13. Yeni sənaye ölkələrinin beynəlxalq iqtisadiyyatları
Yüklə 333,52 Kb. Pdf görüntüsü
|
| 13. Yeni sənaye ölkələrinin beynəlxalq iqtisadiyyatları Müasir dünya özünün mürəkkəbliyi və rəngarəngliyi ilə səciyyələnir. Yer kürəsində yaşayan 6 milyarddan artıq əhali 2796 dildə danışır. 30-dan çox milli pul vahidi dövriyyədədir. Hazırda 200-dən cox milli dövlət qurumları fəaliyyət göstərir. Ölkələr arasında iqtisadi münasibətlər özünün ən yüksək səviyyəsinə çatmışdır. Dünya iqtisadiyyatının formalaşması, dünya bazarının təşəkkülü, eyni zamanda qlobal problemlərin kəskinləşməsi və onların həllinin yalnız ümumbəşəri səviyyədə mümkünlüyü beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin bir sistem halında bərqərar olmasına gətirib çıxarmışdır. Müasir qloballaşan dünya iqtisadi sistemində ölkələrin və eyni zamanda onları iqtisadiyatlarının bir-birinə inteqrasiya etməsi və bu prosesin hədindən artıq sürətlə getməsi danılmazdır. Nəzərə alsaq ki, bu prosesdə əsas ölkələr kimi inkişaf etmiş ölkələr çıxış etsə də, inkişaf etməkdə olan ölkələrin də bu prosesə qoşulmaq cəhdləri inteqrasiyanın qısa bir zamandakı yüksək həddindən xəbər verir. Bu məsələdə dünyanın nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarının rolunu da nəzərə alsaq, onda məsələnin tam mahiyyətini alnamış olarıq. Dünya iqtisadiyyatına inetqrasiya prosesində ayrı-ayrı ölkələrin iqtisadi inkişaflarına və onların dünya iqtisadiyyatındakı roluna və təsirinə həm ökələrin özləri həm də dünya iqtisadiyyatı maraq göstərir. Hər bir ölkə öz iqtisadi gücünü artırmaqla öz əhalisinin sosial- iqtisadi rifahını yaxşılaşdırmaqla bərabər, dünya iqtisadi sistemində də öz nüfuzunu artırır və təsir etmə qabiliyyətini gücləndirir. Bu səbəbdən də ölkələr iqtisadi vəziyyətlərini daha da yaxşılaşdırmaq və maksimum səviyyəyə gətirmək üçün müxtəlif metodlardan istifadə edirlər. Bu metodların (iqtisadi, siyasi və s.) müəyyən müddət ərzində fəaliyyət göstərməsi və müsbət nəticə əldə edilməsi nəticəsində iqtisadi inkişaf modelləri formalaşır. Belə iqtisadi inkişaf modellərinin içərisində “dünya möcüzəsi” adlanan bəzi yüksək artım tempi ilə xarakterizə olunan modellər fərqlənir. Son illərdə bütün dünyada gedən proseslər içərisində YSÖ-lərin sürətlə inkişaf etməsi maraq doğurur. Bu ölkələr son 20 ildə demək olar ki, bütün sahələrdə əldə etdikləri uğurlar inanılmazdır. Bu qrupa daxil olan ölkələrin iqtisadiyyat sahəsində əldə edikləri nəaliyyətləri
onlar artıq dünya bazarında ABŞ, Yaponiya və Avropa İttifaqı ölkələrilə liderlik uğrunda mübarizə aparmağa belə imkan yaratmışdır.
Tarixə nəzər salsaq görərik ki, XX əsrin 60-80-ci illəri dövründə dünya iqtisadiyyatında və həmçinin ayrı-ayrı ölkələrin milli iqtisadiyyatında qlobal dəyişikliklər baş vermişdir. Bu cür dəyişikliklər də son nəticə olaraq bir sıra ölkələrin həddindən böyük sürətlə inkişaf etmələrinə səbəb oldu. Bu cür ölkələr qrupuna sonradan yeni sənaye ölkələri (YSÖ) adı verildi. Mahiyyət etibarı ilə əslində inkişaf etməkdə olan ölkələr olan YSÖ-lər öz iqtisadi inkişaf göstəricilərinə görə bəzi mənbəələrdə hətta inkişaf etmiş ölkələr qrupuna aid edilir. Lakin, bu tip ölkələrin aralıq mövqe təşkil etməsi, başqa sözlə desək, yeni sənaye qrupuna aid edilməsi fikri BMT-nin xüsusi olaraq təklif etdiyi və qərar aldığı müəyyənləşmiş kriteryalardan sonra reallaşdı.
Beləliklə, YSÖ-lərin ümumi xarakteristikası ilə tanış olaq. Lakin YSÖ-lərin ümumi xarakteristikasına nəzər yetirməzdən əvvəl artıq dünyanın bir çox iqtisadçısı tərəfindən qəbul edilmiş YSÖ-lərin qruplaşdırılması ilə tanış olaq. Bu qruplaşdırmaya əsasən dünyada mövcud olan yeni sənaye ölkələrini aşağıdakı şəkildə 4 qrupa ayırmaq olar:
Koreya, Tayvan, Sinqapur, Honq Konq və həmçinin Latın Amerikasının YSÖ-ləri – Argentina, Brazilya və Meksika aiddir.
Yüklə 333,52 Kb. Dostları ilə paylaş:
|