
605 |
518*** |
521*** |
|
İtalya |
181 |
347 |
398 |
624 |
498 |
543 |
|
Japonya |
534 |
515 |
484 |
478 |
469 |
496 |
|
Diğer |
2.045 |
1.877 |
1.962 |
2.082 |
2.112 |
2.140 |
|
Toplam |
11.160 |
11.090 |
11.720 |
13.190 |
12.792 |
12.940 |
(*): Sepiyolit ve Atapuljit dahil; (**): tahmini değer; (***):DİE verileriyle revize edilmiştir.
Çizelge 15. Dünya Bentonit Tüketimi [14]
|
Ülke |
Miktar (x1000 ton) |
Ülke |
Miktar (x1000 ton) |
|
ABD |
5.485 |
İspanya |
127 |
|
BDT (Eski Rusya) |
2.400 |
Romanya |
120 |
|
Almanya |
1.112 |
Fransa |
106 |
|
Japonya |
800 |
Arjantin |
83 |
|
Yunanistan |
500 |
Çekoslavakya |
76 |
|
Kanada |
362 |
Yugoslavya(eski) |
75 |
|
İtalya |
321 |
G.Afrika |
73 |
|
İngiltere |
250 |
Avustralya |
70 |
|
Brezilya |
201 |
Türkiye |
66 |
|
Hindistan |
175 |
Diğer |
646 |
|
Meksika |
166 |
Toplam |
13.214 |
Yüklə 332,22 Kb.
Dostları ilə paylaş:
1 2