2017-Cİ İLİn döVLƏt büDCƏSİ İLƏ bağli alternativ hesabat
Yüklə 1,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Diaqram 4. Neft bumu başlayandan bu vaxta kimi dövlət büdcəsində neft sektorlarının payının dəyişməsi
17 Kabinetinə tapşırılıb ki, ARDNF-dən dövlət büdcəsinə transfertin yuxarı həddinin tənzimlənməsi və maliyyə dayanıqlılığın gücləndirilməsi məqsədilə yeni fiskal qaydalara dair təkliflərini altı ay müddətində hazırlayıb təqdim etsin. Eyni zamanda “Azərbaycan Respublikasının milli iqtisadiyyat perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsi”ndə 10 də ARDNF-ylə dövlət büdcəsi arasında münasibətlərin tənzimlənməsi üçün fiskal qaydanın işlənilməsi və tətbiqi nəzərdə tutulub. iv) 2017-ci ilin dövlət büdcəsi gəlirlərində neft-qaz sektorundan vergi ödənişləri formasında (SOCAR-ın vergiləri və HPBS üzrə xarici podratçı şirkətlərin mənfəət vergisi) birbaşa daxilolmaların məbləğinin 1755.0 mln. manat olması proqnozlaşdırılıb ki, bu da 2016-cı illə müqayisədə 145.0 mln. manat çoxdur. Bu artım 2017-ci ilin dövlət büdcəsi proqnozlarının neftin dünya bazar qiymətinin 1 barel üçün 40 ABŞ doları 11 əsasında hesablanması ilə bağlıdır. 2017-ci ildə HPBS üzrə xarici podratçı şirkətlərin dövlət büdcəsinə 475.0 mln. manat məbləğində mənfəət vergisi ödəyəcəkləri gözlənilir ki, bu da 2016-cı ilə olan proqnozdan 105.0 mln. manat çox olsa da, 2013-cü illə müqayisədə 3 dəfə, 2014-cü illə müqayisədə isə 2.3 dəfə azdır.
Dövlət büdcəsinin gəlirlərinin formalaşmasında neft sektorundan daxilolmalar əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına baxmayaraq, 2017-ci ilin dövlət büdcəsi gəlirlərinin yarıdan çoxu yenə də neft sektorunun payına düşür. Maliyyə Nazirliyi dövlət büdcəsi- nin gəlirlərinin formalaşmasında qeyri-neft sektorunun rolunu “süni” şəkildə artır- mağa meylli görünür. Əvvəl də qeyd olunduğu kimi, Maliyyə Nazirliyinin məlumatı- na əsasən 12 2017-ci ildə dövlət büdcəsi gəlirlərinin 7855.0 mln. manatı yaxud 48.3 %-i neft sektorundan daxilolmalar hesabına formalaşacaq. Lakin, araşdırmalarımız göstərir ki, bu göstəricilər dövlət büdcəsi gəlirlərinin formalaşmasında neft sekto- runun real rolunu tam əks etdirmir. Maliyyə Nazirliyi HPBS-lər üzrə xarici və yer- li subpodratçı şirkətlərin mənfəət vergisini, HPBS-lər üzrə podratçı və subpodratçı təşkilatlarda, habelə SOCAR-da muzdlu işlə əlaqədar əldə edilən gəlirlərdən tutulan gəlir vergisini neft sektorundan daxilolmalara aid etmir. Halbuki bu mənbələr neft sektorunun dövlət büdcəsinə birbaşa töhfəsini əks etdirir. Hökumətin proqnozlarında 2017-ci ildə HPBS-lər üzrə xarici subpodratçı şirkətlərin dövlət büdcəsinə 274.9 mln. manat məbləğində mənfəət vergisi ödəyəcəkləri, habelə HPBS-lər üzrə podratçı və subpodratçı təşkilatlarda muzdlu işlə əlaqədar əldə edilən 10
11
2016-cı ilin dövlət büdcəsi neftin 1 barelinin 25 dollar qiyməti ilə hazırlanmışdı 12
2017-ci il dövlət büdcəsi layihəsi ilə bağlı Maliyyə Nazirliyinin İzahatı. Azərbaycan Respublikasının 2017-ci il dövlət büdcəsi haqqında qanun layihəsi ilə birlikdə Milli Məclisə təqdim edilən sənədlər toplusu. 18 gəlirlərdən tutulan gəlir vergisinin 310.9 mln. manat olacağı bildirilir 13 . Əgər bu vəsaitlər də nəzərə alınarsa, onda 2017-ci ildə dövlət büdcəsinə neft sektorundan daxilolmaların məbləği 8440.8 mln. manat olar ki, bu da büdcə gəlirlərinin 51.9 %-ini təşkil edir. Bununla belə, bu, son 12 ilin ən aşağı göstəricisidir. Diaqaramdan da göründüyü kimi, dövlət büdcəsi gəlirlərində neft sektorunun payı göstəricisinin ən yüksək səviyyəsi 74.4% olmaqla 2011-ci ildə qeydə alınıb. vi) Araşdırmalar göstərir ki, 2017- ci il dövlət büdcəsinin qeyri-neft sektorundan daxilolmalar üzrə proqnozu reallığa uyğun deyil və qarışıqdır. Bunu bir neçə aspektdən izah etmək olar.
Hökumətin izahatında 14 olan məlumatları əsas götürsək, 2017-ci ildə qeyri- neft sektorundan daxilolmaların 2016-cı ilin proqnozu ilə müqayisədə 803.0 mln. manat yaxud 10.6% artması proqnozlaşdırılır ki, bunun da 390.0 mln. manatı (artımın 48.6%-i) Dövlət Gömrük Komitəsinin (DGK), 355.0 mln. manatı (artımın 44.2%-i) isə Vergilər Nazirliyinin hesabına baş verəcəyi gözlənilir. Göründüyü kimi, artımın təqribən yarısının idxal vergiləri və gömrük rüsumlarının hesabına baş verməsi proqnozlaşdırılır: 2017-ci ildə əvvəlki ilin proqnozu ilə müqayisədə ölkəyə malların idxalına görə tutulan ƏDV-dən daxilolmaların 339.0 mln. manat, gömrük rüsumlarının 66.0 mln. manat artması, ölkəyə idxal olunan mallara görə hesablanan aksiz vergisinin isə 150 mln. manat azalması gözlənilir. Deməli, hökumət tərəfindən idxalın 13
qanun layihəsi ilə birlikdə Milli Məclisə təqdim edilən sənədlər toplusu. 14
2017-ci il üzrə dövlət büdcəsi haqqında Qanun layihəsi ilə birlikdə Milli Məclisə təqdim olunan sənədlər toplusu (büdcə zərfi). I cild Diaqram 4. Neft bumu başlayandan bu vaxta kimi dövlət büdcəsində neft sektorlarının payının dəyişməsi 19 məhdudlaşdırılması siyasətinin həyata keçirildiyi indiki şəraitdə xarici ticarət hesabına büdcə daxilolmalarının artmasını daha çox dollar-manat məzənnəsində olan dəyişikliklərə 15 hesablandığını söyləmək olar. Vergilər Nazirliyi üzrə qeyri-neft sektorundan daxilolmaların isə 2017-ci ildə əvvəlki illə müqayisədə 355.0 mln. manat artımı nəzərdə tutulub ki, bunun da 300.0 mln. manatı dövlət büdcəsinə yalnız son anda – büdcə layihəsi artıq Milli Məclisin müzakirələrində olanda - əlavə edilib. • 2017-ci ildə DGK üzrə büdcə daxilolmalarının məbləğinin 2200.0 mln. manat olması gözlənilir ki, bu da 2016-cı ilin proqnozundan 390.0 mln. manat yaxud 21.5% çoxdur. Halbuki, 2016-cı il dövlət büdcəsinin icrası ilə bağlı Maliyyə Nazirliyinin verdiyi operativ məlumatlara əsasən, 2016-cı ildə DGK-nın xətti ilə dövlət büdcəsinə 2291.6 mln. manat vəsait təmin edilib ki, bu da həmin il üçün proqnozda nəzərdə tutulduğundan 26.6% çox olub 16 . Göründüyü kimi, 2016-cı ildə DGK-nın xətti ilə dövlət büdcəsinə faktiki daxil olan vəsaitin məbləği 2017-ci il üçün proqnozlaşdırılan məbləğdən 91.6 mln. manat çoxdur. Əgər nəzərə alsaq ki, hökumətin iqtisadi-sosial inkişaf proqnozlarına görə 2017-ci ildə ölkəyə idxalın azalması gözlənilmir, habelə idxal mallarına hər-hansı əlavə vergi güzəştləri də tətbiq edilməyib, əksinə bəzi ixrac məhsullarına ixrac vergiləri tətbiq olunacaq, onda 2017- ci ildə DGK xətti ilə büdcəyə daxilolmaların azalması real deyil. 2017-ci ilin büdcəsində DGK-nin xətti ilə toplanan aksizlərin məbləğinin 15 mln. manat azalması proqnozlaşdırılır, qurumun digər mənbələri üzrə vəsaitinin isə artması gözlənilir. Deməli, 2017-ci ilin büdcə proqnozunda problemlər açıq-aşkar görünür.
2017-ci il dövlət büdcəsinin gəlirlərinin formalaşmasında Vergilər Nazirliyi daha böyük paya – 46.2%-ə - malik olcaq, lakin, bununla belə, vergi gəlirləri üzrə proqnozlarda və vergi gəlirlərinin strukturunda narahatlıq yaradan məqamlar hələ qalmaq dadır. 2017-ci ildə dövlət büdcəsi gəlirlərinin 7510.0 mln. manatı Vergilər Nazirliyinin xətti ilə formalaşmalıdır. Müqayisə üçün qeyd edək ki, bu göstəricinin səviyyəsi 2013-cü ildə 34.2%, 2015-ci ildə 49.7% təşkil edib. Yəni ARDNF-dən dövlət büdcəsinə edilən transfertin məbləği azaldıqca büdcənin formalaşmasındakı Vergilər Nazirliyinin rolu artmaqda davam edir. 15
2017-ci ilin dövlət büdcəsi orta illik məzənnənin 1 dollar = 1.75 manat olması hesabı ilə işlənilib. 2016-cı ildə isə orta illik məzənnə 1 dollar = 1.60 manat olub. 16
Yüklə 1,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|