7
4-10 may 2017-ci il
(əvvəli ötən saymızda)
Müasir bazar münasibətləri şə-
raitində menecment, marketinq
fəaliyyəti, tikinti proseslərinin ye-
niləşdirilməsi sahəsində yenilik-
lərin tətbiqi tələbləri irəli sürülür.
Bu ideyaların əsas vəzifəsi bazar
iştirakçılarının tələbatının təmin
edilməsi prosesinin yeniləşdiril-
məsindən ibarətdir. Belə yanaş-
ma məqsədyönlü şəkildə tikin-
ti məhsulunun yaradılmasında
“istehlakçıdan əmtəəyə” bazar
məntiqinə riayət etməyə imkan
yaradır və yeniləşmə prosesinin
ilkin mərhələsi olur. Bundan son-
rakı mərhələdə elmi-tədqiqat, la-
hiyə-konstruktor və konsaltinq
təşkilatlarının fəaliyyətində yeni-
liklərin tətbiqi həyata keçirilir.
Müəssisədə yeniliklərin tətbiqi za-
manı idarəetməyə mənfi təsir edən
obyektiv və subyektiv amillərin
aradan qaldırılması, xarici və daxi-
li sərmayələrin səfərbər olunma-
sı, yeni qabaqcıl texnologiyaların
gətirilməsi tikinti işlərinin sürət-
ləndirilməsi imkanlarını artırır. Ti-
kinti sahəsində çalışan menecment
heyətinin yeniliklərin tətbiqi sahə-
sində bilik və təcrübələrinin artırıl-
ması istiqamətində təşkilati tədbir-
lərin reallaşdırılması vacibdir.
2016-ci ilin sonlarında, ölkə Pre-
zidenti İ.Əliyev tərəfindən təsdiq
olunan Fərmana əsasən, iqtisadiy-
yatın aparıcı sahələrinin inkişafını
nəzərdə tutan strateji yol xəritələri
müəyyənləşdirilmişdir. Son on beş
ildə əhalinin yaşayışını və güzəra-
nını yaxşılaşdırmağa xüsusi önəm
verməklə bərabər, qarşıdakı illər-
də vətəndaşların yeni mənzillərlə
təmin olunması, əsas hədəf kimi
reallaşdırılması yol xəritəsində
öz əksini tapmışdır. ”McKinsey”
şirkəti tərəfindən hazırlanan stra-
teji yol xəritəsində yerli şəraiti
və əhalinin yaşayış durumunu
nəzərə almaqla, yaxın gələcəkdə
respublika miqyasında mənzil ti-
kintisinin sürətləndirilməsi tələb
olunur. Dövlət tərəfindən bütün
iqtisadi və texnoloji imkanlardan
istifadə olunmaqla yaxın və uzaq
perspektivləri nəzərə alaraq, mən-
zil tikintisinə dair strateji yol xə-
ritəsinin mühüm istiqamətlərinə,
sosial təyinatına istinad edilməsi
böyük əhəmiyyət kəsb edir. Daha
zəif maliyyə imkanlarına malik
əhalinin sosial mənzillərlə təmin
olunması strategiyasına üstünlük
verməklə, dövlət birinci mərhələ-
də ucuzluğu ilə fərqlənən 2000-ə
qədər mənzili əhalinin istehlakına
təqdim edəcəkdir. Sonrakı illər-
də daha 3000 yeni mənzilin inşa
edilərək, güzəştli qiymətlərlə is-
tehlakçılara təklif olunması plan-
laşdırılır. Ümumiyyətlə, respub-
lika əhalisinin il ərzində mənzillə
təmin olunma səviyyəsinin 30000
təşkil etdiyi nəzərə alındıqda nisbi
artım sürəti 10% təşkil edir. Mənzil
tikintisinin sürətləndirilməsində
əsas hədəf kimi müəyyənləşdirilən
əhalinin real gəlirlərinin artması
fonunda təklif olunan yeni sosi-
al mənzillər bütün normativlərə
uyğun olmaqla inşa ediləcəkdir.
Mənzil bazarlarında mövcud tələ-
batları nəzərə almaqla, tələb-təklif
amilləri əsasında rəqabətqabiliy-
yətli inşaat məhsullarının istehsalı
və reallaşdırılması həyata keçiril-
məlidir. Qəbul olunmuş mənzil
strategiyasının mühüm önəmli
xüsusiyyəti əhalinin mənzillə tə-
min olunmasında İpoteka Fondu-
nun maliyyə dəstəyindən istifadə
olunmasına üstünlük verilməsi-
dir. İnsan inkişafının kifayət qədər
dövlət maraqlarına uyğun planlaş-
dırılması istiqamətində əhalinin
yeni mənzillərlə təmin olunmasın-
da büdcə vəsaitlərindən istifadə
edilməsi də nəzərdə tutulur. Bu
zaman strateji istiqamətlərə mü-
vafiq olaraq, mənzil tikintisinin
sürətləndirilməsi sahəsində daha
geniş fəaliyyət dairəsinə malik
olan tikinti şirkətinin cəlb edilmə-
sinə üstünlük verilməlidir. Mənzil
tikintisi sahəsində kifayət qədər
maddi-texniki bazaya və inşaat
təcrübəsinə malik olan şirkətlərin
özləri də yerli icra qurumlarına
hazır binalar və mənzillər təklif
etməklə istehsalçı-istehlakçı mü-
nasibətləri yarada bilərlər. Stan-
dartlara müvafiq dövlət və tikinti
şirkətləri tərəfindən təklif olunan
bir, iki və üçotaqlı mənzillərin ya-
şayış sahəsi 30,45,60 kvadratmetr
olmaqla dəyərinin çox az hissəsi
əhalinin, qalan məbləği isə döv-
lət-tikinti şirkətinin maliyyə və-
saitləri hesabına ödəniləcəkdir.
Mənzil strategiyasının dövlət nə-
zarəti altında tənzimlənməsinə
istinad olunmaqla, hər bir mənzil
sahibi tərəfindən aylıq ödəniləcək
vəsaitin həcminin otaqların sayına
müvafiq olaraq 185-250-350 ma-
nat civarında olması əsas şərtlər-
dən biridir. Əhalinin mənzilə olan
tələbatının yol xəritəsinə uyğun və
strateji inkişaf istiqamətlərinə mü-
vafiq həyata keçirilməsi məqsədi
ilə vətəndaşlara təqdim olunan
sosial mənzillərə görə ödənişlərin
aparılması yalnız milli valyutada,
manatla reallaşdırılacaqdır.
Ölkədə mənzil probleminin ardı-
cıl surətdə həll olunması dövlət
proqramlarının əsas mahiyyətini
təşkil etməklə müxtəlif maliyyə
mənbələrinin səfərbər olunmasını
tələb edir. Bu zaman iqtisadi böh-
ran şəraitinin nəticələrinin aradan
qaldırılması istiqamətində mü-
hüm sosial məqsədə malik proq-
ramların və mənzil tikintisi la-
yihələrinin işlənib hazırlanması və
ardıcıl surətdə həyata keçirilməsi
vacibdir. Həmin istiqamətdə şəhər
mərkəzlərində əhalinin mənzillə
bağlı ehtiyaclarının ödənilməsi
sahəsində yeni tipli sosial evlərin
tikintisinin aparılması məqsədilə
“Güzəştli mənzil” elektron siste-
mi yaradılacaq. Güzəştli mənzil-
lərin qiymətlərinin əsasən geniş
istehlakçı dairəsinin maraqlarına
maksimum yaxın olması nəzərdə
tutulur. Bu tipli sosial mənzillərin
qiymətlərinin təyin olunmasında
ilk növbədə həmin ərazilərdə fəa-
liyyət göstərən və satış bazarların-
da tətbiq olunan qiymətləndirilmə
forması əhalinin yaşayış səviy-
yəsindən asılı olmaqla müəyyən
edilməlidir. Daha bir yenilik isə
sosial güzəştli evlərə sahib olmaq
istəyənlərin sosial ipotekadan is-
tifadə etməklə, həmin kreditləri 3
ildən 30 ilə qədər olan müddətdə
ödəmək imtiyazlarına malik olma-
larıdır. 2017-ci ilin birinci yarısın-
da fəaliyyətə başlayacaq “Güzəşt-
li mənzil” elektron qurumu işə
başlamazdan öncə mənzil almaq
istəyənlərin sənədləri “ASAN xid-
mət” mərkəzləri tərəfindən araşdı-
rıldıqdan sonra qəbul ediləcəkdir.
Sosial tipli güzəştli mənzillərin
satışı həmin binalarda tikinti-qu-
raşdırma işlərinin 30% -i yerinə
yetirildiyi halda məqsədəuyğun
sayıla bilər. Mənzillə təmin olun-
manın yeni formasında aylıq ödə-
nişlərin bir otaqlılar üçün 130-140
manat, üçotaqlı mənzillərə görə
isə 300-350 manatdan artıq olma-
ması planlaşdırılır. Digər mühüm
cəhət sosial evlərin tikintisinin
həmin mənzillərə daha çox ehti-
yacı olan əhalinin məskunlaşdığı
ərazilərdə reallaşdırılması nəzər-
də tutulur. Mənzil tikintisində
tətbiq olunacaq ərazi prinsipləri
əsasında yaşayış evləri ilə təmin
olunma özlüyündə infraquruluşa
daxil olan digər əsas tələbatların
da ödənilməsinə şərait yarada-
caq. Buraya yol-nəqliyyat, daimi
istilik-enerji mənbələri, ticarət-i-
aaşə-məişət müəssisələri və sosi-
al-sağlamlıq mərkəzlərilə təmin
olunma imkanları aid edilməlidir.
Güzəştli ipoteka qurumu vasitə-
silə əhalinin mənzilə olan ehtiyac-
larının ödənilməsi formalarının
ölkə miqyasında reallaşdırılması
bilavasitə Mənzil İnşaat Dövlət
Agentliyinin nəzarəti altında hə-
yata keçiriləcəkdir. Məlumdur ki,
əhalinin mənzilə olan tələbatları
təkcə böyük şəhər, rayon mərkəz-
lərində deyil, eyni zamanda, kənd
və qəsəbələrdə aparılır. Respub-
lika Prezidenti İ.Əliyev cənabla-
rının şəxsi qayğısı və təşəbbüsü
nəticəsində qaçqın və məcburi köç-
künlərin həyat şəraitini yaxşılaş-
dırmaq məqsədilə son illərdə yüz-
lərlə yeni yaşayış məskənləri inşa
edilərək istifadəyə verilmişdir.
Yeni tikilən evlərdə maksimum
yaşayış səviyyəsi təmin edilən
həmin mənzillər doğma torpaqla-
rından didərgin düşmüş əhalinin
istifadəsinə verilmişdir. 2016-cı il
aprel döyüşlərinin hərbi-strateji
cəhətdən son dərəcə uğurlu təşkili
və müəffəqiyyətli gedişi nəticəsin-
də mənfur ermənilər tərəfindən
25 ildən çox işğal altında saxla-
nılan 2000 hektardan çox tarixi
Azərbaycan torpaqları üzərində
süvenliyimiz bərpa olunub. Növ-
bəti mərhələdə azad edilmiş, lakin
ermənilər tərəfindən xarabazarlı-
ğa çevrilmiş evlərin yerləşdiyi bu
torpaqlara qayıdan yerli əhalini
müasir tikinti-yaşayış norma və
normativlərinə istinad olunmaqla
inşa edilmiş mənzillərlə təmin et-
mək çox vacibdir. Aprel döyüşləri
nəticəsində Azərbaycan Ordusu
tərəfindən mənfur ermənilərin
işğalından azad edilmiş Cəbrayıl
rayonunun Cocuq Mərcanlı kən-
dinin bərpası və əhalinin fərdi
yaşayış evləri ilə təmin olunması
qarşıda duran əsas məsələlərdən-
dir. Həmin ərazidə ilkin olaraq
50 evin, daha sonra 200-dən çox
yaşayış evinin müvafiq infraquru-
luşla təmin olunması məqsədilə 4
milyon dollar vəsaitin ayrılması
haqqında ölkə Prezidenti cənab
İ.Əliyev sərəncam imzalamışdır.
İlk olaraq işğaldan azad edilmiş
ərazilərdə yeni tipli “Təhlükəsiz
binalar”ın tikintisində zəlzələyə
davamlı kərpicdən tikiləcək evlə-
rin divarları və arakəsmələri hətta
9-10 bal gücündə olan yeraltı tə-
kanlara davam gətirməklə uçmur.
Ölkənin aztəminatlı əhalisinin
ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə
sosial evlərin tikintisində yeni və
mütərəqqi texnologiyaların tətbiqi
olduqca vacibdir. Beynəlxalq Elm-
lər Akademiyası tərəfindən yeni
texnologiyalar əsasında “Tən-
lükəsiz evlər”in inşasını aparmaq
hüququ tanınmış “MAKS Ltd”
tikinti kompaniyasına verilmiş-
dir. Şəhər və rayon mərkəzlərin-
də tikilən binalardakı mənzillər
onların sahiblərinin sosial-mədəni
tələbatlarını nəzərə alan makasi-
mum şəraitlə əhatə olunmuşdur.
İkinci istiqamət kimi bu tipli yük-
sək rahatlığı ilə seçilən yaşayış
sahəsindən, yəni mülki əhalinin
adət etdikləri kənd yerlərindən
köçməsinin qarşısını alacaqdır.
Bununla da, kəndlərdə və ona
yaxın ərazilərdə yüksək əmək qa-
biliyyətli əhalinin məskunlaşması
hesabına ölkənin böyük şəhərləri,
rayon mərkəzləri süni insan axı-
nından azad olacaqdır.
Əhalini sosial mənzillərlə təmin
edən ilk ölkələrdən biri olmaq-
la Azərbaycanda yaxın illərdə
ölkənin sovet dövründən qalmış
bütün mənzil fondunun yeniləş-
məsi həyata keçiriləcəkdir. Bu
məqsədlə yaradılan Mənzil İnşa-
at Dövlət Agentliyi (MİDA) ölkə
vətəndaşlarını güzəştli şərtlərlə
mənzillə təmin etməklə vətəndaş-
ların yaşayış sahələrinə olan eh-
tiyacını ödəyən yeni formasiyalı
Sosial Mənzil Layihəsinin icrasına
başlayıb. Azərbaycan Respubli-
kasının Prezidenti yanında Mən-
zil İnşaat Dövlət Agentliyinin la-
yihəsi çərçivəsində inşa olunacaq
ilk yaşayış kompleksi Bakı şəhəri
Yasamal rayonu ərazisində yer-
ləşəcək. Yeni yaşayış kompleksi
11.6 hektar ərazidə salınacaq, ya-
şayış kompleksində 2 minə yaxın
mənzilin inşası nəzərdə tutulub.
Aztəminatlı ailələrə güzəştli şərt-
lərlə veriləcək mənzillərin maliy-
yə-pul ödənişi 20,30.40,50 il ərzin-
də nəzərdə tutulub. MİDA yeni
tikiləcək mənzillərin aylıq ödəni-
şinin az miqdarda olmaqla, ölkə-
mizdə aztəminatlı ailələrin mən-
zilə olan ehtiyaclarını minimuma
endirmək məqsədini daşıyır.
Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi
Fondu tərəfindən sosial evlərin
tikintisi üçün nəzərdə tutulan
ərazinin seçilməsində kommu-
nal xidmətlər şəbəkəsi, nəqliyyat
infraquruluşu, kommunikasiya
vasitələrinə qoşulma və digər
meyarlar da nəzərə alınıb. Yaşa-
yış sahələrinin genişləndirilməsi
məqsədilə ölkədə layihənin ikin-
ci mərhələsi üzrə sosial mənzil-
lərin inşası regionlarda davam
etdiriləcəkdir. Gəncə, Sumqa-
yıt, Lənkəran, Masallı və Şəmkir
şəhərlərində inşaa ediləcək yaşa-
yış kompleksləri üçün nəzərdə
tutulan region ərazilərinə müvafiq
icra qurumlarının iştirakı ilə ilkin
baxış həyata keçirilib. Aztəminatlı
ailələr üçün inşa olunacaq yaşa-
yış binaların tikintisi ilə əlaqədar
xərclərin əsas maliyyə mənbəyi
kimi “Azərbaycan İpoteka Fondu”
çıxış edəcəkdir. Prezident İlham
Əliyevin 2016-cı ildə imzaladığı
sərəncama uyğun olaraq, MİDA
“ Azərbaycan İpoteka Fondu”nun
Müşahidə Şurasının bilavasitə iş-
tirakı ilə sosial mənzillərin tikin-
tisi işini daha səmərəli aparmaqla
maddi-maliyyə ehtiyatlarından
qənaətlə istifadə etmək imkanla-
rını genişləndirəcəkdir. Ekspertlə-
rin fikrinə görə, ölkəmizdə ilk dəfə
reallaşan layihə aztəminatlı ailələ-
rin mənzil problemini həll etmək-
lə yanaşı, ev bazarındakı süni qiy-
mət artımları kimi mənfi halların
aradan qalxmasına müsbət təsir
göstərəcək. Agentliyin yaradılma-
sının müsbət tərəflərindən biri də
ölkədə mənzil bazarındakı dur-
ğunluğu və mənfi tendensiyaları
aradan qaldıracaq, eyni zamanda,
tikinti standartları, tikinti norma-
ları və ölkənin mənzil bazarı va-
hid mərkəzdən idarə olunacaqdır.
Dünyanın bir çox ölkələrində əha-
liyə güzəştli şərtlərlə sosial mən-
zillərin verilməsi təcrübəsindən
geniş istifadə olunur. Azərbaycan
reallığında postsovet məkanında
aztəminatlı ailələri sosial mənzil-
lərlə təmin edən ilk ölkə olmaqla,
yaxın gələcəkdə həmin mənzil-
lərin kommunal xərclərinin nisbi
qaydada azaldılması istiqamətin-
də təşkilati-iqtisadi tədbirlərin hə-
yata keçirilməsi mümkündür.
Rafiq İsgəndərov,
AzTU-nun dosenti, i.e.n.
Ayşad İsgəndərov,
Milli Aviasiya Akademiyasının
müəllimi, i.f.d.
Bu ilin aprel ayında Bakı-Tbili-
si-Cehyan (BTC) əsas ixrac boru
kəməri ilə 546 171 ton Türkmə-
nistan nefti nəql olunub.
SOCAR-ın açıqladığı rəqəm-
lərə görə, bu, ötən ilin analoji
ayı ilə müqayisədə 195 309 ton
və ya 55,66% çoxdur.
Bu ilin mart ayı ilə müqayisə-
də isə BTC ilə 528 700 ton və ya
31,26 dəfə çox Türkmənistan
nefti nəql edilib.
Xatırladaq ki, bu ilin mart
ayında BTC kəməri ilə 17 471
ton Türkmənistan nefti nəql
olunub. 2016-cı ilin aprel ayın-
da isə bu kəmərlə 350 862 ton
Türkmənistan nefti nəql edilib.
Bu ilin aprel ayı ərzin-
də Bakı-Tbilisi-Ceyhan
(BTC) əsas ixrac boru
kəməri vasitəsilə 2 mln.
242 min 574 ton Azər-
baycan nefti nəql olu-
nub ki, bu da 2016-cı ilin
analoji ayı ilə müqayisə-
də 10,38% azdır.
Cari ilin mart ayı ilə
müqayisədə isə SOCAR
BTC ilə neft nəqlini 7,82% artırıb.
Bu ilin yanvar-aprel ayların-
da bu kəmərlə 8 mln. 724 min
383 ton neft ötürülüb ki, bu da
ötən ilin 4 ayı ilə müqayisədə
11,12% azdır.
Ümumiyyətlə, kəmər istifa-
dəyə verilən gündən bu ilin
may ayının 1-ə qədər BTC-yə
330 mln. 262 min 445 ton neft
vurulub.
İndiyədək BTC-yə 330 mln.
tondan çox neft daşınıb
Azərbaycanın “Mars FK” və
“D-Fruits” şirkəti ilə Qazaxıs-
tanın "Best Fruit Plus" şirkəti
arasında Azərbaycanda istehsal
olunan meyvələrin Qazaxısta-
na ixracına dair ilkin razılaşma
əldə olunub.
"D-Fruits" “DAD” meyvə bağ-
larının sahibidir. Bağ sahələ-
ri Qubanın Dəlləkli kəndinin
yaxınlığında yerləşir. Yumşaq
günəşli iqlim, dəniz havası, şəf-
faf dağ çayları və meyvə ağac-
larına düzgün qayğı göstərilmə
"DAD" firmasının məhsulları-
nın yüksək keyfiyyətə malik
olmasını təmin edir. Bağlarda
gilas, nektarin, şaftalı, ərik, ga-
valı, armud və alma yetişdirilir.
"MARS - FK LTD" şirkəti nar
istehsalçısıdır. Şirkətin ümumi
sahəsi 407 hektardan ibarət ilk
nar bağı 2009-cu ildə Kürdəmir
rayonunun Karrar kəndində
salınıb.
Respublika üzrə yaradılan 33
aqroparkdan biri də Goranboy ra-
yonunda tikilir. Goranboy Rayon
İcra Hakimiyyətindən bildirilib
ki, aqroparkın fəaliyyətinin təşkili
üçün rayon ərazisində 4 min 695
hektar torpaq sahəsi ayrılıb.
Aqroparka məxsus sahələrin su-
varılması üçün Şəmkir maşın ka-
nalından yeni su kəməri çəkiləcək.
Hazırda kanalın ikinci hissəsinin
tikintisində işlər sürətlə davam
etdirilir. Yaxın vaxtlarda kanal-
dan Dəliməmmədli şəhəri ərazi-
sinədək suyun verilməsi təmin
olunacaq. Əkin sahələrinin su ilə
təminatı həll edildikdən sonra bu-
rada taxıl, pambıq və digər texni-
ki bitkilər əkiləcək, meyvə bağları
salınacaq. Həmçinin, aqroparkda
logistika mərkəzinin, emal müəs-
sisələrinin və soyuducu anbarın in-
şası da nəzərdə tutulub.
Aqroparkın fəaliyyəti rayonda
məhsul istehsalının artmasına tə-
kan verməklə yanaşı, xeyli sayda
yeni iş yerinin yaradılmasına da
səbəb olacaq.