10
BP Azərbaycanda Davamlı inkişaf haqqında hesabat 2010
2010-cu ildə Azəri-Çıraq-Dərinsulu Günəşli (AÇG)
neft yatağında və Şahdəniz (ŞD) qaz yatağında
hasilat davam etdirildi. İyul ayının 21-də Bakı-
Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin ən yüksək
ötürücülük qabiliyyəti gündə 1,057 milyon barelə
çatdı. Biz “Devon Energy” şirkətinin AÇG
yatağındakı payının alınmasını başa çatdırdıq və
Şəfəq-Asiman strukturunun birgə kəşfiyyatı və
işlənməsi üçün Azərbaycan Respublikası Dövlət
Neft Şirkəti (ARDNŞ) ilə yeni hasilatın pay
bölgüsü sazişi imzaladıq. ŞD yatağının
tammiqyaslı işlənməsi layihəsinin bir hissəsi kimi
Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri Anlaşma
Memorandumu (AM) imzaladılar.
Azəri -Çıraq-Dərinsulu Günəşli
BP, Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkətinin
(ABƏŞ) adından AÇG yatağının əməliyyatçısıdır.
AÇG Xəzər hövzəsinin Azərbaycan sektorunda
ən iri neft yatağıdır və Bakıdan təxminən 100 km
şərqdə yerləşir. AÇG-də hasilat 1997-ci ilin noyabr
ayında yatağın Çıraq hissəsindən başlanmışdır və
indi bura yatağın Mərkəzi, Qərbi və Şərqi Azəri,
həmçinin Dərinsulu Günəşli (DərSG) hissələri də
daxildir.
Əməliyyatlarımız
Biz Azəri-Çıraq-Günəşli neft yatağı və Şahdəniz
qaz yatağı da daxil olmaqla Azərbaycanın dənizdə əsas karbohidrogen
yataqlarının operatoruyuq. Quruda dünyanın ən böyük inteqrasiya edilmiş
neft və qaz emalı terminallarından birini, həmçinin onu region və dünya
bazarları ilə birləşdirən boru kəmərlərini idarə edirik.
Azəri-Çıraq-Dərinsulu Günəşli hasilatı
(mmbbl – milyon barel; mmte – milyon ton)
Çıraq
Mərkəzi Azəri
Qərbi Azəri
Şərqi Azəri
Dərinsulu Günəşli
Cəmi
Noyabr 1997
Fevral 2005
Dekabr 2005
Noyabr 2006
Aprel 2008
38,7
5,2
69,6
9,4
98,0
13,2
49,6
6,7
42,5
5,7
298,4
40,2
2009-cu
ildə hasil
edilmiş neft
34,0
4,6
74,9
10,1
90,6
12,2
51,4
6,9
49,5
6,7
300,4
40,6
2010-cu ildə
hasil edilmiş
neft
Hasilatın başlanma
tarixi
mmbbl
mmte
mmbbl
mmte
mmbbl
mmte
mmbbl
mmte
mmbbl
mmte
mmbbl
mmte
Ölçü
vahidi
546,4
73,8
432,4
58,4
362,8
49,0
191,8
25,9
109,7
14,8
1643,1
222,0
Hasilat başlanandan
2010-cu ilin
sonunadək neft
hasilatı
Mərkəzi Azəri platforması
BP ortaqlarının dünyanın müxtəlif
yerlərində maye karbohidrogen
hasilatındakı xalis payı, 2010
a
(%)
2010-cu ildə
biz AÇG kompleksindən orta
hesabla gündə 823 100 barel (ildə 300,4 milyon
barel və ya 40,6 milyon ton) neft hasil etdik.
Bundan başqa, ARDNŞ-yə gündə təxminən
9,4 milyon kub metr (təxminən 332 milyon
standart kub fut) səmt qazı çatdırılıb ki, bu da
2010-cu il üçün ilkin planlaşdırılmış həcmdən
79% çoxdur.
2010-cu ilin mart ayında Çıraq neft layihəsi
(ÇNL) üçün dəyəri 6 milyard dollar məbləğində
olan işlənmə planına sanksiya verildi. Bu plana
mövcud DərSG və Çıraq platformaları arasındakı
yataq infrastrukturunda olan boşluğu doldurmaq
üçün nəzərdə tutulan yeni bir dəniz qurğusunun
inşası daxildir. Gözlənilir ki, ÇNL nəticəsində AÇG
yatağından neft hasilatının həcmi cəmi 360
milyon barelədək artacaqdır. İl ərzində biz ÇNL
üzrə qazmaöncəsi əməliyyatlara İstiqlal qazma
qurğusunda ilkin qazma quyularının qazılması ilə
başladıq, sonra isə Dədə Qorqud qazma qurğusu
ilə davam etdirdik.
2010-cu ildə AÇG üzrə əməliyyat xərcləri cəmi
426 milyon, əsaslı xərclər isə 1,648 milyard dollar
oldu.
Gələcək perspektivlər
AÇG yatağında çıxarıla bilən ehtiyatların həcminin
təxminən beş milyarddan artıq barel neft olduğu
hesab edilir. Bu ehtiyatların çıxarılması
rezervuarların idarə edilməsində mürəkkəb
metodların tətbiq edilməsini, seysmik
məlumatların mürəkkəb analizinin aparılmasını,
yüksək funksional qazma və tamamlama
texnologiyalarından istifadəni tələb edəcək.
a
Xam neft, təbii qaz və kondensat da daxil
olmaqla günə 1 229 min barel.
b
“Digər”ə Kanada, Cənubi Amerika, Afrika,
Asiya (Azərbaycan istisna olmaqla) və Avstraliya
daxildir.
ABŞ
Böyük Britaniya və Avropanın qalan hissəsi
Azərbaycan
Digər
b
49%
29%
8%
14%
BP-nin Azərbaycanda fəaliyyəti
BP Azərbaycanda Davamlı inkişaf haqqında hesabat 2010
11
Şahdəniz hasilatı
(bscm – milyard standart kub metr; bscf – milyard standart kub fut; mboed – günə min barel neft ekvivalenti)
ŞD qazı
ŞD
kondensatı
Hasilatın başlanma
tarixi
Hasilata 24
noyabr 2006-cı
ildə başlanmışdır
Birinci qaz 15
dekabr 2006-cı
ildə çatdırılmışdır
Ölçü vahidi
bscm
bscf
mboed
mmbbl
mmte
23,5
823,8
---
49,8
6,2
Hasilat
başlanandan
2010-cu ilin
sonunadək qaz/
kondensat hasilatı
6,2
218,0
103,0
13,1
1,7
2009-cu
ildə hasil
edilmiş qaz/
kondensat
6,9
243,4
115,0
14,7
1,9
2010-cu
ildə hasil
edilmiş qaz/
kondensat
Şahdəniz platforması
BP ortaqlarının dünyanın müxtəlif
yerlərində təbii qaz hasilatındakı
xalis payı, 2010
a
(%)
Şahdəniz
Şahdəniz (ŞD) qaz yatağı 1999-cu ildə kəşf
edilmişdir. Onun uzunluğu 22 km, rezervuarının
qalınlığı 1 000 metrdən artıqdır. Yataq sahildən
dənizə doğru 70 kilometrlik bir məsafədə, suyun
dərinliyi 50-600 metr arasında dəyişdiyi bir
ərazidə yerləşir. Geoloji baxımdan mürəkkəb olan
Şahdəniz yatağı çox yüksək təzyiqə malikdir və
onun çoxsaylı rezervuar “horizontları” vardır.
2010-cu ildə ŞD yatağından təxminən 6,9
milyard kub metr (243,4 milyard kub futdan çox)
qaz (2009-cu illə müqayisədə 11% artım) və
təxminən 14,7 milyon barel (təxminən 1,9 milyon
ton) kondensat (2009-cu illə müqayisədə 13%
artım) hasil edildi.
2006-cı ilin sonlarında ŞD-də hasilata
başlanandan 2010-cu ilin sonunadək təxminən
49,7 milyon barel (təxminən 6,3 milyon ton)
kondensat dünya bazarlarına ixrac edilib.
2010-cu ilin dekabr ayında ARDNŞ və ŞD
tərəfdaşları arasında ŞD HPBS-nin beş il
müddətinə uzadılması haqqında saziş imzalandı.
Saziş müddətinin 2036-cı ilədək uzadılması
layihənin ŞD yatağın tammiqyaslı işlənməsi (ŞD
YTMİ) kimi tanınan ikinci mərhələsini əhatə edir.
Bunun nəticəsində ŞD Mərhələ 1 layihəsindən
hazırda hasil olunan illik 8 milyard kub metr
qazdan əlavə 16 milyard kub metr qazın hasil
ediləcəyi gözlənilir.
ŞD YTMİ üzrə mühəndis-layihə tədqiqatları
2010-cu ildə davam etdirildi. ŞD rezervuarını daha
yaxşı öyrənmək üçün dənizdə qiymətləndirmə
fəaliyyətləri həyata keçirildi. Bu fəaliyyətlərin bir
hissəsi kimi, İstiqlal qazma qurğusundan SDX-6
qiymətləndirmə quyusu qazılır.
Həmin il ŞD YTMİ layihəsi Azərbaycan və
Türkiyə hökumətlərinin imzaladığı Anlaşma
Memorandumu ilə dəstəkləndi. Bu Anlaşma
Memorandumu Azərbaycan qazının Türkiyəyə
satışını və Türkiyə ərazisindən keçməklə qazın
Avropa bazarlarına nəql edilməsi üçün tranzit
şərtlərini tənzimləyəcək bir əsas olacaq.
2010-cu ildə ŞD üzrə əməliyyat xərcləri 171,2
milyon, əsaslı xərclər isə 380,7 milyon dollar
olmuşdur.
Gələcək perspektivlər
Gələn bir neçə il ərzində platformadan qazılan
yeni quyular istismara verildikcə, ŞD yatağından
qaz hasilatının artacağı gözlənilir. Mərhələ 1
işlənməsindən maksimum hasilatın sabit
səviyyəsinin ildə təxminən 9 milyard kub metr
qaz və gündə təxminən 50 000 barel kondensat
olacağı gözlənilir.
a
Gündə 7 332 milyon kub fut (birgə müəssisələr
istisna olmaqla).
b
“Digər”ə Kanada, Cənubi Amerika, Afrika,
Asiya (Azərbaycan istisna olmaqla) və Avstraliya
daxildir.
ABŞ
Böyük Britaniya və Avropanın qalan hissəsi
Azərbaycan
Digər
b
61%
2%
7%
30%
BP-nin Azərbaycanda fəaliyyəti