20 to‘rayev dilshodjon ermonqul o‘G‘LI

 
 
 
 
 
 

---

2.
Narx siyosati va uning O’zbekistonda amalga oshirilish xususiyatlari 
Ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga 
o’tayotgan barcha mamlakatlarda davlatning narx sohasidagi siyosati ko’p jihatdan 
narxlarni erkinlashtirish, milliy bozor narxlarini jahon bozori narxlariga 
yaqinlashtirishga qaratiladi. 
Narxlarni erkinlashtirish – iqtisodiy islohotlarning eng asosiy 
yo’nalishlaridan biri bo’lib, islohotlarning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari ko’p 
jihatdan shu muammoning hal etilishiga bog’liq bo’ladi. 
Narxlarni erkinlashtirish xomashyo bilan mahsulot ayrim turlarining narxlari, 
narx bilan aholi va korxonalar daromadlari o’rtasida mutanosiblikka erishishga 
qanday yondashilishi bilan farqlanadi. Shu yondashuvlarga asoslanib, narxlar 
quyidagi yo’llar bilan erkinlashtiriladi: 
a) narxlarni birdaniga, yoki «esankiratadigan» tarzda qo’yib yuborish; 
b) narxlarning o’sishini sun’iy ravishda to’xtatib qo’yish; 
v) narxni davlat tomonidan boshqarish va nazorat qilishni ma’lum darajada saqlab 
qolish. 
Bozor munosabatlariga o’tayotgan har bir mamlakat, shu yo’llardan birini 
tanlashda ulardan har birining mavjud real shart-sharoitlarga qanchalik mos kelishi, 
aholi asosiy qismining moddiy ahvoliga qanday darajada ta’sir ko’rsatishi, isloh 
qilishning tanlab olingan yo’liga qanchalik darajada javob berishi va kutiladigan 
salbiy oqibatlarini hisobga olishi muhim ahamiyatga ega bo’ladi. 
Sobiq ittifoq mamlakatlari negizida vujudga kelgan bir qancha mustaqil 
davlatlar narxlarni erkinlashtirishning «esankiratuvchi» yo’lini tanlab oldi. Barcha 
turdagi xomashyo resurslari, iste’mol mollari hamda xizmatlar narxlari bir yo’la 
erkin qo’yib yuborilishi natijasida narxlar keskin oshdi. Bu aholi keng qatlamining 
birdaniga qashshoqlashuviga, ijtimoiy ahvolining keskinlashuviga olib keldi. Ishlab 
chiqarishning pasayishiga, milliy sanoat va qishloq xo’jaligining izdan chiqishiga 
sabab bo’ldi. 
O’zbekistonda iqtisodiyotni isloh qilishning o’ziga xos tamoyillari, 
mamlakatdagi vaziyat va aholining turmush darajasi hisobga olinib, narxlarni asta-
sekinlik bilan va bosqichma-bosqich erkinlashtirish yo’li tanlab olindi. Shu yo’l 
bilan