2. 2-Laboratoriya ishi. Nitrat kislota olish texnologiyasi. Nazariy qism

---

2.2-Laboratoriya ishi. Nitrat kislota olish texnologiyasi. 
Nazariy qism:
Nitrat kislota sanoatda ammiakni oksidlab olinadi. Bu jarayon 
bir vaqtning o`zida qaytmas holda uch yo`nalishda boradi: 
4NH
3
+ 5O
2
4NO + 6H
2
O + 907 kJ
(1) 
4NH
3
+ 4O
2
2N
2
O + 6H
2
O + 1104,9 kJ
(2) 
4NH
3
+ 3O
2
2N
2
+ 6H
2
O + 1269 kJ
(3) 
Haroratni 1173 K dan yuqoriga ko`tarilishi dastlabki ammiakni va reaksiya 
natijasida hosil bo`lgan azot (II) oksidining parchalanishiga olib keladi. 
2NH
3
= N
2
+ 3H
2
2NO = N
2
+ O
2
Bundan tashqari azot (II) oksidi reaksiyaga kirishmagan ammiak bilan 
reaksiyaga kirishishi mumkin.
4NH
3
+ 6NO 5N
2
+ 6H
2
O 
Reaksiyani azot (II)- oksidi hosil bo`lishi tomonga yo`naltirish uchun 
katalizatordan (platina va radiy qotishmasidan) foydalaniladi. Qaysiki, bu 
katalizator faqat (I) - reaksiyani tanlab tezlashtiradi.
Reaksiya tenglamasiga muvofiq havo-ammiak aralashmasining nisbati 
NH
3
:O
2
=1:1,25 bo`lishi kerak, ammo amaliyotda bu nisbat 1:1,7-1,8 olinadi, bu 
havo–ammiak aralashmasida 10-11% ammiak bo`lishini ko`rsatadi. Aralashmada 
ammiak miqdori 15% ga yaqin bo`lsa u portlab ketishi mumkin. Bu reaksiyada 
bosim azot (II)-oksidining unumiga ta`sir etmaydi. Natijada olingan azot (II)-oksidi 
azot (IV)-oksidiga aylantiriladi: 
2NO + O
2
2NO
2
+ 112,3 kJ 
Bu reaksiya amalda 413 K gacha haroratda qaytmas hisoblanadi. Bosimni 
oshirish va haroratni pasaytirish azot (IV) - oksidi hosil bo`lishiga yordam beradi. 
Hosil bo`lgan nitroza gazlari suvga absorbsiyalanadi: 
2NO
2
+ H
2
O = HNO
2
+ HNO
3
+ 116 kJ 
3HNO
2
= HNO
3
+ 2NO + H
2
O – 75,8 kJ 
Bosimning oshirilishi va haroratning pasaytirilishi absorbsiyani kuchaytiradi.