2017-Cİ İLİn döVLƏt büDCƏSİ İLƏ bağli alternativ hesabat

15

sektorundan  daxilolmaların  isə 

803.0 mln. manat (yaxud 10.6%) 

çox olması gözlənilir. 

Hökumətin məlumatına əsasən, 

2017-ci ildə dövlət büdcəsi gəlir-

lərinin 7510.0 mln. manatı Ver-

gilər Nazirliyinin, 2200.0 mln. 

manatı Dövlət Gömrük Komitəsi-

nin  xətti  ilə  daxilolmaların, 

6100.0 mln. manatı Dövlət Neft 

Fon dunun  transfertinin,  qalan 

445.0 mln. manatı isə digər mən-

bələrdən daxilolmaların payına 

düşür. 

Qanuna əsasən, 2017-ci ildə dövlət büdcəsinə daxilolmaların 15634.7 mln. manatı 

(96.2%)  mərkəzləşdirilmiş  gəlirlərin,  qalan  620.3  mln.  manatı  (3.8%)  isə  yerli 

gəlirlərin hesabına baş tutacaq.

i)

 Azərbaycanda dövlət büdcəsinin 2014-cü ildən başlanan kiçilməsi meyli davam edir 

ki, bu da məhz neft gəlirlərinin azalması ilə bağlıdır. 2017-ci ilin dövlət büdcəsinin ən 

diqqətçəkən cəhəti büdcə gəlirlərinin əvvəlki illərlə müqayisədə azalması meylinin 

davam etməsidir. Əvvəl qeyd olunduğu kimi, 2017-ci ildə dövlət büdcəsinin gəlirləri 

16255.0 mln. manat məbləğində proqnozlaşdırılıb və əvvəlki illə müqayisədə büdcə 

gəlirlərinin 1246.2 mln. manat yaxud 7.1% az olması gözlənilir. Bu isə o deməkdir 

ki, 2014-cü ildən başlayaraq artıq dördüncü ildir ki, dövlət büdcəsi gəlirlərinin səvi-

yyəsi ildən-ilə aşağı düşməkdə davam edir. 2017-ci ildə dövlət büdcəsi gəlirlərinin 

proqnozlaşdırılan səviyyəsi həm də son 6 ilin ən aşağı göstəricisidir.

ii)

ABŞ dolları ifadəsində dövlət büdcəsi gəlirlərinin azalma səviyyəsi daha kəskin 

hiss olunur. 2017-ci ilin dövlət büdcəsinin layihəsinin hazırlanması zamanı istifadə 

olunan 1 ABŞ dolları = 1.75 manat məzənnəsini

8

 əsas götürsək, onda büdcə gəlirlərinin 

məbləği təqribən 9290 mln. ABŞ dollarına bərabər ola bilər ki, bu da 2013-cü ilin büdcə 

gəlirlərinin dollar ifadəsində olan məbləğindən 2,6 dəfə az olmaqla, ölkəmizin dövlət 

büdcəsi gəlirlərinin dollar ifadəsində son 10 ilin ən aşağı göstəricisidir

9

. 

8 

http://apa.az/maliyye_xeberleri/vergiler-nazirliyi-gelen-il-ucun-hesablamalarinda-dollarin-

mezennesini-1-75-manatdan-goturub.html 

9

 

Dövlət büdcəsi gəlirlərinin dollar ifadəsində hesablanması üçün Mərkəzi Bankın qeyd olunan dövr 

üzrə rəsmi məzənnəsi əsas götürülüb.

Diaqram 2. 2017-ci il dövlət büdcəsi gəlirlərinin 

qurumlar  üzrə strukturu

---

16

Dövlət büdcəsi gəlirlərinin bu 

cür  azalması  bilavasitə  neft 

sektorundan olan daxilol ma-

ların  azalması  ilə  bağlıdır: 

belə ki, son illər həm dövlət 

büdcəsinin neft sektorundan 

olan  vergi  daxilolmalarının 

azalması,  həm  də  ARDNF-

dən dövlət büdcəsinə ediləın 

transfertin məbləğinin ildən ilə 

ixtisarı davam etməkdədir. 

iii)

 2017-ci ildə ARDNF-dən 

dövlət büdcəsinə 6100.0 mln. 

manat  köçürülməsi  nəzərdə 

tutulur ki, bu da 2016-cı ildə olan transfer məbləğindən 1515.0 mln., 2015-ci ilin 

müvafiq məbləindən isə 2030.0 mln. manat azdır. Bu həm də 2011-ci ildən bəri qeydə 

alınan ən aşağı göstəricidir. Qeyd edək ki, ARDNF-dən dövlət büdcəsinə ən yüksək 

- 11350.0 mln. manat - transfert məbləği 2013-cü ildə baş tutub. Bu isə o deməkdir 

ki, 2017-ci ildə Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfertin məbləği 2013-cü ildə 

olduğundan 46.3% az olacaq. 

Nəzərə alsaq ki, ARDNF-nin gəlirləri əsasən ABŞ dolarında ifadə olunur, onda dövlət 

büdcəsinə  illik  transfertin  məbləğində  baş  verən  dəyişiklikləri  dollar  ifadəsində 

izləmək  daha  doğru  olar.  Beləliklə  də,  bu  il  Neft  Fondundan  dövlət  büdcəsinə 

köçürmənin məbləği təqribən 3500.0 ABŞ dolları olmalıdır. Bu isə o deməkdir ki, 

ARDNF-dən köçürmələrin, ən yüksək qeydə alındığı 2013-cü illə (təqribən 14190.0 

mln ABŞ dolları) müqayisədə təqribən 4 dəfə ixtisar edilib. Bu həm də Neft Fond-

undan dövlət büdcəsinə transfertin kəskin şəkildə artırıldığı 2008-ci ildən bəri dollar 

ifadəsində qeydə alınan ən aşağı göstəricidir. ARDNF-dən dövlət büdcəsinə trans-

fert məbləğinin ildən-ilə ixtisar edilməsi dünya bazarlarında neftin qiymətinin aşağı 

düşməsi səbəbindən gəlirlərinin kəskin azalması və hökumətin valyuta ehtiyatlarını 

müəyyən səviyyədə qoruyub saxlamaq istəyi ilə bağlıdır. 

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  hökumət  ARDNF-dən  dövlət  büdcəsinə  transfertin 

məbləğinin azaldılması siyasətini növbəti illərdə də davam etdirəcəyini bəyan edib 

(2020-ci ildə transfert məbləğinin 4.0 mlrd. manat olması nəzərdə tutulur). Bununla 

yanaşı “2017-ci il dövlət büdcəsi haqqında” qanununun tətbiqi barədə prezidentin 27 

dekabr 2016-cı il tarixli fərmanında Nazirlər 

 

11

 

 

Dövlət büdcəsi gəlirlərinin bu cür azalmas bilavasitə neft sektorundan olan daxilolmalarn 

azalmas ilə bağldr: belə ki, son illər həm dövlət büdcəsinin neft sektorundan olan vergi 

daxilolmalarnn azalmas, həm də ARDNF-dən dövlət büdcəsinə edilən transfertin məbləğinin 

ildən ilə ixtisar davam etməkdədir.  

iii) 2017-ci ildə ARDNF-dən dövlət büdcəsinə 6100.0 mln. manat köçürülməsi nəzərdə tutulur 

ki, bu da 2016-c ildə olan transfer məbləğindən 1515.0 mln., 2015-ci ilin müvafiq məbləindən 

isə 2030.0 mln. manat azdr. Bu həm də 2011-ci ildən bəri qeydə alnan ən aşağ göstəricidir. 

Qeyd edək ki, ARDNF-dən dövlət büdcəsinə ən yüksək - 11350.0 mln. manat - transfert məbləği 

2013-cü ildə baş tutub. Bu isə o deməkdir ki, 2017-ci ildə Neft Fondundan dövlət büdcəsinə 

transfertin məbləği 2013-cü ildə olduğundan 46.3% az olacaq.  

Nəzərə alsaq ki, ARDNF-nin gəlirləri əsasən ABŞ dolarnda ifadə olunur, onda dövlət büdcəsinə 

illik transfertin məbləğində baş verən dəyişiklikləri dollar ifadəsində izləmək daha doğru olar. 

Beləliklə də, bu il Neft Fondundan dövlət büdcəsinə köçürmənin məbləği təqribən 3500.0 ABŞ 

dollar olmaldr. Bu isə o deməkdir ki, ARDNF-dən köçürmələrin,  ən yüksək qeydə alndğ 

2013-cü illə (təqribən 14190.0 mln ABŞ dollar) müqayisədə təqribən 4 dəfə ixtisar edilib. Bu 

həm də Neft Fondundan dövlət büdcəsinə transfertin kəskin şəkildə artrldğ 2008-ci ildən bəri 

dollar ifadəsində qeydə alnan  ən aşağ göstəricidir. ARDNF-dən dövlət büdcəsinə transfert 

məbləğinin ildən-ilə ixtisar edilməsi dünya bazarlarnda neftin qiymətinin aşağ düşməsi 

səbəbindən gəlirlərinin kəskin azalmas və hökumətin valyuta ehtiyatlarn müəyyən səviyyədə 

qoruyub saxlamaq istəyi ilə bağldr.  

Qeyd etmək lazmdr ki, hökumət ARDNF-dən dövlət büdcəsinə transfertin məbləğinin 

azaldlmas siyasətini növbəti illərdə də davam etdirəcəyini bəyan edib (2020-ci ildə transfert 

məbləğinin 4.0 mlrd. manat olmas nəzərdə tutulur). Bununla yanaş “2017-ci il dövlət büdcəsi 

haqqnda” qanununun tətbiqi barədə prezidentin 27 dekabr 2016-c il tarixli fərmannda Nazirlər  

Kabinetinə tapşrlb ki, ARDNF-dən dövlət büdcəsinə transfertin yuxar həddinin tənzimlənməsi 

və maliyyə dayanqllğn gücləndirilməsi məqsədilə yeni fiskal qaydalara dair təkliflərini alt ay 

müddətində hazrlayb təqdim etsin. Eyni zamanda “Azərbaycan Respublikasnn milli 

iqtisadiyyat perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsi”ndə

10

 də ARDNF-ylə dövlət büdcəsi arasnda 

münasibətlərin tənzimlənməsi üçün fiskal qaydann işlənilməsi və tətbiqi nəzərdə tutulub.   

                                                 

10

 http://www.e-qanun.az/framework/34254 

Diaqram 3. 2007-2017-ci illərdə dövlət büdcəsinin 

gəlirlərinin manatla və ABŞ dolları ilə dəyişməsi

---