1. zararli moddalar ajratuvchi manbalar va ularning tashqi muhitga ta`siri

1.ZARARLI MODDALAR AJRATUVCHI MANBALAR VA ULARNING TASHQI MUHITGA TA`SIRI

Tashqi muhitni muhofaza qilish emas. Insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida bu muammolar har xil qirralar bilan ko`rinish berib kelgan. Masalan. O`rta asr boshlarida jahonning katta shaharlarida isistish uchun va boshqa maqsadlar uchun tosh ko`mirningdan foydalanish boshlangan kezlarda bu shaxarda tutunning ko`payib ketishi natijasida odamlairning tutunga qarshi kurash e`lon qilgani haqiqat. Keyingi vaqtda 30 chi yillarda po`lat ishlab chiqarishga extiyoj ortgani sababli korxonasi zich bo`lgan Evropa hududdidagi Angliya va Belgiya davlatidagi shaxarlarda tutun ko`payib ketishi aholida kasallik-larning ko`payishiga olib keldi.

Asrimizning 50 nchi yillridan boshlab avtomobil dvigatelleridan chiqayotgan

gaz dunyo miqiqyosida eng xavfli ekologik muhitning buzilishiga olib keladi.

Atmosfera havosinin bulg`anishi tushunchasiga har xil ma`no berishga

harakat qilinadi.

Bu tushunchni umumbashariy nuqtai nazardan olib qarasak dunyo

miqiyosida ajralib chiqayotgan zararli moddalar miqdorini ko`z oldimizga

keltiramiz.

Amerika Qo`shma Shtatlarida issiqlik elerktr stansiyalarida tosh ko`mir

yo`qish narijasida hosil bo`ladigan changlarning tozalash qurilmalaridan keyin

atmosferaga chiqarib yuborilayotgan miqdori yiliga 180.000.000 t ni tashkil qiladi.

Metallurgiya sanoatiga ajratiladigan chang miqdori 150.000.000 t deb bu miqdor

120.000.000 t ni tashkil qiladi. Eski ittifoq AQSH dan kam elektr energiyasi

ishlab chiqarmagan, demak, yoqilg`I va ko`mir yuqoridagilar atrofida har qanday

davlatning rivojlanish darajasi unda ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasi va sanoat

korxolarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotning sifati va dunyo bozoridagi

raqobarbardorligi belgilaydi. Changlarni o`ziga xos xususiyati shundaki, ular asosan

qattiq moddalarning zarrachalari hisoblanadi.lekin ularning tarkibida kimyoviy

reaksiyalar natijasida hosil bo`lgan zarralar ham anchagina miqdorni tashkil qiladi.

Energetika sohasida yoqilg`I moddalar yonganda hosil bo`ladigan qoldiq moddalar

ko`p shu zarralar qatorini egallaydi. Bunday changlar atmosferaga chiqarib

yuborilgan qismi kattaligi 5 ming dan kichik changlardan tashkil topganligi sababli

va ularning solishtirma og`irligi atmosfera havosi solishtirma og`irligiga tengligini

hisobga olsak bu changlar darli erga qo`nmay atmosfera havosninin bir qismi

sifatida doim suzib yuradi.

Bu changlarning atmosfera havosida ko`payishi quyosh nurlarining erga etib

kelinishi qiyinlashtiradi. Ya`ni notabiiy sozlar vujudga keladi bu esa o`z navbatida

shamollarning harakatlanishi yo`nalishlarini o`zgartirib yuboradi.

Ularning tarkibidagi bulutlar doimiy yurish joylarini o`zgartirib, yozish kerak

bo`lgan yom`gir butunlay boshqa hududlarga yog`adi.