5-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Payvandlash robotlarining infraqizil nurli sensorlarini o‘rganish Ishni bajarishdan maqsad
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 2
PayRob 5-Amaliy 2021 dek- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazariy qism
| 5-Amaliy mashg’ulot Mavzu: Payvandlash robotlarining infraqizil nurli sensorlarini o‘rganish Ishni bajarishdan maqsad: Infraqizil nurli sensorlar haqida talabalarda umumiy bilimlarni shakllantirish, optika hodisalaridan payvandlab ishlab chiqarishda yuqori sezuvchanligi natijasida ish samaradorligiga erishishning nazariy va amaliy bilim ko’nikmalarini shakllantirish. Nazariy qism: Infraqizil nurlanish — to‘lqin uzunliklari 0,74 mkm dan 1 - 2 mm gacha bo‘lgan ko‘zga ko‘rinmas elektromagnit nurlanish. Ingliz olimi V. Gershel aniqlagan (1800). Infraqizil nurlanish spektri shartli ravishda yaqin (to‘lqin uz. X=0,74— 2,5 mkm), o‘rta (2,5 — 50 mkm) va uzok. (50 — 2000 mkm) sohalarga bo‘linadi. Moddalarning optik xususiyatlari (shaffofligi, nur qaytarish va sindirish koeffitsiyenti) ultrabinafsha va ko‘zga ko‘rinadigan nurlanish spektri sohasi (0,4— 0,74 mkm) dan Infraqizil nurlanish spektri sohasiga o‘tishda keskin o‘zgaradi. Ko‘pgina moddalar ko‘zga ko‘rinadigan nurlanish spektri sohasida shaffof bo‘lsa, Infraqizil nurlanish spektri sohasining ayrim qismlarida shaffof bo‘lmasligi (yoki aksincha) mumkin. Mas, bir necha sm kalinlikdagi tiniq suv qatlami todqin uz. X >1 mkm bodgan Infraqizil nurlanish uchun shaffof bodmaydi; ko‘zga ko‘rinadigan nurlar spektri sohasida shaffof bodmagan germaniy va kremniy plastinkalari Infraqizil nurlanish spektri sohasida shaffof bo‘ladi (germaniy uchun "1,8 mkm, kremniy uchun "1,0 mkm); qora qog‘oz Infraqizil nurlanish spektrining uzok, sohasida shaffof bo‘ladi. Ko‘zga ko‘rinadigan nurlanish spektri sohasida shaffof bodmagan, lekin Infraqizil nurlanish spektri sohasida shaffof bo‘lgan moddalar Infraqizil nurlanish ni ajratishda yorug‘lik filtrlari sifatida ishla-tiladi. Ko‘pgina metallar ko‘zga ko‘rinadigan nurlanish sohasiga qaraganda Infraqizil nurlanish sohasini yaxshiroq qaytaradi, ya’ni ularning qaytarish xususiyati birmuncha yuqori. Mac, A1, Ai, Ag, Si kabi elementlar to‘lqin uz. A.= 10 mkm bo‘lgan Infraqizil nurlanish ning 98% ini qaytaradi. Infraqizil nurlanish yer atmosferasidan o‘tayotganida yutilishi va sochilishi tufayli uning intensivligi kamayadi. Infraqizil nurlanish spektri ultrabinafsha va ko‘zga ko‘rinadigan nurlanish spektri kabi chiziqli, yo‘l-yo‘l va uzluksiz bo‘ladi. G‘alayonlangan atomlar (yoki ionlar) bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishidagina Infraqizil nurlanish spektri chizikli bo‘ladi. Mac, simob atomlarining nurlanishi Infraqizil nurlanish chegarasiga yaqin (X= 1,01 —2,32 mkm) bir necha chizikli spektrdan ibo-rat. G‘alayonlangan molekulalar yo‘l-yo‘l infraqizil spektrda nurlanadi, bu spektr molekulalarning tebranma va aylanma harakatiga bog‘liq (qarang Moleku-lyar spektrlar). Qizdirilgan qattiq jismlar yoki suyukliklarning Infraqizil nurlanish spektri uzluksiz bo‘ladi. Lekin uning intensivligi jism (suyuklik) temperaturasiga bog‘liq. Past temperatura (< 500°) dagi jism nurlanishining Infraqizil nurlanish intensivligi deyarli katta emas, shuning uchun unday jism Infraqizil nurlanish manbai bo‘la olmaydi. Eng ko‘p ishlatiladigan Infraqizil nurlanish manbai volfram tolali (quvvati 250—1000 Vt) lampalar hisoblanadi. Infraqizil nurlanish dan i. t. ishlarida, harbiy maqsadlarda, tibbiyot va ko‘pgina amaliy masalalarni hal qilishda foydalaniladi (qarang Infraqizil fotografiya, Infraqizil qizdirish). Infraqizil nurlanish bilan qorongdda ob’yektlarni suratga olish, o‘chib ketgan xatni tiklash (o‘qish), signallarni uzatish va q. k. ishlar bajariladi. Infraqizil nurlanishni qayd qilish uchun qabul qiluvchi issiklik va foto- elektr asboblari, shuningdek, maxsus fotomateriallardan foydalaniladi. Infraqizil nurlanish cho‘g‘lanish lampalari, gaz-razryadli lampalar nurlanishining ancha qismini, Quyosh nurlarining 50% ga yaqinini tashkil qiladi; ba’zi lazerlar o‘zidan Infraqizil nurlanish chiqaradi. Infraqizil qizdirish - materiallarni elektromagnit nurlar (to‘lqin uz. 1,3 — 4 mk/m li infraqizil nurlar) yordamida qizdirish. Materiallarning bu nurlardan ma’lum qismini yutish xossasiga asoslangan. Infraqizil qizdirishda energiya manbai sifatida infraqizil nur ajratadigan trubali elektr qizdirgichlar, ko‘zguli quritish lampalari, volfram spiralli elektr qizdirgichlar ishlatiladi. Manbalarning qizish darajasiga qarab, ular past (700° gacha), o‘rta (700—1500°) va yuqori (1500° dan ortiq) trali xillarga bodinadi. I. q. qurilmalari kamera, tunnel yoki qalpoq tarzida tayyorlanadi; ularning shakli va ulchamlari qizdiriladigan buyumga moslab tanlanadi. I. q. lok- bo‘yoq materiallarni, sabzavot, mevalarni quritishda, kauchukni vulkanizatsiya qilishda, termoplastik materiallarga shakl berish oldidan ularni qizdirish va b. maqsadlarda qodlanadi. Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2