20-variant 1-topshiriq. Fan bo’yicha berilgan mavzuga reja tuzish hamda mazmunini yoritib berish. Mavzu

Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanidan oraliq nazorat topshirig’lari.
20-variant
1-topshiriq. Fan bo’yicha berilgan mavzuga reja tuzish hamda mazmunini yoritib berish.

Mavzu: O’smirlik va balog’at yoshida jismoniy tarbiyaning ahamiyati va masalalari.
Reja
Kirish
1O‘SMIRLIK DAVRINING FIZIOLOGIK-PSIXOLOGIK VA JISMONIY JIHATDAN O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI.
2.O`spirinlik davri haqida umumiy tushuncha.
3.Bolalarda jismoniy sifatlarni rivojlantirish.

Bolalar va o’smirlar sporti» fani bo’yicha reyting jadvallari, nazorat turi, shakli, soni hamda har bir

nazoratga ajratilgan maksimal ball, shuningdek joriy va oraliq nazoratlarining saralash ballari haqidagi

ma’lumotlar fan bo’yicha birinchi mashg’ulotda talabalarga e’lon qilinadi.

Fan bo’yicha talabalarning bilim saviyasi va o’zlashtirish darajasining Davlat ta’lim standartlariga

muvofiqligini ta’minlash uchun quyidagi nazorat turlari o’tkaziladi:

 joriy nazorat (JN) – talabaning fan mavzulari bo’yicha bilim va amaliy ko’nikma darajasini aniqlash va

baholash usuli. Joriy nazorat fanning xususiyatidan kelib chiqqan holda amaliy mashg’ulotlarda

og’zaki so’rov, test o’tkazish, suhbat, nazorat ishi, kollekvium, uy vazifalarini tekshirish va shu kabi

boshqa shakllarda o’tkazilishi mumkin;

 oraliq nazorat (ON) – semestr davomida o’quv dasturining tegishli (fanlarning bir necha mavzularini o’z

ichiga olgan) bo’limi tugallangandan keyin talabaning nazariy bilim va amaliy ko’nikma darajasini

aniqlash va baholash usuli. Oraliq nazorat bir semestrda ikki marta o’tkaziladi va shakli (yozma,

og’zaki, test va hokazo) o’quv faniga ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi;

 yakuniy nazorat (YaN) – semestr yakunida muayyan fan bo’yicha nazariy bilim va amaliy ko’nikmalarni

talabalar tomonidan o’zlashtirish darajasini baholash usuli. Yakuniy nazorat asosan tayanch

tushuncha va iboralarga asoslangan “Yozma ish” shaklida o’tkaziladi.

ON o’tkazish jarayoni kafedra mudiri tomonidan tuzilgan komissiya ishtirokida muntazam ravishda

o’rganib boriladi va uni o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda, ON natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday

hollarda ON qayta o’tkaziladi.

Oliy ta’lim muassasasi rahbarining buyrug’i bilan ichki nazorat va monitoring bo’limi rahbarligida

tuzilgan komissiya ishtirokida YaN ni o’tkazish jarayoni muntazam ravishda o’rganib boriladi va uni

o’tkazish tartiblari buzilgan hollarda, YaN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda YaN qayta

o’tkaziladi.

Talabaning bilim saviyasi, ko’nikma va malakalarini nazorat qilishning reyting tizimi asosida

talabaning fan bo’yicha o’zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi.

«Sport metrologiyasi» fani bo’yicha talabalarning semestr davomidagi o’zlashtirish ko’rsatkichi 100

ballik tizimda baholanadi.

Ushbu 100 ball baholash turlari bo’yicha quyidagicha taqsimlanadi:

Ya.N.-30 ball, qolgan 70 ball esa J.N.-35 ball va O.N.-35 ball qilib taqsimlanadi.

Ball Baho Talabalarning bilim darajalari

86 - 100 A’lo Xulosa va qaror qabul qilish. Ijodiy fikrlay olish. Mustaqil mushohada

yurita olish. Olgan bilimlarini amalda qo’llay olish. Mohiyatini

tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bo’lish.

71 - 85 Yaxshi Mustaqil mushohada qilish. Olgan bilimlarini amalda qo’llay olish.

Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bo’lish.

55 – 70 Qoniqarli Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish

Tasavvurga ega bo’lish.

0 - 54 Qoniqarsiz Aniq tasavvurga ega bo’lmaslik. Bilmasli

O'smirlarning fiziologik xususiyatlaridan kelib chiqqan holda biz aniq xulosalar chiqarishimiz mumkin:

Siz buni har kuni qilishingiz mumkin. Agar o'smirning o'zi uchun bunday istak va imkoniyat bo'lsa. Kuchni majburlab majburlab bo'lmaydi. Bu ovni "yo'q qiladi" va sog'lig'iga ta'sir qiladi. Bundan tashqari, siz faol dam olish uchun o'zingizni yomon his qilsangiz, buni qilolmaysiz.

Darslarning intensivligi individualdir.. Kardiologlarning tavsiyalariga ko'ra, faoliyat ma'lum bir kishi uchun 60 dan 80% gacha bo'lishi kerak. Tepaga yaqinlashganda, yurak urishi, qon bosimi ko'tariladi, nafas qisilishi, zaiflik paydo bo'ladi. Oddiy simptomlarni topish qiyin emas, shuningdek, farovonlik yomonlashadi. Tana signal beradi. Bunday namoyishlar paydo bo'lishi bilanoq, sekinlashishi va yukning intensivligini kamaytirish kerak.
1 darslarining davomiyligi - 30-60 daqiqa. Ba'zi istisnolar bilan siz kuniga cheklanmagan miqdordagi yukni takrorlashingiz mumkin. Yotishdan oldin 2-3 soat mashq qilmaslik kerak. Bu kortizol yoki yuzaki yomon uyqu tufayli uyqusizlikka olib keladi. Sinflar orasida to'liq dam olish kerak. 1-2 soat yoki undan ko'proq buyurtma. Muayyan organizm ehtiyojlariga bog'liq.
Qizlarga hayz ko'rishning dastlabki bosqichida shug'ullanish tavsiya etilmaydi..
Kuniga yukning tavsiya etilgan davomiyligi kamida 1 soat.

Aks holda, hech qanday cheklovlar yo'q. Masala murabbiylar va shifokorlar bilan muhokama qilinishi mumkin. Ayniqsa biron bir shubha bo'lsa.

O'smir uchun qaysi sport turi yaxshiroq

Bu tanlov va shaxsiy xohish masalasidir. Professional sport karerasini rejalashtirishda siz qiziqishlarni hisobga olgan holda oldindan tanlashingiz kerak. Biroq, bu yo'l xavfli bo'lishi mumkin va shifokorlar, murabbiylar ishtirokini va katta moliyaviy xarajatlarni talab qiladi. Bundan tashqari, hech kim muvaffaqiyatga kafolat bermaydi. Bu holda o'spirinning tana tuzilishini hisobga olish ham muhimdir. Bundan tashqari, yuqoridagi qoidalar faqat qisman ishlaydi. Aniq yuk mutaxassislar tomonidan rejalashtirilgan.

Jismoniy rivojlanish va tanani kuchaytirish uchun mashg'ulot uchun mashg'ulot uchun mutlaqo boshqa masala. Jismoniy faoliyatning universal turlari - suzish, yurish va yugurish, velosport deyarli hamma uchun mos keladi. Chang kabi. Aks holda, siz o'smirning manfaatlarini hisobga olishingiz kerak.

Yuqori darajadagi shikastli sport turlari, albatta, tavsiya etilmaydi: ekstremal sport, boks, trambolin, parashyut va boshqalar, chunki ular sog'liqqa ziyon keltirmaydi. Aksincha, aksincha.

Agar o'smirlik davridagi sport yuklari, agar professional yutuqlar haqida gapiradigan bo'lsak, talab qilinmaydi. Jismoniy faoliyatga kelsak, intensivlik va davomiylik o'smirning imkoniyatlariga, uning xohishiga va yuqorida tavsiflangan qoidalarni hisobga olgan holda tanlanadi. Agar kerak bo'lsa, shifokorlar (endokrinolog, nevrolog, kardiolog, sport shifokori), murabbiylar bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.

Bolalarning harakatli faoliyati ularda asosiy jismoniy sifatlarni

rivojlantirish bilan bog`liqdir. Bunga chaqqonlik, epchillik, kuchlilik, matonat

singari sifatlar kiradi. Amalda mazkur sifatlarning hech birini alohida olib

rivojlantirishni tasavvur qilish ham mumkin emas. Turli jismoniy sifatlarni

tarbiyalash aslida bolaning jismoniy jihatdan har tomonlama rivojlanishidek

yagona jarayonning turli tomonlaridir. Chunki bunday rivojlanish natijasida

organizmning miqdoriy imkoniyatlarida umumiy yuksalish sodir bo`ladi.

Lekin baribir yuqorida sanab o`tilgan jismoniy sifatlarning har birini

tarbiyalashning o`ziga xos xususiyatlari mavjuddir.

Chaqqonlik-bu faoliyat davomida paydo bo`ladigan kutilmagan shart-

sharoitlarga binoan harakat faoliyatini tezlik bilan qayta qura bilash hamda yangi

harakatlarni egallay olish qobiliyatidir. Chaqqonlikni tarbiyalash harakatlar

uyg`unligini rivojlantirish, ularning sur`ati va ko`lamini, muskullarning zo`riqishi

va bo`shashi darajasini bir-biridan farq qilish, shuningdek, vaqtga va joyga

moslashib mo`ljal ola bilish mahorati asosida sodir bo`ladi. Chaqqonlikni

tarbiyalash uchun aniq xarakatlar qilish qobiliyatini rivojlantirish muhimdir.

Bundan tashqari, turg`un holatda hamda bir joydan ikkinchi joyga yurib

borilayotganda gavdaning muvozanatini saqlay olish chaqqonlik

ko`rinishlaridan biri hisoblanadi. Bolalikning maktabgacha yoshida harakat

analizatorini rivojlantirishda anchagina siljish ro`y beradi. Bu esa chaqqonlikni

asta-sekin takomillashtirib borish uchun imkoniyat yaratadi. Harakatlarni

bajarishdagi epchillik ham maktabgacha yoshdagi bolalarda tez rivojlanadigan

muhim xususiyatdir.

Epchillik-bu harakatni eng kam vaqt ichida bajara olish qobiliyatidir. U

qandaydir bir signalga javob tariqasi bajarilgan harakat tezligiga (harakat

reaksiyasi deb ataladigan tezlikka), ayrim harakatlar tezligiga, shuningdek

ko`p marta takrorlanayotgan harakatlarning tezligiga bog`liq bo`ladi.

Harakatlarning mana shu barcha ta`rif-tavsifi, bog`chadagi kichik yoshdagi

bolalardan boshlab to katta gruppadagi bolalarda muntazam mashq natijasida

o`sib boradi. Chaqqonlik va epchillikning rivojlanishiga o`yin va mashqlarni

muntazam bajarib borish orqali erishiladi. Bunda atrofdagi muhit sharoitning

o`zgarishiga qarab shug`ullanuvchilar tezlik bilan javob reaksiyasi berishlari

hamda bir harakatdan ikkinchisiga jadallik bilan o`tishlari, tez siljishlari va

topshiriqni bajarishlari muhimdir. Turli o`yinlar hamda to`siqlarni engib

o`tish, to`xtab-to`xtab, burilishlar bilan bajariladi birdan berilgan signal

bo`yicha xilma-xil topshiriqlarni bajarish, hatlab o`tish, engashib-emaklab

o`tish bilan bog`liq bo`lgan mashqlar, muvozanat mashqlari,har turli sport o`yinlari

va boshqalar mana shunday chaqqonlik va epchillikni o`stiruvchi mashqlar

hisoblanadi.

Kuchlilik-bu muskullarni ma`lum darajada zo`riqtira olish qobiliyati

bo`lib,chaqqonlik va epchillikni tarbiyalashning muhim tarkibiy qismi hisoblanadi.

Maktabgacha yoshdagi bolaning muskullari hali yaxshi rivojlanmagan

bo`ladi, uning asab harakati ham hali takomillashmagan, bog`cha bolalari

muskullarni kuch bilan ishga solishda aniq farq qilish qobiliyatiga ega emaslar.

Bog`cha bolalari uchun, ayniqsa, kichik gruppadagilar uchun shu narsa

muhimdirki, ularda rostlovchi muskullarning xayotiy, faoliyatidan ko`ra bukish

muskullarining hayotiy faoliyati ortiqroq bo`ladi, bolalar yurish va yugurish

vaqtida oyoqlarini yarim bukik holda tutib harakat qiladilar, o`yinlar o`tkazish

vaqtida esa engashib o`tiradilar va hokazo. Shu sababdan bolaning kuch-quvvat

sifatlarini rivojlantirayotganda rostlovchi muskullar kuchini ko`paytirishga

e`tibor berish, bola gavdasini va oyoq-qo`llarini rostlaydigan, to`g`ri turishga

o`rgatadigan mashqlar bajartirish muhim ahamiyatga egadir.

Maktabgacha yoshdagi bolalarda kuch-quvvatni tarbiyalashga qaratilgan

mashqlar asosan dinamik xarakterga ega bo`lishi kerak. Ayni vaqtda bu uzoq vaqt

davom etib, asablarni ancha tarang holga keltiradigan bir xildagi zo`riqishlar bilan

bog`liq, bo`lmasligi shart. Bundan tashqari kuchni rivojlantirishda zo`r berib

kuchlanish zarur bo`lgan mashqlar qo`llanmasligi kerak.

Xulosa
Xulosa oʻrnida shuni aytish kerakki biz boʻlajak pedagog sifatida bolalarning yoshi va ruhiy holatini ham nazorat qilishimiz kerak.