10. Peyk rabiTƏ SİstemləRİ 10 Bölmənin öyrənilməsində məqsəd



Yüklə 108,75 Kb.
tarix02.01.2018
ölçüsü108,75 Kb.
#19028


10. PEYK RABİTƏ SİSTEMLƏRİ

10.1. Bölmənin öyrənilməsində məqsəd

Bu bölmənin məqsədi peyk rabitə sistemlərinin qurulma prinsiplərinin, siqnalların yayılma xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi və mənimsənilməsi, Yer və kosmik stansiyaların strukturu ilə tanışlıqdır.


10.2. PRS - in qurrulma prinsipi və xüsusiyyətləri

Orbitlərin növləri. Rabitə peyki dairəvi və ya elliptik orbitlərdə yerləşə bilər. Uyğun olaraq Ye­rin mərkəzi ya dairəvi orbitin mərkəzi ilə, yada ki elliptik orbitlərin fokuslarından biri ilə üst-üstə düşür. Orbit müstəvisi ilə ekvator müstəvisi arasındakı bucaq əyilmə (наклонение) adlandırılır. halına uyğun orbit ekvatorial1, - polyar, qalanı - meylli (наклонными2) adlandırılır. Dairəvi orbitlər mey­li və Yer səthidən hündürlüyü ilə fərqlənirlər. Elliptik orbitlər - meyli və apogey və perigeyin Yer səthindən hündürlüyü ilə fərqlənirlər. Apogey və perigeyi birləşdirən xətt apsid xətti adlandırılır. Ayın, günəşin, planetlərin cazibə sahələri, Yerin maqnit sahəsi, Yerin qeyri-sferikliyi və digər hiddətləndirici faktorlar orbitin parametrlərinin dəyişməsinə səbəb olur. Əyilmə bucağı olan elliptik orbit üçün bu dəyişmələr minimal olur.

Peyk rabitə sistemlərində (PRS) iki növ orbit tətbiq olunur: "Molniya" tipli yüksək elliptik və geo­sta­sionar. Birinci növ orbit adını sovet rabitə peyki "Molniya"-dan götürür. Onun parametrləri: apogeyin hün­dürlüyü 40 000 km, perigeyin hündürlüyü 500 km ətrafında, . Orbitin apogeyi şimal yarım­kü­rənin üzərin­də yerləşir. YSP - nin fırlanma dövrü 12 saatdır. YSP bir sutka ərzində iki dövr edir. Ona görə­də o Ye­rin eyni rayonlarında eyni vaxtlarda görünür. YSP – nin fırlanma periodu yer sutkalarının mi­silləri olan orbit subsinxron adlandırılır. Keplerin ikinci qanununa3 uyğun olaraq yüksək elliptik orbitin apogey rayo­nun­da YSP, perigeyə nəzərən çox yavaş hərəkət edir. Rabitə seansı, YSP orbitin apogeyə ya­xın hissələrin­də hə­rə­kət edən zaman həyata keçirilir. "Molniya" tipli orbitdə yerləşən peyk vasitəsi ilə rabi­tə seansı 8 sa­ata qədər davam edir, beləki bu müddət ərzində həmin peyk Rusiyanın bütün ərazisində görünür. Orbitdə üç YSP yerləşdirməklə sutka boyu rabitə təmin etmək olar. Bu peyklər Yer stansiyaları­na nəzərən hərəkət edirlər və ona görədə bu stansiyalarda, YSP - ni izləyən hərəkətedici antenalar quraşdırılır.



Geostasionar orbit (GO) - ekvatorial dairəvi orbitdir, bu orbit üçün . Həmin orbit üzrə hərəkət edən peyk geostasionar adlandırılır. Onun bucaq sürəti Yer ilə eyni olur və həmin səbəbdən Yerdəki müşahidəçi üçün hərəkətsiz görünür. Yer səthində yerləşən və üzərində peykin zenitdə göründü­yü nöqtəni peykaltı adlandırırlar. Geostasionar peyk üçün peykaltı nöqtənin trayektoriyası ekvator üzə­rin­də nöqtəyə çevrilir. Bu nöqtənin coğrafi uzunluğu geostasionar YSP -nin vəziyyətini müəyyən edir. Belə YSP ilə rabitə Yer stansiyasının hərəkətsiz antenaları ilə təmin olunur. Əslində, yuxarıda adları çəkilən hid­dətləndirici faktorların təsirindən YSP - nin vəziyyətinin böyük olmayan rəqslərini nəzərə almaq zəru­riy­yəti meydana çıxır. Onların təsirindən peykaltı nöqtə sutka periodu ilə rəqs həyata keçirməyə başlayır. Bir qəədər sonra peykaltı nöqtənin sutka ərzində hərəkət trayektoriyası, mərkəzi ekvatorda yerləşən və şimal - cənub istiqamətində uzanmış "səkkizvari" görünüş alır. Bir ildən sonra bu səkkizin amplitudası təşkil edir. Həmin səbəbdən peykin orbitdə vəziyyətini periodik olaraq korreksiya etmək lazım gəlir.

Geostasionar peyklər digər YSP - lər ilə müqayisədə daha ucuz və istismarda rahat rabitə sistemi qurmağa imkan verirlər (yalnız bir YSP kifayətdir, Yer stansiyasında hərəkətsiz antena lazımdır və digər səbəblər). Ona görədə geostasionar orbitə daha çox üstünlük verilir. Yerin yalnız bir belə orbiti var və bu­rada YSP üçün mövqe radio üzrə ümumdünya adminstrativ konferensiyanın (ВАКР4) qərarı müəyyən edilir. 100 - dən çox mövqe tutulmuşdur. Əgər geostasionar peykin uzunluq üzrə saxlanma dəqiqliyi - dən pis olmazsa geostasionar orbitdə 180 YSP yerləşdirmək mümkündür. Peyk rabitə sistemlərinin inki­şafı ilə əlaqədar olaraq peykin uzunluq üzrə saxlanma dəqiqliyinə tələblər də sərtləşir. Mövcud YSP - lər üçün bu dəqiqlik - dən - yə qədər təşkil edir.

Yüksək enlikli rayonlarda yerləşən Yer stansiyaları Geostasionar peyklə işləyə bilməz, beləki on­lar YSP - dən görünmürlər (şək. 10.1). Ekvatorda yerləşən Yer stansiyası üçün geostasionar peyk zenitdə yerləşir. Başqa sözlə, Yer bucağı (üfüq və YSP - yə istiqamətlər arasındakı bucaq) təşkil edir. Bu halda siqnalın Yer atmosferindəki yolu ən qısa olur. Əgər Yer stansiyası enlikdə yerləşərsə, onun an­te­na­sı üfüqə istiqamətlənməlidir, yəni . Yer bucağı azaldıqca siqnalın atmosferdə yolu uza­nır. Bu halda azad mühitdə yayılan siqnalın zəifləməsi artır. Həmçinin siqnalın atmosfer rütubətində zəif­ləməsi və antenanın küy temperaturu (atmosferin küy şüalanması hesabına) artır. Yer bucağı ol­duq­da Yerin küy şüalanması kəskin artır. Ona görədə МККР 6 QHs - ə qədər tezliklərdə Yer bucağını - dən böyük, 10 QHs - dən böyük tezliklərdə isə təmin etməyi tövsiyə edir.

Minimal Yer bucaqlarında YSP - nin göründüyü ərazi görünüş zonası adlandırılır. Geostasionar YSP üçün halında görünüş zonası şimal en dairəsi ilə cənub en dairəsi arasında yerləşir, uzunluq üzrə isə ekvatorun üçdə birini tutur (şək. 10.1 - də ştrixlənmiş oblast). Qəbul edək ki YSP - də ümumi qəbuledici-verici antena quraşdırılmışdır. Əgər onun şüalanmasının maksimumu Yerin mərkəzinə istiqamətlənmişsə və istiqamətlənmə diaqramının eni təşkil edirsə (Yer geostasionar YSP - dən be­lə bucaq altında görünür), onda görünüş zonası daxilində yerləşən bütün stansiyalar YSP ilə rabitə yarada bilər. YSP - də iti istiqamətlənmiş antena quraşdırılarsa, o Yer səthində görünüş zonası daxilində, örtmə zonası adlandırılan bir hissəni işıqlandırır. Bu halda, yalnız örtmə zonasındakı Yer stansiyaları peyk va­si­təsi ilə rabitə yarada bilər.

Şək. 10.1 - də görünüş və örtmə zonaları üst-üstə düşən KS baxılmışdır. Belə KS qlobal örtmə zo­nasına və qlobal antenaya malikdir. Böyük əraziləri rabitə ilə əhatə etmək zəruri olduqda, məsələn bey­nəl­xalq PRS - lərdə qlobal, milli PRS - lərdə isə iti istiqamətlənmiş antenaların tətbiqi məqsədə uyğundur. İkinci halda YSP - nin antenası Yerin mərkəzinə yox, onun səthindəki müəyyən nöqtəyə tuşlanır, yəni o meylə malik şüa yaradır. Örtmə zonası dövlətin, rayonun və s. sərhədlərinə maksimal yaxın olan formaya malik olur. Müasir çoxfunksiyalı YSP - lərdə həm qlobal, həm də iti istiqamətlənmiş antenalar quraşdı­rılır, bundan əlavə iti istiqamətlənmiş antena, Yer səthində öz örtmə zonalarını yaradan bir neçə şüaya malik ola bilər. Onlar çoxşüalı antenalar adlandırılırlar. Əgər çoxşüalı antenanın örtmə zonaları bir birini örtmürsə bütün şüalarda verilişi eyni tezlikdə aparmaq olar. Beləliklə çoxşüalı antena bir tezlik zolağının dəfələrlə tətbiqinə imkan verir və bununlada geostasionar orbitin istifadəsinin effektivliyini yüksəldir.

Örtmə zonasının YS quraşdırılması nəzərdə tutulan hissəsi xidmət zonası adlandırılır. Örtmə və xidmət zonaları üst - üstə düşən PRS - lər daha effektivdir.

Tezlik diapazonu. PRS - də siqnal atmosferin bütün qalınlığından keçir. Yer stansiyasının antena­la­rı kosmosa istiqamətlənir, həmin səbəbdən onların küy temperaturu kosmosun və atmosferin küy şüa­lan­­ma­sından asılı olur. PRS üçün, siqnalları atmosferdə və hidrometeorlarda əhəmiyyətli dərəcədə zəif­ləməyən tezliklər daha əlverişlidir. Eyni zamanda bu tezliklərdə kosmosun və atmosferin küy şüalan­ma­ları minimal olmalıdır. YS - in antenası kəhkəşana - süd yoluna (млечный путь) istiqamətləndikdə kos­mik mənbəələrin küy şüalanması maksimal olur. PRS - lər üçün 1 ... 10 QHs tezlikləri daha əlverişli­dir. Qeyd edək ki, 10 QHs tezlikdən kiçik tezliklərdə hidrometeorlarda zəifləmələr də azdır. ВАКР - ın qəra­rına əsasən göstərilən tezlik diapazanu əvvəlcə PRS üçün ayrılmışdı. RRX və TRX - nın da həmin diapa­zonda işlədiyini nəzərə alaraq, tezlik zolaqları onlar və PRS arasında birgələşdirilmiş əsasda bölünmüş­dür. Bundan əlavə Yer kürəsi üç rayona bölünmüşdür, və onların hər birinə Yer-Kosmos və Kosmos-Yer sahələrində işləmək üçün öz tezlik zolaqları ayrılmışdır. Bu zolaqlardan bəziləri ümumdünya əsasında, yə­ni bütün rayonlar üçün bölünmüşdür. 6/4 QHs diapazonda işləyən PRS - lər daha geniş yayılmışdır. Bu­rada 6 QHs Yer-Kosmos və 4 QHs Kosmos - Yer sahəsində istifadə olunur. PRS və RRX-nın eyni tez­lik zolağında işi elektromaqniti birgələşdirmə şərtləri ödəndikdə mümkündür. Onlar stansiyaların yerləşməsi­nə və texniki parametrlərinə müəyyən məhdudiyyərlər qoyurlar.

PRS – in inkişafı ilə 1-10 QHs diapazonun tutumu kifayət olmur. Ona görədə PRS üçün daha yük­sək tezlikli diapazonlarda tezlik zolaqları 14/11 QHs, 30/20 QHs və başqaları ayrılmışdır. Qeyd edək ki, bu tezliklərdə siqnalın atmosferdə itkiləri daha böyükdür.



Dopler effekti. Onda görünür ki, hərəkət edən retranslyatorda qəbul edilən rəqslərin tezliyi YS - dən verilən rəqslərin tezliyindən fərqlənir. Fərz edək ki, YS davametmə müddəti olan impuls ötürməyə başlayır. Qəbulun başlanğıcına uyğun gələn anında peyk 1 vəziyyətində yerləşir (şək. 10.2), və vax­tı ərzində 1 vəziyyətindən 2 vəziyyətinə keçir. Həmin səbəbdən siqnalın YSP - yə qədər yolu kəmiyyəti qədər uzanır, burada - YSP - nin hərəkət sürətinin radiodalğaların yayılma istiqamətindəki təşkiledicisidir. Siqnal peykə çatmaq üçün qədər vaxt itirir. Ona görədə YSP - də imulsun so­nu­na (şək. 10.2,б) vaxtı uyğun gəlir, uyğun olaraq KS - də impulsun davametmə müddəti kimi təyin olunur.

İndi hesab edək ki, - verilən İYT rəqslərin periodu, - tezliyidir. Onda YSP - də qəbul edi­lən rəqslərin tezlikləri . Real rabitə peykləri üçün , ona görədə .

Ümumi halda

, (10.1)

burada "minus" işarəsi yuxarıda baxılan hala uyğun gəlir, YSP Yer stansiyasından uzaqlaşır, "plyus" işa­rəsi - YSP yaxınlaşır.




Qəbul edək ki YS tezlikli harmonik rəqs ilə modulyasiya olunmuş siqnal verir (şək. 10.3,а). Mü­əyyənlik üçün hesab edək ki, YSP Yer stansiyasına yaxınlaşır. Bu zaman (10.1) ifadəsinə uyğun ola­raq KS - də tezlikləri cədvəl 10.1 - də və şək. 10.3, б - də verilən təşkiledicilər qəbul ediləcək, burada . Şək. 10.3,а və б müqayisəsindən görünürki, qəbul edilən siqnalın spektri elə genişlənir ki, demodulyasiya zamanı tezlikli harmonik siqnal ayrılacaq. Beləliklə Dopler effekti: 1. bü­tün spektral təşkiledicilərin tezliklərinin qədər sürüşməsinə və, 2. modulyasiyaedici rəqslərin tezli­yi­nin dəyişməsinə səbəb olur. Birinci Dopler sürüşməsi, ikincisi isə spektrin deformasiyası adlandırılır.

Əgər qəbuledicidə kifayət qədər geniş buraxma zolağı seçilərsə və tezliyin avtomatik tənzimlən­mə­­si tətbiq olunarsa Dopler sürüşməsini kompensasiya etmək olar. Lakin spektrin deformasiyasını qə­bul­edicidə kompensasiya etmək praktiki olaraq qeyri-mümkündür. Məlumdur ki, bir sıra kanalların tezlik üz­rə bö­lün­məsi ilə ötürmə sistemlərində generator avadanlığının tezliyinin qeyri-stabilliyinin buraxıla bilən qiyməti 2 Hs - dən kiçikdir. Bu şərt belə PRS - lərdə ötürülməsi mümkün olan kanalların sayını məh­dud­la­yır, beləki onlar üçün normal qəbul şəraiti görünüşü alır.

Geostasionar YSP - nin sutkalıq hərəkəti ilə əlaqəli Dopler effektinin nəticələri əhəmiyyətsiz olur və praktiki olaraq onları nəzərə almamaq olar.

Siqnalların gecikməsi və exosiqnallar. Peyk rabitə xətlərində radiosiqnal, RRX və TRX ilə mü­qa­yisədə daha uzun yol keçir. Radiosiqnalın yolunun uzunluğu . İki YS arasında siqnalın yayılma vaxtı . Geostasionar YSP ilə rabitə xəttində . Televiziya proqram­ları, qəzet zolaqlarının təsviri (ИГП5) və s. ötürülən zaman belə ləngimə heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. La­kin dup­leks rabitə zamanı abonent , yəni 500 ... 600 ms müddətində cavab gözləməli olur. Həmin səbəb­dən YSP vasitəsi ilə danışıq zamanı məcburi pauzalar yaranır və danışığın təbiliyi pozulur. Xatırladaq ki, iki­məf­tilli rabitə xətləri, differensial sistemlər vasitəsi ilə dördməftilli rabitə xətləri ilə birləşdirilir. Real di­fe­rensial sistemlərdə qəbul edilmiş siqnalın bir hissəsi veriliş traktına düşür və “danışan” abonentə qayıdır, sonuncu öz danışığını ləngimə ilə eşidir. Əgər olarsa exosiqnal əsas ilə birləşir və danı­şığa mane olmur. Ləngimə vaxtının daha böyük qiymətlərində exosiqnalın manedici təsiri daha yüksək olur. Exosiqnalın əlavə zəiflədilməsi tələb olunur: halında təqribən 50 dB və halında 60 dB. Exosiqnalı zəiflətmək üçün hər bir kanalda exoçəpərləyici quraşdırılır.
10.3. ÇOXSTANSİYALI GİRİŞ

Çoxstansiyalı giriş (МД6) peyk rabitəsinin xüsusiyyətlərindən birini reallaşdırmağa imkan verir - xidmət zonasında yerləşən bütün Yer stansiyalarının bir YSP vasitəsi ilə işləmə imkanı. PRS - in bu xüsu­siyyətini ədəbiyyatda tez-tez unikal adlandırırlar. Bundan əlavə bütün Yer stansiyaları ilə işləmək üçün KS bir qəbuledici-verici antenaya malik ola bilər. Tezlik (МДЧР7) və zaman (МДВР8) üzrə çoxstansiyalı giriş sistemləri mövcuddur.

МДЧР halında retranslyatorun tezlik zolağı П bütün YS - lər arasında bölünür (şək. 10.4). Uyğun ZS - lər üçün bölünmüş 1- 6 zolaqları bir - birindən müdafiə tezlik zolaqları (ЗЧИ9) ilə ayrılmışdır. ЗЧИ, qonşu YS - lərin siqnallarının qeyri-xətti qurğulardan eyni zamanda keçdiyi zaman yaranan keçid maneə­lərini azaltmaq üçün zəruridir. Göründüyü kimi ötürülən siqnallar retranslyatorun bütün tezlik zolağını tut­­mur. Beləliklə ЗЧИ daxil edilən zaman retranslyatorun buraxma qabiliyyəti pisləşir, yəni onun zola­ğı­nın istifadəsinin effektivliyi pisləşir.

Çoxlu sayda modulyasiyalı siqnallar retranslyatorda birləşdirilərək, ayrı-ayrı TF siqnallarının ÇTS yaratmasına bənzər cəm təsadüfi siqnalı yaradırlar. Bu cəm siqnalı üçün, ÇTS - də olduğu kimi pik-faktor və pik gücü təyin oluna bilər. KS-də güc gücləndiricisinin iş rejimi elə seçilir ki, МДЧР halında giriş siq­nalının pik gücünə uyğun gələn nöqtə amplitud xarakteristikasının xətti hissəsində yerləşsin. Belə rejim kiçik qeyri-xətti təhriflər almağa imkan versədə, retranslyatorun gücündən istifadənin effektivliyini aza­ldır. Sonuncu, yalnız pik səviyyələr istifadə olunan zaman, yəni iş vaxtının, təqribən 1% müddətində tam istifadə olunur. Bundan əlavə, retranslyatorun çıxış gücünün bir hissəsi AFK nəticəsində yaranan qeyri-xətti çevirmə məhsullarının ötürülməsinə sərf olunur.

KS retranslyatorunun zolağının və gücünün istifadəsinin effektivliyinin azalması МДЧР ilə sis­tem­lərin əsas mənfi cəhətidir. Bu sistemlərin digər mənfi cəhəti KS-də qəbul edilən siqnalların güclərinin, 0,5 dB - dən pis olmayan dəqiqliklə eini səviyyədə saxlanmasının zəruriliyidir. İş ondadır ki, müxtəlif sə­viyyəli siqnallar retranslyatorun qeyri-xətti qurğularından eyni zamanda keçən zaman güclü siqnal zəif siqnalı zəiflədir. Müxtəlif YS-lərin siqnalları müxtəlif yollarla gəlirlər. Onlar üçün yayılma şəraitləri asılı olmayaraq dəyişirlər. Ona görədə hər bir YS-də Yer-peyk hissəsində siqnalın zəifləməsini ölçən və YS-in vericisinin çıxış gücünü avtomatik tənzimləyən qurğu quraşdırmaq lazım gəlir.

İlk PRS-lərin yarandığı vaxt 1-10 QHs tezlik diapazonu ARRS - lərdə geniş tətbiq olunurdu. Ona görədə ARRS-lərdə qəbul edilmiş bir çox qərarlar PRS-lərdə istifadə olunmuşdur. Bununla əlaqədar ola­raq TМ və МДЧР geniş yayılmışdır. İlk PRS-lərdə ЧРК-ЧМ-МДЧР tətbiq olunurdu. Bu üsulda hər bir YS-ə ЧРК ilə ötürmə sistemindən ÇTS daxil olur və həmin YS-in daşıyıcısını modulyasiya edir, modul­ya­siyalı siqnallar retranslyatorda МДЧР prinsipi üzrə birləşdirilirlər. Digər çoxstansiyalı giriş sistemlərin­də bir neçə TF siqnalından ЛЦС formalaşdırılır, və, məsələn NFM-in daşıyıcısının manipulyasiyası üçün istifadə olunur. Başqa sözlə onlarda ИКМ-ОФМ-МДЧР reallaşdırılır. Məsələn, rusiya çoxstansiyalı giriş avadanlığı "Группа", aralarındakı fərq 1,35 MHs olan 24 daşıyıcı təşkil etməyə imkan verir. Hər bir daşı­yıcıda ya ЧРК-ЧМ metodu ilə standart 12-kanal qrupu, yada ki, ИКМ-ОФМ metodu ilə 8 TF kanal (512 kbit/s) ötürmək olar.

Daşıyıcıların sayının artması ilə onların hər birində ÇTS ötürülməsi məqsədəuyğun olmur, belə ki bu halda retranslyatorun buraxma qabiliyyəti kəskin azalır. Zolağı 36 MHs olan lülənin bir daşıyıcısında 900 TF kanalı ötürmək mümkündür. Lakin, həmin retranslyator ЧРК-ЧМ-МДЧР üsulu ilə işlədikdə dörd daşıyıcının hər birində, zəruri ЗЧИ nəzərə alınmaqla 114 kanal ötürmək mümkün olur, yəni onun burax­ma qəbiliyyəti iki dəfə azalır. Daşıyıcıların sayı 50 və daha çox olduqda retranslyatorun buraxma qabiliy­yəti 10 dəfə azalır. Bu halda hər bir telefon kanalına öz daşıyıcısının verilməsi daha əlverilişlidir. Bu ötür­mə prnsipi hər daşıyıcıya bir kanal (ОКН10) adlandırılır. ОКН sistemlərində buraxma qabiliyyətini yük­səlt­mək üçün, abonentin susduğu zaman, sözlər və cümlələr arası pauzalarda və s. YS-in vericisində daşı­yıcının zəiflədilməsi (dəf olunması) yolu ilə retranslyatorun yüklənməsi azaldılır. TF kanalının aktiv ol­duğu vaxt 30% - dən çox olmadığı üçün lülənin orta yüklənməsi, təqribən 5dB azalır. Uyğun olaraq, qon­şu kanallar arasındakı keçid maneələrinin gücüdə azalır. Buda öz növbəsində ЗЧИ-ni aqzaltmağa və lülə­nin tutumunu artırmağa imkan verir. OKH sistemlərdə modulyasiya rəqəmsal, məsələn ИКМ-ОФМ, və ya analoq TM ola bilər. SPADE11 sistemi geniş tanınır, burada ОКН-ИКМ-4ОФМ-МДЧР ötürmə meto­du reallaşdırılır. Bir TF kanalının siqnalının ötürülmə sürəti 64 кбит/с təşkil edir. Dördsəviyyəli ОФМ tətbiqi sayəsində, TF kanalın ötürülməsi üçün zəruri olan zolaq iki dəfə azalmış və ЗЧИ ilə birgə 45kHs təşkil edir. Beləliklə, 36 MHs zolağa malik lülənin buraxma qabiliyyəti 800 TF kanal təşkil edir. Rusiya aparaturası “Градиент-Н” – də ОКН-ЧМ-МДЧР prinsipi reallaşdırılır. Belə avadanlıq hər bir lülədə, aralarında tezlik fərqi 160kHs olan 200 daşıyıcı ötürməyə imkan verir.

МДВР ilə sistelərdə modulyasiyanın rəqəmsal üsulları tətbiq olunur. МДВР halında bir ötürmə tsiklinin ТЦ periodu bütün YS- lər arasında bölünür (şək. 10.4,б). Tsiklin başlanğıcında, sistemin sinx­ron­laşması üçün zəruri olan sinxronizasiya siqnallarının – sinxropaketin C ötürülməsi üçün vaxt ayrı­lır. 1-6 rəqəmləri ilə işarə edilmiş zaman intervalları uyğun YS – lərin siqnallarının ötürülməsi üçün ayrılmışdır. Onları stansiyaların informasiya paketləri adlandırırlar. Paketlər bir-birindən müdafiə zaman intervalları ilə ayrılırlar. Sonuncular, qeyri-ideal sinxronizasiya halında paketlərin qarşılıqlı örtülməsi­nin qarşısının alınması üçün zəruridir. Ötürmə tsiklinin periodu seçmələr (Kotelnikov) teoreminə əsasən seçilir, TF siqnal ötürülən zaman . Sinxropaket YS-lərdən birində (aparıcıda12) generasiya olunaraq KS vasitəsi ilə qalan (aparılan13) YS – lərə ötürülür. Sonuncu sinxropaketi alaraq rabitəyə girmə vaxtını müəyyən edir ki, onun ötürdüyü siqnal KS-in retranslyatoruna bu YS üçün ayrılan vaxtda daxil ol­sun. Bu zaman sinxropaketin KS – dən keçməsinə sərf olunan vaxt və informasiya paketinin KS - ə qədər yayılması vaxtı yüksək dəqiqliklə nəzərə alınmalıdır. Bu zaman təşkiledicilərinin qiymətləri fasilə­siz ola­raq dəyişir, beləki istənilən real YSP orbitdə yerini dəyişir. Sonuncu vəziyyət sinxronizasiya siste­minin zəruri dəqiqliyini müəyyən edir. Hazırda o onlarla pikosaniyə təşkil edir.

YS-in informasiya paketinə (şək. 10.4,г) – giriş hissə В və müxtəlif YS – rə ünvanlanan informa­si­ya simvolları С2 - С6 daxildir. Giriş hissəsinə verici YS-in tanınma siqnalı, xidməti rabitə siqnalları, qə­bulda daşıyıcıyı bərpa və takt (tsikldaxili) sinxronizasiya siqnalları və s. daxil olur. YS-lərin sayının artması ilə, onların hər birinə ayrılan iş vaxtı azalır, ümumsistem sinxronizasiya dəqiqliyinə tələb artır. Eyni zamanda onlar, МДЧР PRS – dən fərqli olaraq, YS vericisinin gücünün tənzimlənməsini tələb et­mirlər. МДВР halında YS-lərin siqnalları retranslyatordan növbə ilə keçirlər. Ona görədə KS – də güc gücləndiricisi qeyri-xətti rejimdə işləyə bilər, nəticədə çıxış gücündən daha effektiv istifadə olunur. Rə­qəmsal texnikanın inkişafı ilə МДВР sistemləri daha geniş yayılır. Onların arasında bortda kommutasiyalı МДВР sistemləri (МДВР-КБ14) daha perspektivli hesab olunur.

Təsəvvür edək ki KS-də iki altı şüalı antena- verici və qəbuledici və, antenanın işçi şüalarının ve­rilmiş proqram üzrə avtomatik seçilməsini təmin edən bort komutatoru quraşdırılmışdır. Təsəvvür etmək olar ki komutator qəbuledici və verici antenaların şüalarını birləşdirir. Sadəlik üçün hesab edəcəyik ki, elə burada siqnalın zəruri işlənmələri: gücləndirilməsi, tezlik üzrə sürüşdürülməsi və s. elə burada həyata keçi­rilir. Hər bir YS kosmik stansiyanın antenaları ilə ayrı şüa ilə əlaqələnir. Qəbul edək ki, МЛА – nın şüalarının nömrəsi YS – in şək.10.4,a – də verilən nömrələri ilə eynidir. YS1-dən informasiya paketi verilən zaman bort komutatoru qəbuledici antenanın 1 şüasını növbə ilə, YS1-in informasiya paketinin quruluşuna uyğun olaraq verici antenanın 2-6 şüaları ilə birləşdirir. YS – lərin hər birinə yalnız ona ünvanlanan informasiya siqnalları gəlir. Sonra komutator YS2 – dən gələn siqnalların qəbuluna qoşulur və s. МДВР-КБ sistemi МДВР və МЛА – nın üstünlüklərini birgələşdirir.
10.4. PEYK RABİTƏ XƏTLƏRİNİN ENERGETİK HESABATI

Qəbuledicinin girişində siqnal. Peyk rabitə xəttinin (şək. 10.5) tərkibinə 1 sahəsi ("yuxarıya" xətt) və 2 sahəsi ("aşağıya" xətt) daxildir. Giriş siqnallarının səviyyələri təyin olunan zaman şək. 10.5 - də verilən avadanlığın energetik parametrləri məlum olmalıdır. Onları desibellərlə, vericilərin güclərini isə desibelvatlarla hesablamaq daha rahatdır. Parametrlərin işarələri yuxarıda olduğu kimi qalır, eyni zamanda YS - dəki avadanlıqların parametrləri "з" indeksinə, KS-dəki - "б" (бортовая аппаратура) indeksinə malikdir.

PRS - də verici stansiyaları ЭИИМ-in qiymətləri ilə xarakterizə etmək qəbul edilmişdir:



; ,

burada - YS və KS üçün, desibelvatlarla ifadə olunmuş ЭИИМ-dir. Əsas ötürmə tənlikləri 1 və 2 sahələri üçün aşağıdakı kimi yazılır:



; ,

burada - uyğun olaraq KS və YS - in giriş siqnallarının güclərinin səviyyələri; - siqnalın 1 və 2 sahələrində cəm zəifləməsi (uyğun olaraq ); - radiodalğanın sakit (yağışsız) atmosferdə udullması ilə əlaqədar itkilər; - yağışda (hidrometeor­larda) zəifləmə; - siqnal və antenanın polyarizasiya müstəvilərinin üst-üstə düşməməsi səbəbindən yaranan itkilər; - əlavə faktorlar səbəbindən itkilər.



qoymaqla parametrinin qiyməti hesablanır, burada - YS və KS arasındakı məsafə­dir (maili uzaqlıq).

Sakit atmoaferdə oksigen və su buxarları radiodalğanın enerjisini udur. Oksigenin (60 və 120 QHs) və su buxarlarının (22 və 165 QHs) rezonans tezliklərində maksimal udulmalar müşahidə olunur. İtkilərin qiyməti siqnalın atmosferdə yolunun uzunluğundan, o isə öz növbəsində yer bucağından asılı olur.

Siqnalın hidrometeorlarda zəifləməsi siqnalın enerjisinin yağış damcıları, duman və nəm qarla səpələnməsi ilə əlaqədardır. Burada yalnız yağışın təsirinə baxaq. Atmosferdə yağış zonasının qalınlığı 2 km ətrafında olduğuna görə, -dən asılı olaraq siqnalın yağışda yolunun ekvivalent uzunluğunu hesablamaq olar. qoyaraq siqnalın verilmiş intensivliyə malik yağışda zəifləməsini hesablamaq olar. Yağışın intensivliyinin statiki paylanma əyriləri üzrə, ən pis ayın vaxtının müxtəlif faizləri üçün zəifləməni təyin etmək olar [1.2].

Öz növbəsində , burada - Faradey effekti nəticəsində yaranan itkilər; -YSP - nin hərəkəti zamanı antenaların polyarizasiya müstəvilərinin fərqlənməsi nəticəsində yaranan itkilər.

Radiodalğa ionosferdən keçən zaman Yerin maqnit sahəsinin təsirindən polyarizasiya müstəvi­si­nin fırlanması baş verir. Şək. 10.6,а - da 1 vektoru KS – in antenasının şüalandırdığı vertikal polyariza­si­yalı dalğanın vektorudur; 2 vektoru həmin dalğanın YS – in antenasının yanındakı, yəni ionosferdən keçdikdən sonrakı vəziyyətini təsvir edir; 3 – vektoru bu dalğanın vertikal polyarizasiyalı təşkiledicisi olub, YS – in antenası ilə ayrılır; - polyarizasiya müstəvisinin fırlanma bucağıdır. halında 3 vektorunun amplitudası sıfıra yaxındır və itkilər çox böyükdür. Ümumi halda Faradey effektinə görə itkilər

.

bucağının orta qiyməti daşıyıcı tezliyin kvadratına tərs mütənasibdir; halında , yəni . Göründüyü kimi, 3...5 ГГц - dən yuxarı tezliklərdə nəzərə almamaq olar.

İndi qəbul edək ki, Faradey effekti nəzərə alınmır və YS və KS antenaları elə istiqamətlənmişlər ki, onların fokal oxları bir düz xətt üzərində yerləşir. Şək. 10.6,а - da 1 vektoru YS – in hərəkətsiz antenasının şüalandırdığı vertikal polyarizasiyalı dalğasına uyğundur; 2 vektoru həmin dalğanın KS – in antenasının yanındakı vəziyyətini təsvir edir. YSZ - nin hərəkəti zamanı YS və KS antenalarının qarşılıqlı istiqaməti dəyişir və onların fokal oxları arasında bucağı yaranır. Bu halda KS antenası 2 vektorunun yalnız 3 vektorunun uzununa istiqamətlənmiş, yəni təşkiledicisini qəbul edir, ona görədə . halında rabitə olmayacaq.

Geostasionar YSP-də, YSP - nin orbitdə vəziyyətinin sərt stabilizasiyasını tətbiq etməklə belə itkiləri aradan qaldırmaq mümkündür. Lakin o müəyyən texniki çətinliklərlə əlaqədardır. Əgər belə stabilizasiya nəzərdə tutulmamışdırsa, 10 QHs - dən aşağı tezliklərdə itkiləri azaltmaq üçün PRS - də fırlanan dairəvi polyarizasiyanın ( vektorunun ucu dairə cızır) tətbiqi tövsiyyə olunur. Bu zaman antenanın oriyentasiyasının dəyişməsi, həmçinin polyarizasiya müstəvisinin dönməsi əlavə itkilər yaratmır. vektorunun fırlanma istiqamətindən asılı olaraq dairəvi sağ və sol polyarizasiyaları fərqləndirirlər, və müxtəlif fırlanma istiqamətlərinə malik siqnallar tam ortoqonaldır. Lakin praktikada antenalar həmişə dairəvi yox elliptik polyarizasiyalı dalğa şüalandırır. Bu halda polyarizasiya itkiləri verici və qəbuledici antenaların polyarizasiya ellipslərinin böyük yarım oxlarının arasındakı bucağından və onların elliptiklik əmsallarından asılı olur. Faradey effekti və YSP - nin yerdəyişməsi nəticəsində bucağı fasiləsiz olaraq dəyişir. Adətən hesabat ən pis hal üçün aparılır (şək. 10.7). Tam dairəvi polyarizasiya halında .

Siqnalın itkilərini artıran əlavə faktorlar dedikdə YS antenasının istiqamətlənməsinin qeyri-dəqiqliyi, kiçik yer bucağına malik traslarda şüanın əks olunmasının təsiri, 10 QHs - dən yuxarı tezliklərdə siqnalın yağışda depolyarizasiyası nəzərdə tutulur. YS antenasının istiqamətlənmə itkiləri , burada - угловая ошибка наведения.

Kiçik yer bucağına malik traslar Rusiyanın şimal rayonlarında yerləşən və geostasionar YSP ilə işləyən YS üçün xarakterikdir. Onlar üçün minimal yer bucağı üzrə МСЭ - nin tövsiyyələrinə rəiyət etmək mümkün olmur. Belə YS - lərə, KS - dən gələn düzünə şüa ilə birgə Yer səthindən əks olunan şüalarda gəlir. Uyğun olaraq, siqnalın susmaları mümkündür. Xatırladaq ki, RRX prolyotlarında oxşar susmaların təsiri zəifləmə vuruğunun köməyi ilə nəzərə alınır. PRS - lərdə dərin susmaları azaltmaq üçün şərti ödənən antenalar tətbiq etmək tövsiyə olunur. Bu halda susmaların dərinliyi 10 QHs - dən aşağı tezliklərdə 6 dB - dən çox olmur. Əlavə faktorların təsirini nəzərə alan üsullar [2] - də verilir. Təqribi və tədris üçün hesabatlarda qəbul etmək olar.



Qəbuledicinin girişində istilik küyləri. Qəbuledicidən, fiderdən və antenadan ibarət qəbuledici qurğunun (şək. 10.8) cəm effektiv küy temperaturu

, (10.1)

burada - antenanın effektiv küy temperaturudur.

Antenanın effektiv küy temperaturu ona təsir edən xarici küy mənbəələrini təyin edir. Yer stansi­ya­sının antenası YSP - yə istiqamətlənir. O kosmosu və atmosferi, həmçinin istiqamətlənmə diaqramının yan yarpaqları ilə Yeri "görür". Yer stansiyasının antenasının effektiv küy temperaturu

, (10.2)

burada - küy şüalanmasının antenanın istiqamətlənmə diaqramının yan ləçəkləri ilə qəbulunu nəzərə alan əmsal; - Yerin effektiv küy temperaturu; - antenadakı omik itkilərin təsirindən effektiv küy temperaturunun genişlənməsidir.



üçün qiymətlər əyrilər [1] üzrə təyin oluna bilər. Yağışda atmosferin effektiv küy temperaturu 5 QHs-dən yuxarı tezliklərdə artır. Antenanın növündən asılı olaraq ; alırlar. Əksər hallarda . Praktikada metallaşdırılmış şüşəplastikdən ibarət əksetdiriciyə malik antenalarda və, yağışda örtüyə malik antenalarda ЭШТ - nin əhəmiyyətli genişlənməsi müşahidə olunur. Bu halda əlavə omik itkiləri (və küyləri) örtüyün üstündəki su plyonkası yaradır.

KS - in antenasının əsas yarpağı Yerə istiqamətlənir. Əgər o düz şüa verirsə, onda onun üçün ЭШТ



. (10.3)

Qəbuledici stansiyaları xarakterizə etmək üçün YS - in keyfiyyəti (dB/К - lərlə) adlanan xüsusi parametr daxil edilmişdir,



.

Qəbuledici YS - lərin dəyəri onların keyfiyyətinin artması ilə artır. Nisbətən yüksək olmayan keyfiyyətə malik stansiyalar, yalnız kifayət qədər böyük ЭИИМ yaradan verici KS ilə işləyə bilər.



Kanallarda istilik küyləri. YS və KS qəbuledicilərinin girişində siqnalın və istilik küylərinin hesablanma qaydası yuxarıda göstərilmişdi. Uyğun olaraq siqnal-küy nisbəti KS qəbuledicisinin girişində və YS qəbuledicisinin girişində hesablana bilər. Onların məlum qiymətlərinə əsasən TM ilə peyk rabitə xəttinin hər bir sahəsi üçün TF kanalında siqnal - küy nisbəti hesablana bilər. Xatırladaq ki, TM halında ayrı-ayrı sahələrin kanala daxil etdikləri istilik küylərinin gücləri toplanır. Ona görədə peyk rabitə xəttinin sonunda TF kanalında küy-siqnal nisbəti

. (10.4)

Təsvir kanalı üçün hesabatlar analoji üsul ilə aparılır. Rəqəmsal modulyasiya üsulları ilə peyk rabitə xətlərində üçün qiymətləri bilərək, hər bir sahə üçün səhv ehtimalı hesablanır. Xəttin sonunda ayrı-ayrı sahələrdən səhv ehtimalı toplanır, əgər birincilər kifayət qədər kiçik olursa.



Avadanlığın enerji parametrlərinin seçilməsi. Bu məsələni TM ilə TV siqnalların ötürülməsi halı üçün araşdıraq. Qəbul edək ki, KS yalnız siqnalı gücləndirir və onun tezliyini dəyişdirir, siqnalın heç bir əlavə işlənməsi yoxdur. Bu halda küy zolağı tamamilə YS qəbuledicisi ilə müəyyən olunur və TV ilə uduş rabitə xəttinin hər iki sahəsində eyni olur:

, burada ,

burada - YS qəbuledicisinin girişində, hər iki sahənin istilik küylərini nəzərə alan ümumi siqnal-küy nisbətidir. Bu ifadələr (10.4) düsturunda yerinə qoyularsa və ixtisar olunarsa, alarıq



. (10.5)

Avadanlığın enerji parametrlərinin hesabatına üçün buraxıla bilən qiymətin təyin olunmasından başlanılır. Onu, hipotetik xətt kanalında siqnal-küy nisbətinə МККР tərəfindən verilən tövsiyyələrə və TV ilə uduşa əsasən təyin edirlər. Sonra , peyk rabitə xəttinin, öz energetik parametrlərinə nəzərən müxtəlif olan sahələri arasında düzgün paylanılır. Bu halda qəbul edilir ki, . (10.5) ifadəsinə uyğun olaraq və ya . Adətən qəbul edilir. Çoxlu qəbuledici-verici YS - lərə malik PRS layihələndirilən zaman götürmək əlverişlidir. Sonrakı hesabatlar hər bir sahə üçün aurılıqda aparılır. Onlar, əsasən aşağıdakıların seçilməsindən ibarət olur: , ЭИИМ, vericinin gücü, güclənmə əmsalları və, и üçün tələb olunan qiymətləri təmin edən və praktiki olaraq reallaşdırıla bilən antenaların ölçüləri.


10.5 KOSMİK STANSİYALAR

Kosmik stansiyanın təkibinə retranslyator və təminat sistemləri: enerji təminatı mənbələri, antenanı Yerə və günəş batareyalarını Günəşə istiqamətləndirmə sistemləri, YSP - nin orbitdə vəziyyətini korreksiya sistemləri və s. daxildir.

KS avadanlığı minimal kütləyə və ölçülərə, yüksək etibarlığa malik olmalı və az güc sərf etməli­dir. KS retranslyatorları, adətən çoxlüləli olur. Onlar qəbuledici-verici avadanlıqdan və antenalardan iba­rət olurlar. Retranslyatorun lülələrinin struktur sxemləri RRX üçün ARS - lərə oxşar olur. Lülənin sxe­min­dən asılı olaraq heterodin tipli retranslyatorları, bir tezlik çevricili retranslyatorları və bortda siqnal iş­lənən retranslyatorları fərqləndirirlər. Demodulyasiya və modulyasiyadan əlavə KS-də siqnalların, digər müxtəlif işlənmə üsulları tətbiq olunur. Məsələn, МДВР halında KS-də demodulyasiyadan sonra kanal­ların bölünməsi və yeni əsasda birləşdirilməsi nəzərdə tutula bilər. Bu zaman bütün YS - lərdən saylı stansiyaya ünvanlanan məlumatları birləşdirir və "aşağıya" bir dəstədə ötürürlər. МДВР-КБ sistemlərində bortda siqnalların komutasiyası həyata keçirilir.

Heterodin tipli güclü retranslyatorda (şək. 10.9) giriş siqnalının tezliyi UZ1 qarışdırıcısında aza­l­dılır və, А2 aralıq tezlikli gücləndiricidə gücləndirildikdən sonra, UZ2 qarışdırıcısında yenidən çoxaldılır. Heterodin traktları ГТ1 və ГТ2 analoji sxemlər üzrə yerinə yetirilir. İYT siqnalın gücləndirilməsi ilkin A3 və çıxış güc gücləndiricisi A4 ilə həyata keçirilir. Çıxış gücü 200...300 Vt təşkil edir. "Экран" peykindəki retranslyator oxşar sxemə malikdir. Orada А4 uçuşlu klistron (пролетный клистрон) üzərində yerinə ye­ti­rilmişdir. Sxemdə bütün blokların "soyuq" ehtiyatlanması qəbul edilmişdir. K1 - K3 qoşucuları Yerdən əmrə əsasən işçi komplekti seçirlər. Eyni zamanda oraya qida gərginliyi qoşulur.


Müasir çoxlüləli retranslyatorlar elə hazırlanır ki, maksimal buraxma qabiliyyəti təmin olunsun. Bir YSP üçün ayrılmış 500 MHs tezlik zolağında 12 lülənin siqnallarının spektrini yerləşdirmək olar. Adətən lülənin zolağı - 36 MHs, lülələr arasında ehtiyat tezlik intervalı - 4 MHs. Retranslyatorun tutu­munu iki dəfə artırmaq üçün qonşu lülərin daşıyıcıları arasındakı fərqi iki dəfə azaldır və siqnalların bir-birini örtən spektrlərini polyarizasiya hesabına fərqləndirirlər. Bütün tək lülələr üçün, məsələn vertikal, cüt lülələr üçün isə horizontal polyarizasiya götürülür. Xatırladaq ki, xətti polyarizasiyanın tətbiqi orbitdə sərt stabilizasiyaya malik YSP - də mümkündür.

Tam yarımkeçirici elektron avadanlığına malik ilk YSP 1980-ci illərdə yarandı. Tranzistor üzə­rində yığılmış güc gücləndiricilərinin tətbiqi lülənin verici traktının elektrik xarakteristikalarını və etibar­lığını yaxşılaşdırmağa, kütləni və enerji sərfini azaltmağa imkan verir. Xatırladaq ki, çıxış gücü bir neçə onlarla Vatt olan bir çox retraslyatorlar qaçan dalğa lampası üzərində yığılmışdır və belə retranslyatorla­rda lülələrin sayı 6-12 intervalında olur.

Hazırda rabitə peyklərinin xidmət müddəti 7 ildən çoxdur. Bərk gövdəli retraslyatorların xidmət müddəti 10 ilə çatır və əsasən orbitin korreksiya sisteminin, günəş batareyalarının və akkumulyatorların aşılanması ilə məhdudlanır.


10.6. YER STANSİYALARI

YS - in qəbulediciverici avadanlığı, demək olar ki RRX avadanlığında olan sxemlər üzrə qurulur. YS üçün antena çox dar istiqamətlənmə diaqramına malik olur. Antenanın şüası YSP - yə dəqiq istiqa­mət­­lənməli və peykin hərəkəti zamanı onu izləməlidir. Ona görədə YS üçün antena dönmə mexanizminə malik olur. Geostasionar YSP ilə iş zamanı antenanın şüasını ilkin şüalandırıcının hərəkət etdirilməsi ilə tənzimləmək mümkündür. Belə antenadan, məsələn “Москва” yer stansiyasında istifadə olunur. “Молния” tipli YSP ilə iş zamanı antenanın şüasını intervalında tənzimləmək tələb olunur. Bu halda bütün antenanı dayaq-dönmə qurğusu ilə fırlatmaq lazım gəlir. Peykin izlənməsini, YS - in tərkibinə daxil olan avtoizləmə sistemi həyata keçirir.

Yer stansiyalarının aşağıdakı növləri tətbiq olunur: peyk yayımının təşkili üçün verici və qəbuledici stansiyalar; dupleks telefon rabitəsinin təşkili üçün verici-qəbuledici stansiyalar; TV proqramların dəyişdi­rilməsi üçün verici-qəbuledici stansiyalar. Qəbuledici-verici YS - lər, adətən çoxlüləli olur.

Tipik qəbuledici-verici YS - in tərkibinə (şək. 10.10) antena WA1, УС, lülələrin qəbuledici və ve­ri­ci qurğuları, "Градиент-Н" avadanlığı və s. daxildir. Sxemdə "Орбита-2" tipli qəbuledici qurğular qu­raş­dırıl­mışdır. Onları genişzolaqlı süzgəclərdən Z1, dalğaötürən qoşuculardan K1 və K2, az küylü güc­ləndirici­lər­dən A1 və A4, B tipli (Cт.B1 və Ст.B2) dayaqlardan, П tipli (Cт.П) dayaqlardan, РС tipli (Cт.РС) dayaq­lar­dan komplektləşdirirlər. Süzgəc Z1 bütün işçi lülələrin siqnallarını buraxır və geniş­zo­laqlı azküylü güc­lən­diriciləri mümkün zolaqdan kənar maneələrdən qoruyur. Lülələrin siqnallarının ayrıl­masını B tipli da­yaqların girişlərində quraşdırılmış və öz lülələrinin İYT siqnallarının tezliyinə kök­lənmiş Z2 və Z3 zolaq süzgəcləri həyata keçirir. Burada B1 dayaqları, mərkəzi tezliyi olan TV lülənin İYT siqnallarını, B2 dayaqları isə, mərkəzi tezliyi olan TF lülənin İYT siqnallarını çevirmək üçündür. Hər bir lülədə işçi və ehtiyat B tipli dayaqlar quraşdırılmışdır. Zolaq süzgəcindən əlavə B tipli dayağın tərki­bində tezlik çevricisi U1 və ilkin aralıq tezlikli gücləndirici A2 göstərilmişdir. Dayaq П əsas aralıq tezlikli gücləndiricidən A3 və, çıxışında TV lülənin qrup siqnalı alınan siqnal demodulyatorundan UR ibarətdir. Bu sinalın ayrılması PC dayağı ilə həyata keçirilir. PC dayağının qəbuledici hissəsinin çıxışında ПТВС və СЗС alınır.

İşçi МШУ komplektinin seçilməsi К1 ilə, işçi В dayağının seçilməsi isə К.2 ilə həyata keçirilir. Bir komplektdən digərinə keçid, qəbuledicinin nəzarət dayağından AC daxil olduqda avtomatik həyata keçirilir (sxemdə göstərilməyib).

TF lülənin siqnalları ОКН-ЧМ-МДЧР metodu ilə verilir. Bu siqnalın mərkəzi tezliyi B dayağının çıxışında . "Градиент-Н" avadanlığının qəbuledici hissəsində aralıq tezlikli siqnalın güclən­məsi, hər biri öz daşıyıcısında ötürülən 200 TM siqnalın ayrılması və onların demodulyasiyası. "Градиент-Н" avadanlığının qəbuledici qurğusunun çıxışında TF siqnal alınır.

Telefon siqnalları "Градиент-Н" avadanlığının verici hissəsinin girişinə ötürülür və burada tezlik zolağında ОКН-ЧМ-МДЧР siqnal formalaşdırılır. Bu siqnal YS-in TF lüləsinin vericisinə daxil olur. Vericinin tərkibinə aralıq tezlikli güc bölücüsü А8, dalğaötürən qoşucuları КЗ və К4, iki tezlik çevricisi bloku və iki УМ bloku daxildir. İkinci bloklar ehtiyatdır. Tezlik çevrici blokunun tərkibində МУПЧ А7, tezlik çevricisi U2 və ilkin УМ А6 var. УМ blokunun tərkibində çıxış УМ А5 və harmonika süzgəci Z4 var. K3 və K4 qoşucuları, vericinin nəzarət blokundan daxil olan AC ilə idarə olunur (şəkildə göstərilməyib). Beləliklə verici YS-dəki "Градиент-Н" avadanlığının verici hissəsinin girişi ilə qəbuledici YS-dəki "Градиент-Н" avadanlığının qəbuledici hissəsinin çıxışı arasında ТЧ kanal təşkil olunmuşdur.



TV qrup siqnalı PC dayağının verici avadanlığında formalaşdırılır. TV lülənin vericisində modul­yator UB var. TV və TF lülənin vericilərinin sxemlərinin qalan hissələri eynidir. Bir neçə lülənin ötürülən İYT siqnallarının ümumi AFT - yə verilməsi üçün РФ bloku istifadə olunur. YS - də "Градиент", "Геликон", "Грунт" tipli verici qurğular işləyir.

10.7. Özünə nəzarət üçün suallar

  1. Orbitlərin növlərini və onların parametrlərini göstərin.

  2. Görünüş, örtmə və xidmət zonaları nə ilə fərqlənirlər?

  3. PRS - də Dopler effekti necə təyin olunur?

  4. PRS-də exoçəpərləyici nə üçün lazımdır?

  5. МДЧР və МДВР ilə PRS təşkili prnsiplərini izah edin. Onların reallaşdırılmasının mürəkkəbliyi nə ilə əlaqədardır?

  6. Hər daşıyıcıya bir kanal sisteminin üstünlükləri nədir?

  7. YS və KS arasında yayılan radiosiqnalın zəifləməsinin əsas səbəbləri.

  8. YS və KS qəbuledicilərinin girişlərində siqnalların gücünün təqribi qiymətlərini göstərin. Onların arasındakı böyük fərq nə ilə izah olunur?

  9. YS və KS qəbuledici qurğularının ekvivalent küy temperaturu necə təyin olunur?

  10. Bizim ölkəmizdə hansı peyk ötürmə sistemi təşkil olunmuşdur?

  11. Qəbuledici-verici YS – də TF siqnalı, ötürmə və qəbul reimlərində hansı çevirmələrə məruz qalır?

1 экваториальная орбита - equatorial orbit

2 наклонная - inclined

3 Радиус вектор спутника (отрезок прямой линии, соединяющей находящийся на орбите спутник с центром Земли) за равные промежутки времени описывает равные площади.

4 Всемирная административная конференция по радио.

5 изображения газетных полос

6 Многостанционный доступ – multiaccess

7 Многостанционный доступ с частотным разделением

8 Многостанционный доступ c временным разделением

9защитные частотные интервалы

10 один канал на несущую

11 single-channel per carrier PCM multiple access demand assignment equipment - система "Спейд"; ИКМ-система с многостанционным доступом, с предоставлением каналов по требованию и независимыми несущими для каждого канала; система уплотнения частотных каналов связи с многостанционным доступом, с отдельными несущими каждого канала и с импульсно-кодовой модуляцией.

12 ведущий

13 ведомый

14 МДВР с коммутацией на борту


Yüklə 108,75 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə