2-mavzu. Ishlab chiqarish jarayoni va uning natijalari reja

muqobil  ishlab 

chiqarish xarajatlari

 deb ataladi.  

5. Ishlab chiqarishning samaradorligi va uning ko’rsatkichlari 

Ishlab  chiqarish  samaradorligi  va  uni  oshirish  masalasi  har  doim  iqtisodiyot 

nazariyasi  fanining  dolzarb  muammosi  sifatida,  uning  diqqat  markazida  bo’lib 

---

keladi.  Ayniqsa  hozirgi  paytda  bu  masala  yanada  keskin  qo’yilmoqda.  Buning 

sababi shundaki, ishlab chiqarish samaradorligini oshirmasdan turib mamlakatimiz 

oldida  turgan  muhim  masala  –  mustaqil  iqtisodiy  taraqqiyotni  jadallashtirish 

vazifasini amalga oshirib bo’lmaydi. Samaradorlikning iqtisodiy mazmuni sifatida 

har  doim  ishlab  chiqarishning  pirovard  natijasi  bilan  unga  avanslangan  resurslar, 

mablag’lar yoki qilingan xarajatlar o’rtasidagi nisbat tushuniladi. 

Lekin, turli ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar sharoitida shu jamiyatning maqsadidan 

kelib  chiqib,  samaradorlik  muammosining  tub  mohiyati  o’zgaradi.  Bozor 

iqtisodiyoti  sharoitida  ishlab  chiqarishning  asosiy  maqsadi  foyda  olishga 

qaratilganligi  sababli  har  bir  iqtisodiy  sub’ekt  ko’proq  foyda  olishga  intiladi. 

Shuning  uchun  ham  ishlab  chiqarishning  samaradorligini  olingan  foydaning  (F) 

ishlab chiqarishga sarflangan resurs xarajatlariga (IX) nisbati bilan aniqlanadi, ya’ni: 

%

100

'





IХ

F

R

. 

Bu yerda: R’ - foyda normasi, IX – iqtisodiy resurs xarajatlari.  

Ishlab chiqarish samaradorligini to’la ifodalashda unda qatnashgan omillarning 

unumdorligini, ulardan samarali foydalanish darajasini bildiradigan ko’rsatkichlar 

tizimidan foydalaniladi. 

Bulardan  biri  mehnat  unumdorligidir.