- 5 -
MÜKREMİN ÖZKAN ARSLAN
Kafkas Üniversitesi, Kars, Türkiye
KARS BÖLGESİNİN BAŞLICA ARI HASTALIKLARI VE ONLARA KARŞI
MÜCADELE TEDBİRLERİ
Özet
Dünyada arıcılık sektörü gittikçe gelişmektedir. Türkiye’de arıcılık ve bal üretimi yönünden ilk
sıralarda gelmektedir. Türkiye’de farklı bölgelerde gezginci arıcılık yapılmaktadır. Kars bölgesi arıcılık
sahip olduğu flora açısından çiçek balı üretiminde önemlidir. Bu yörede Kafkas arısı yetiştiriciliği
yapılmaktadır. Bal arılarında çeşitli baktariyel, viral ve mikotik hastalıklar görülmektedir. Ayrıca paraziter
hastalıklar ve zararlıları da önemli ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Kars yöresinde varroosis ile
koloniler bulaşıktır. Yine bu bölgede %15’ler düzeyinde Nosema enfesiyonlarına rastlanmaktadır.
Bal arıları canlılar aleminin arthropoda filumunda yer alan hymenoptera takımındaki apidae ailesi
Apis soyunda yer alırlar. Dünyada ticari olarak endüstride en yaygın olarak kullanılan ve ekonomik değeri
en yüksek olan bal arısı türü Apis mellifera’dır. Bal arısının orijini eski dünyada yer alan coğrafya olup,
Apis mellifera’da Asya kıtası orijinlidir ve tüm dünyaya buradan yayılmıştır.
Bal arıları insanoğlu için birçok öneme sahiptir. Bunların başında polinasyon gelmektedir. Ayrıca
bal dışındaki propolis, polen, bal mumu, arı sütü ve arı zehiri gibi diğer arı ürünleri de ticari olarak katma
değeri yüksek ürünler içerisinde yer almakta ve insan sağlığı yönünden önemi bir yer tutmaktadır. Bunlara
ilaveten arı ürünleri insanlarda birçok hastalığın tedavisi amacıyla da apiterapi amacıyla kullanılmaktadır.
Dünyada stratejik bir bölgede yer alan Türkiye uygun iklimi, topoğrafik yapısı, bitki örtüsü,
coğrafi konumu ile dikkati çekmektedir. Diğer tanımlamayla Anadolu sahip olduğu zengin bitki örtüsü ve
çiçek faunası yanında dört mevsimin görülmesi ile de arıcılık açısından uygun coğrafi konumdadır. Bu
nedenle 6.5 milyonu aşan koloni varlığı ve 94.000 tonun üzerindeki yıllık bal üretimiyle dünya arıcılığında
söz sahibi ülkelerden birisidir. Toplam bal üretimi bakımından Türkiye Çin’in hemen ardından 2.
sıradadır. Ancak, dünya ortalaması 25 kg iken, Türkiye ortalaması 15 kg’dır. Yani koloni başına verim
düşük düzeydedir. Koloni başına verim kaybında bal arısı hastalıkları önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle
bal arısı parazitleri ve zararlıları koloni başına verim de oldukça etkilidir. Türkiye’de çiçek balı, çam balı,
kestane balı gibi çeşitli ballar üretilmektedir. Kars yöresinde ise çiçek balı üretilmektedir. Kars bölgesi
sahip olduğu meralar ve çiçek faunası ile yaz aylarında Türkiye genelinde arıcıların uğrak yerleri
olmaktadır. Bu bölgede arı ırkı olarak Kafkas arısı bulunmaktadır. Gerek gezginci arıcılık ve gerekse
bölgenin geçiş noktasında olması hastalıkların yayılması yönünden de riskli olmaktadır.
Bal arılarında yaygın olarak görülen hastalıklar bakteriyel, viral, fungal ve paraziter olarak
sınıflandırılır. Bunlardan; Amerikan yavru çürüklüğü (Paenibacillus larvae larvae), Avrupa yavru
çürüklüğü (Melisococcus pluton ) bakteriyel, tulumsu yavru çürüklüğü (Morator aitatulas ) viral, kireç
hastalığı (Ascosphaera apis) ve taş hastalığı (Aspergillus flavus) mantar hastalıkları olarak en
önemlileridir. Protozoon türlerinden olan Nosema apis ve Nosema ceranae ise bal arılarında nosemosise
neden olurlar. Ayrıca artropodlardan olan trake akarı olan Acarapis woodi ve varroosise neden olan
Varroa destructor önemli ektoparazitlerdir. Arı biti olan Braula coeca, petek güvesi olan Galleria
mellonella ile küçük kovan böceği Aethina tumida ve arı kuşları gibi birçok zararlıda bal arılarında önemli
zararlılar listesinde yer almaktadır.
Kars bölgesinde bal arılarında bu paraziter hastalıklardan ve zararlılardan varroosis ve nosematosis
görülmektedir. Bal arılarında Varroa akarları Türkiye genelinde bulaşık olup, Kars bölgesinde de koloniler
bulaşıktır. Hemen hemen tüm arılıklar bu akar ile bulaşıktır. Kars bölgesinde arılarda Varroa destructor
türü görülmektedir. Kars bölgesinde nosema hastalığına ise önemli düzeyde rastlanmaktadır. Nosema apis
prevalansı %15.7 düzeyinde olup, arılıkların %40’ı bulaşık durumdadır. Klinik olarak nosemosis
olgularına da rastlanmakta olup, genellikle subklinik enfeksiyonlar görülmektedir.
Bu hastalıklar ile mücadelede öncelikle mekanik ve fiziksel tedbirlerin alınması en önemlisidir.
Yani hastalık ve Zaralılar için predispoze faktörler ortadan kaldırılmalı ve koloninin güçlü kalması
sağlanmalıdır. En son aşamada ise bitkisel kökenli ilaçlar tercih edilmelidir. Bal da kalıntı bırakacak ve
- 6 -
insan sağlığı için zararlar oluşturacak ilaçlar kullanılmamalıdır. Çevreye zararlı olan ve ekolojik dengeyi
bozacak uygulamalardan kaçınılmalıdır. Hastalıklarla mücadele başta olmak üzere koloni başına verimi
artırmak için arıcıların örgütlenmesi sağlanmalıdır. Bal toplanması, balın depolanması, analizi, etiketleme,
paketleme, markalaşmasının yapılması ve değerinde pazarlama yapılmasını sağlayacaktır.
KAYNAKLAR
1.
Akkaya H, Vuruşaner C. 1997. Bal arısı hastalıkları ve zararlıları. Teknik Yay. İstanbul.
2.
Aydın L. (Editör). 2013. Bal arılarının paraziter hastalıkları ve zararlıları. In: Özcel MA. Koord. Edit.).
Veteriner Hekimliğinde Parazit Hastalıkları, Cilt 2. Türkiye Parazitol. Dern. Yay. No: 24, 5: 1321-
1347, İzmir.
3.
Doğanay A, Aydın L. (Editörler). 2017. Bal Arısı, Yetiştiriciliği-Ürünleri-Hastalıkları. Dora Yayıncılık.
4.
Genç F, Dodoloğlu, A. 2011. Arıcılığın Temel Esasları, Atatürk Üniv. Yay. No: 931. Atatürk Üniv.
Ziraat Fak. Ofset Tesisi. Erzurum.
5.
Önk K, Kılıç Y. 2014. Kars yöresindeki bal arılarında varroosis’in yaygınlığı. Uludağ Bee J., 14 (2):
69-73.
6.
Topçu B, Arslan MÖ, 2004. Kars yöresindeki balarılarında nosemosis’in yaygınlığı. Uludağ Arıcılık
Derg., 4(4): 164-170.
7.
Uygur, ŞÖ, Girişgin AO. 2008. Bal arısı hastalık ve zararlıları. Uludağ Arıcılık Derg., 8: 143-148.
8.
Zeybek H. 1991. Arı hastalıkları ve zararlıları . Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Hayvan Hast. Araş. Enst.
Müd. Etlik, Ankara.
ABSTRACT
Common Disease of Bees in the Province of Kars and Precautions to Struggle
Bee industry has been developing all around the world progressively. Turkey has been the first
place in terms of apiculture and production of honey. Migratory beekeeping has been performed in
different region of Turkey. Apiculture in Kars has a significant place in production of flower honey in the
way of its flora. In this region, Caucasian bees have been cultivated and some kinds of bacterial, viral and
fungal diseases have been observed on these bees. Furthermore, parasitic diseases and pest have caused
economical loss. In the province of Kars, colonies of bees have contaminated by varroosis. Moreover,
infection of Nosema has been observed at the level of %15 in same region.
Dostları ilə paylaş: |