13-Ma`ruza Mavzu` Antropogenlik omillar. Yong`in ekologik omil sifatida. O`simliklarni muxitning indikatori sifatida foydalanish. Reja



Yüklə 27,25 Kb.
səhifə1/5
tarix18.05.2022
ölçüsü27,25 Kb.
#87243
  1   2   3   4   5
13-Ma`ruza


13-Ma`ruza

Mavzu` Antropogenlik omillar. Yong`in ekologik omil sifatida. O`simliklarni muxitning indikatori sifatida foydalanish.

Reja

1. Antropogenlik omil

2. To`g`ridan-to`g`ri ta`sir etish

3. Yong`in ekologik omil sifatida

4. O`simliklarni muxitning indikatori sifatida foydalanish

49

Tayanch so`zlar: Antropogenlik omil, to`g`ridan-to`g`ri ta`sir etish, To`g`ridan-to`g`ri ta`sir

etish, sho`pish, o`rish, rekreatsionallik, ruderal`, o`rt indikator, geologiyalik induktsiya.

O`simliklarga ta`sir etadigan borcha ekologik omillarning ichidagi eng Yoshi, eng

kerakligi va umuma buzilivchilik tasirini tigizadigan omil-bul antrpogenlik omil bo`lib topiladi.

Odam ekosistemasiniing geterotroflik bo`laginiing zvenosi vakili sifatida erta vaqtlardan

boshlab-aq o`simliklar qatlamina tasirini tikgizadi. Odamning hayotiganing baslanishdagijiynash

davrida o`simliklarga ta`sir hayvonlarnikidan az ayirmashilikga ega bo`lib, al

odamlarning mehnat harakatining kem-kemnen Rivojlanishi bilan o`simliklarga va o`larning

hayotiy muxitina hozirgi katta va harxil formada ta`sir ete baslagan. Odamlarning tabiyatga

bo`lgan tasirining tezligi ongli va ongsiz to`rda bizing uaqtimizdagi Ilmiy texnikaviy

revolyutsiya, xalq soniniing usishi davrida birmunsha o`sti. Misoli` ayiemgi er o`rta va Kishik

Osiyo, Messopotomiya madaniyatning markazining tumanlari bo`lgan ellarida O`rmonlarni

sho`pish usha joylarning quriqloshib cho`listanlikqa aylanishina olib keladi. Afrika va Indiya

tropik o`rmonlarning moydanlarining qishqarishi savanna moydanlari-ning kengayishiga olib

keladi. Shunday hadiysalar Janubiy Amerikada da bo`lib o`tti. Oldingi madeniyatning markazi

bo`lgan O`rto Osiyoda Amudar`ya va Sirdar`ya jagalarida, Yanada Oraylik Aziya va Shimol

Amerikada da mal chorvachiligining katta rivojlanishlari bul erlarda siljimali qumliklarning

kengnen tarqalishina olib keldi. Al Shimol Amerikada o`rmonlarni yo`q etish eroziyani foyda

etib {bedland} dep ataladigan katta kengisliklar kelib chiqdi.

O`simlik qatlamina insonlarning ta`sir juda katta. Bunday ta`sirlar hamma vaqtta

maqsadga muvoffiq bo`lib belgili bir maqsetga qaratila bermagan. Shunga bog`lik o`larning

ta`sir qanday da bir maqsadga ega bo`ladi. Biroq bul doimiy foydali bola bermaydi. Sababi

ba`zida odamzot o`simlikti o`zlarining foydasi uchun o`larni kesip yo`q etsa, ularni o`sirgan,

tarbiyalagan. Natijada insonlar o`simliklarning hozirgi sortlarin foyda etti. Shunday qilib

odamlar o`z hayotida o`simlik qatlamlariga ongli va ongsiz formada ta`sir etib kelgan.

A.P. Shennikovning (1950) ko`rsatuvi bo`yicha odamlarning o`simliklarga ta`sirlarining

asosiy formalari ikki to`rli bo`ladi - t i k k e l e y t a s i r e t i sh i Shuning ichida odamlarning

mehnat harekatiga bog`lik o`simliklarni jiyna7 basxila7, sho`pish o`rish va boshqalar al

to`g`ridan-to`g`ri to`rine o`simliklarning yashash muxitin odamlarning to`g`ridan-to`g`ri to`rda

o`zgartishi bo`lib xisoblanadi. Bul odamlarning muxitga to`g`ri-to`g`ri tasirinien o`simliklarning

o`zgarishi bilan muxitta o`zgarishi mumkin. Misoli` o`rmonlarni keskende yaki hozirgi to`rlarni

otirg`izganda. Shunday qilib odamlarning o`simliklarga to`g`ri va to`g`ridan-to`g`ri tasirini birbirigan

ayirish juda shartli emas.

Odamlarning o`simliklar qatlamina ta`sirlarining hozirgi har xil formalari I-keste

keltiriklgen. Bunda tekgina asosiy formalari ko`rsatilgan. Al shu darslikta asosan autoekologik

darajada qaratiladigan o`simliklarning hayotigaga ta`sir etadigan antropogenlik omillar tug`risida

so`z etiladi.




Yüklə 27,25 Kb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə