Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences
VOLUME 1 | ISSUE 4
ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
20
w
www.oriens.uz
May
2021
OʻRXUN-ENASOY OBIDALARINING OʻZBEKISTONDA OʻRGANILISHI
Muqaddas Allambergenova
QQDU oʻqituvchisi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada Oʻrxun-Enasoy obidalarining Oʻzbekistonda
oʻrganilishi xususida toʻxtaladi. Oʻzbekistondan topilgan runiy yodgorliklar izohi
yuzasidan fikrlar keltiriladi. Obidalarni tadqiq qilgan oʻzbek olimlari, ilmiy asarlari
tahlil qilinadi.
Kalit soʻzlar:
Oʻrxun-Enasoy obidalari, N.Raxmonov, Q.Sodiqov, ilmiy
maktab, Kultegin bitiktoshi, nasriy ilmiy asar.
Аннотация:
Статья
посвящена
изучению
орхоно-энасайских
памятников в Узбекистане. Даны комментарии к описанию рунических
памятников, найденных в Узбекистане. Будут проанализированы труды
узбекских ученых, изучавших памятники.
Ключевые слова:
Орхоно-Енасайские памятники, Н. Рахмонов, К.
Садиков, научная школа, Культегинская надпись, прозаическое научное
творчество.
Annotation:
This article focuses on the study of the Orkhon-Enasay
monuments in Uzbekistan. Comments are made on the description of runic
monuments found in Uzbekistan. The works of Uzbek scientists who have studied the
monuments will be analyzed.
Keywords:
Orkhon-Enasay monuments, N.Rakhmonov, K.Sadikov, scientific
school, Kultegin inscription, prose scientific work.
KIRISH
Oʻrxun-Enasoy yodgorliklarining topilishi va oʻrganilishi XVIII asrdan
boshlanadi. Rus xizmatchisi Remezov bu haqida dastlabki xabarni beradi. Shved
zobiti
Iogann Strallenberg, olim Messershmit yodgorliklarni Yevropa ilm ahliga ilk
marta taqdim qilgan edilar. Dastlab, Oʻrxun, Selenga va Toʻli daryolari atrofidan —
Shimoliy Moʻgʻulistondan toshga bitilgan obidalar topildi. Ular Oʻrxun yodgorliklari
nomini oldi. Enasoy daryosi qirgʻoqlarida topilgan yodgorliklar ham shu nom bilan
ataladi. Yodgorliklar topilganidan keyin ularni oʻqish, oʻrganish muammosi
koʻndalang boʻldi. Ammo bu ish deyarli bir yarim
asr mobaynida hech kimning
qoʻlidan kelmadi. Nihoyat, 1893- yildagina ularni oʻqish uchun dastlabki qadam
qoʻyildi. Shu yili daniyalik olim Vilgelm Tomson va rus olimi V. Radlovlar
yodgorliklardagi barcha harflarni oʻqidilar. Shundan soʻng ularni jiddiy oʻrganish
boshlandi. Boshqa xalqlar singari Oʻzbekistonda
ham mazkur yodgorliklarni
