28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari
Yüklə 2,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Qisqa muddatli bank krediti” Dt Kt oy boshiga qoldiq 700000 1) 700000 2) 1000000 3) 400000 ob. 1100000 ob .1000000 oy oxiriga qoldiq 600000 Bu erda oy oxiriga qoldikni topish uchun yuqorida keltirilgan formuladan foydalanamiz: S oy oxiriga =700000 + 1000000 - 1100000 = 600000 qoldiq Demak, passiv schyotlarda, yaoni xo’jalik mablag’’larining paydo bo’lish manbaalarida oy boshiga va oxiriga qoldiq hamda qarzdorlikning ko’payishi kreditga, kamayishi esa debetga yoziladi. Bu erda schyotlarning qoldiqlarga qarab ham ularning aktiv yoki passiv ekanligini bilib olish mumkin. Buxgalteriya hisobi schyotlarining oxirgi qoldiqlariga asoslanib, buxgalteriya balansi tuziladi. Demak, schyotlar tizimi yordamida xo’jalik mablag’’lari va ularning manbaalari, shuningdek xo’jalik operatsiyalarining joriy hisobi yuritiladi. Buxgalteriya balansida esa, shu schyotlarda yuritilgan joriy hisob maolumotlari maolum bir sanaga guruhlashtirilib, umumlashtiriladi. Ko’rinib turibdiki, schyotlar tizimi bilan balans o’rtasida uzviy bog’liqlik mavjud. Bu bog’liqlik shundan iboratki, maolum sanaga tuzilgan balans maolumotlariga asoslanib schyotlar ochiladi; bir vaqtda balansning aktiv tomonidagi moddalar uchun alohida, passiv tomonidagi moddalar uchun alohida 21 schyotlar ochiladi, shuningdek, aktiv-passiv schyotlar ham ochiladi. Bu schyotlarning tegishli tomonlariga balans moddalaridan summalar boshlang’ich qoldiq sifatida yoziladi. Hisobot davri (chorak, yil) o’tgandan keyin schyotlarda oxirgi qoldiq topilib, shu maolumotlarga asosan yana buxgalteriya balansi tuziladi. Boshqaruv qarorlarini kabul kilish uchun kerakli ma’lumot jamlanib, korxona raxbarining doimo qo’l ostida bo’lishi lozim. Ma’lumot saklash tizimi schoytlardan tashkil topilgan. Schoytlar - buxgalteriya hisobidagi asosiy ma’lumot saklash birligi. Schoytlar xar bir aktiv turlariga, manbalarga va korxonaning kapitali, daromad va xarajatlarga ochiladi. Kichiq korxonaga bir necha unlar schoytlar etarli bulsa, katta kupmilliy korporatsiyalar uchun minglab schoytlar yuritish kerak buladi. Korxonalarning jami schoytlari ularning tegishli tartib rakamlari bilan schoytlar rejasi deb ataladi. Xar bir korxona, uzining ixtiyojidan kelib chiqkan xolda, uzining ishchi schoytlar rejasini ishlab chiqadi. Buxgalteriya hisobini qo’l mexnatiga asoslangan usulida xar bir schoytga aloxida bet yoki kartochka ochiladi. Ushbu betlar yoki kartochkalar, kitobga birlashtirilgan xolati Bosh kitob deb nomlanadi. Schoytlar – bu xo’jalik mablag’lari, muomalalarning joriy aks ettirish, iqtisodiy guruxlash va tezkor nazorat kilish usuli (B.Xoshimov) Schoytlar - buxgalteriya hisobining asosiy elementlaridan biri, buxgalteriya hisobi obhektlarini iqtisodiy jixatdan guruxlash usuli, moddiy va pul mablag’larining xarakatini, xo’jalik operatsiyalarini bajarish davomida ularning xolati va xosil bo’lish manbalarini aks ettirishdir (SHaulov, Kan) Buxgalteriya hisobi schoytlari deb- xo’jalik mablag’lari va ularning tashkil topish manbalari xamda xo’jalik jarayonlarini xolati va ruy bergan xo’jalik operatsiyalarining iqtisodiy mazmuniga kura guruxlash va joriy nazorat kilishga aytiladi (Ismanov I, Nosirov I.) Buxgalteriya hisobining schoytlar tizimi deb xo’jalik mablag’larining tarkibi, joylanishi va ularning tashkil topish manbai, muayyan maksadlar uchun foydalanishini, shuningdek xo’jalik jarayonidagi xarakatlarni joriy hisobga olish va nazorat kilish maksadida guruxlashtirib borishga aytiladi (Ostanaqo’lov M) Buxgalteriya hisobi schoytlari – mol-mulkni, uning tarkibi va joylashtirilishi, uni shakllantirish manbalari va bir turdagi operatsiyalar bo’yicha joriy aks ettirish, guruxlash va tezkor nazorat kilish usulidir. (F.Gulomova). Buxgalteriya schoyti – korxonalar iqtisodiy resurslarining xolati va xarakati xakidagi buxgalteriya axborotini qayd etish va saklash uslubi va ularga bo’lgan talablar (BXMS № 21) Yüklə 2,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|