6-Mavzu: Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonlarni tashkil etish. Reja


-Mavzu: Oila tarbiyasining maqsadi, vazifalari va usullari. Oilada aqliy, jismoniy, axloqiy, ijodiy va nafosat tarbiyasining shart- sharoitlari



Yüklə 53,51 Kb.
səhifə7/9
tarix08.01.2022
ölçüsü53,51 Kb.
#82705
1   2   3   4   5   6   7   8   9
6-Mavzu Maktabgacha ta’lim muassasalarida pedagogik jarayonlarn (1)

12-Mavzu: Oila tarbiyasining maqsadi, vazifalari va usullari. Oilada aqliy, jismoniy, axloqiy, ijodiy va nafosat tarbiyasining shart- sharoitlari.

Reja:

1.Oila pedagogikasining predmeti

2.Oila pedagogikasining tarixiy ildizlari.

3. Oila - tarbiya maskani

Komil insonni voyaga yetkazishda oila va jamiyatni o‘mi

uni tarbiyadagi uzviyligi, uzluksizlik asosida amalga oshishi

bu yaxlit bir qonuniy jarayondir.

Oila pedagogikasi jamiyatning shaxs tarbiyasiga doir

muhim davlat siyosatidagi ustuvor vazifalarini mukammal

bajarishida xizmat qiladi, ta’lim-tarbiyaga doir bilimlar

mushtarak holda jamlab farzand tarbiyasiga doir tartib,

qoidalaming sinovdan o'tkazuvchi va amalda tatbiq qiluvchi

ota-onaning faoliyatidir.

Oila pedagogikasining predmeti:

Oila pedagogikasi sari, o‘z ustida ishlashi, izlanishi tanlangan

vosita usullarini qo‘llashi va natijasini ko‘ra bilishini

hamda tarbiyachilik san’atiga ega bo‘lishi uchun o‘rgatuvchi

fandir.


Oila pedagogikasi quyidagilarga amal qiladilar:

• ta’lim-tarbiyaning zamonaviy talab darajasiga va tarbiya

qonuniyatlariga amal qiladi;

• oilada beriladigan tarbiya mazmuni;

• oilada farzand tarbiyasida qo‘llanadigan usul va vositalar;

• insoniyatni ma’naviy rivojlanishi bilan oilada farzand

tarbiyasining uyg‘unligi;

• oilada farzand tarbiyasidagi mahorat va madaniyatiga

amal qilish.

Oila pedagogikasining maqsadi:

• oila tarbiyasiga doir muammolaming holati, qonuniyatlarini

o‘rganishga qaratiladi.

Oila tarbiyasining vazifalari:

• oila taibiyasiga doir bir butun muammolami hal qilish;

• oilaviy tarbiyaning samaradorligini oshirish va uning

davlatni ustuvor talablariga javob beradigan komil inson

tarbiyalashdir;

• oila tarbiyasida milliy qadriyatlardan o‘rinli foydalanish,

pedagogik qonun-qoidalaiga rioya qilishdir;

• fan va texnika yutuqlaridan unumli foydalanish;

• ilg‘or oilalardagi muovaffaqiyatli ish uslublarini o‘rganish;

• ota-onalami pedagog mutaxassislar bilan hamkorlikgini

o ‘matish kabilami amalga oshirish;

• barkamol inson taibiyasiga doir muammolami hal qilish

doimiy va hayotiy izlanishlami talab etadi.

Oila pedagogikasini boshqa fanlar bilan aloqasi:

Oila pedagogikasi o‘sib kelayotgan yosh avlodni barkamol

inson qilib tarbiyalash uchun oilada beriladigan tarbiyaning

mazmuni, umumiy qonuniyatlari, tamoyil va metodlariga

doir bilimga ega bo‘lmoq lozim. Oila pedagogikasi

umumiy pedagogikani bir tizimi bo‘lib u umumiy pedagogikani

qonuniyatlari asosida yaratilgan.

Oila pedagogikasi quyidagi fanlar bilan aloqada o‘sib

ulg‘aymoqda: oila pedagogika fani: falsafa, sotsiologiya, iqtisodiyot,

anatomiya - fiziologiya, psixologiya - pedagogika,

ijtimoiy pedagogika, maxsus pedagogika, pedagogika tarixi,

pedagogik mahorat kabilar.

Komil inson tarbiyasi juda ko‘p qirrali va murakkab

bo‘lganligi sababli hamma fanlar unga ko‘makdosh bo‘ladi.

Buyuk alloma Abu Nasr al-Forobiy «Talhizu Navomis»

(Aflotun qonuniyatlarini mohiyati) asarida inson kamolotini

falsafa fanining ta’sirida rivojlanishini shunday ko‘rsatgan

edi: «Yaxshi fazilatga ega bo‘lgan shahar aholisi eng baxtiyor

odamlar bo‘lishlari, qonunlarga ixtiyoriy bo‘ysunishini

ta’minlash uchun qonunlami takomillashtirish, ulardagi

qoidalami mustahkamlashdir»1.

Oila pedagogikasining tarixiy ildizlari.

Xalq donishmandlari oila muammosi va tarbiyasi haqidagi

qarashlari juda uzoq tarixiy ildizga egadir. Xalq og‘zaki

va yozma yodgorliklarida: maqol, hikmat, ertak, aytishuvlarda

oila, ota-ona, oilaviy barqarorlik o‘zaro munosabat masalasiga

alohida e’tibor qaratilgan.

Ota-oria behad bo‘ladi xursand,

Farzand bo‘lolsa munosib farzand!

Javhar Zamindar

Namozi bomdoddin keyin volidangni

Ziyorat qil va xizmatida bo‘l.

Rushtiy


Oila va undagi tarbiya usul, vosita va omillari ko‘proq

yozma pandnomalarda; Kaykovusni «Qobusnoma», «Saodatnoma

», Zahiriddin Muhammad Bobuming «Bobumoma»si,

«To‘ti shoxnoma», «Odobnoma» kabilarda oila muammosiga

doir masalalar ilmiy va nazariy, amaliy jihatdan asoslab

berilgan.

Mutafakkir va ma’rifatparvarlami ijodiy faoliyatida oila

muammosi asosiy o‘rin egallagan. Buning sababi bo‘lajak oila

pedagogikasi fanini mazmundorligini ta’minlovchi badiiy

adabiyot, san’at asarlari, milliy meros va umumiy insoniy

qadriyatlardir.

Oila tarbiyasidagi bolalar hayotini to‘g‘ri uyushtirish,

ulami vaqtdan to‘g‘ri va unumli foydalanishning asosiy garovi

ekanligini ota-onalar o‘z farzandlariga uqtirislilari lozim.

Oila tarbiyasi masalalari bo‘yicha maxsus Abu Ali Ibn Sino

«Tadbir al-manozil» nomli asarini yozgan. Unda olim otaonaning

bolalami tarbiyalashdagi vazifalarini yoritgan. Asarda

oilada ota-onaning vazifasi va burchiga va oila munosabatlariga

to‘xtalar ekan, ayniqsa, ota-onalaming oilada mehnatsevarligi

bilan farzandlarini ham kasb va hunarga o'rgatish

borasida muhim fikrlar bayon etadi.

Ibn Sino tarbiyaviy qarashlarida oila va oilaviy masalalariga

keng o‘rin berilgan.

Ota oilada o‘z farzandlariga har tomonlama yurishturishda,

nutq odobida, so‘z madaniyatida, o‘zaro muomala

jarayonida eng muhimi amaliy ish faoliyatida to‘g‘rilik va

haqqoniylik, samimiylikka namuna bo‘lmog‘i kerak. Oilada

farzand tarbiyasining to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishning asosiy vositasi

uning ma’naviy olamida e’tiqodni shakllantirish, deb hisoblagan

edi olim.

Yusuf Xos Hojib «Qudatg‘u bilig» asarida oilaviy maishiy

turmush muammolariga ham katta e’tibor beradi. U kishilami

uylanib, oila qurishidan boshlab, farzand tarbiya etish,

oilaning moddiy ta’minotini yuritishgacha bo‘lgan eng zaruriy

vazifalarini birma bir bayon etadi. Ota-onalar nazoratida

bo‘lgan bolaning mas’uliyat hissi rivoj topadi. Shu sababli

ham bola tarbiyasida ota-onaning mavqeyi alohida ahamiyatga

egadir. Ular tanlagan to‘g‘ri yo‘l farzandlarining kelajagi,

kamoloti uchun nihoyatda muhim-dir. Jamiyatda farzandlari

hulq atvoriga qarab ota-onalariga baho berishni aytib ulami

ogohlantiradi.

Mirzo Ulug‘bekning qarashlarida bolaning bilim olishiga

bo‘lgan qiziqishi havasini oshirishda u tarbiyalana-yotgan

muhit muhim o‘rin egallaydi. Shunday ekan, awalambor,

bola tarbiyasida oila muhitini to‘g‘ri tashkil qilish darkor.

Unsurul maoniy Kaykovus «Qobusnoma» pandnomasida

o‘z farzanding sening haqingda qanday bo'lishini tilasang,

sen ham ota-onang haqida shunday bo‘lgil, nedinkim sen

ota-onang haqida ne ish qilsang, farzanding ham sening

haqingda shundoq ish qilur, chunki farzand mevaga, ota-ona

mevali daraxtga o'xshaydir» deb yoshlami ota-onasini hurmat

qilishga e’zozlashga, mehr-oqibatli bo‘lishga da’vat etadi.

Ota-ona o‘z farzandi uchun hatto o'limga ham tayyorligini

ta’kidlaydi. Har bir farzand oqil va dono bo‘lsa, otaona

mehr-muhabbatini ado etmakdin bosh tortmaydi.

Muhammad Sodiq Koshg‘ariy «Odob as-solixan» asarida

uylanadigan yigit nikohdan oldin uylanmoqchi bo‘lgan qizini

ko‘rmog‘i, uylanadigan qizining bokira bo‘lmog‘i hamda to‘rt

narsa umrda, qomatda, molda va nasabda yerdan past va

to‘rt narsada, husnda va jamolda, hulqda, adabda va iffatda

yerdan yuqori boiishi zarurligini, ta’kidlaydi. Bu fikr turmushda

tinch va totuv yashash, oilada er-xotin munosabatlarida

katta ahamiyatga ega.

Davoniyning fikricha: «Ota-ona bolaga jamiyatda mavjud

bo‘lgan hulq-odob qoidalarini singdirishga, yurish-turishga,

yeyish-ichish, o‘z qilmishi uchun mas’uliyatni sezish,

shirinsuxan bo'lish, yaxshilik, ezgulik kabi axloq qoidalarini

egalllashiga yordam berishi lozim». Rudakiy oilada bola

tarbiyasi, yosh avlod kamolotda ota-onaning burchi haqida

ham muhim fikrlami ilgari suradi. Chunonchi, ruboiylari

zamonasidagi aksariyat odamlar, hatto ma’rifatli zotlar ham

farzardlarining tarbiyasiga e’tiborsizlik bilan qarab, donishmandning

bolasi johil bo‘lib qolayotganligidan afsuslanadi.

Buning uchun oila muhitida ota-onalar bilan bolalar

o‘rtasida o‘zaro hurmat bo‘lgandagina tarbiyada yaxshi

natijalarga erishi mumkin bo‘ladi. Inson tug‘ilgan paytidanoq

tarbiyaga muhtojdir. Uning ilk tarbiyachilari albatta, otaonasidir.

Ma’rifatparvar Munawar Qorining «Oila a’zolari» nomli

darslikninig bo'limlarida ota-onani hurmatlash, aka-uka qarindosh

urug‘ini e’zozlash kabi g‘oyalar alohida o‘rin egallaydi:

Kishining bor ersa ota-onasi

Ganimatdir unga olaming rizosi.

Xudoni qoshida qabul ekandir

Ota va onaning baloga duosi.

Oilada farzand dunyoga kelgandan boshlab oilaning jamiyat

oldida javobgarligi kundan kunga ortib boradi. Chunki

o‘sib kelayotgan avlodning taqdiri ana shu muammoning

hal qilinishi bilan uzviy ravishda chambarchas bog'langandir.

Abdurauf Fitrat 1916-yilda «Oila» nomli falsafiy asarini

yozgan bo'lib, ,unda oilaviy hayotni islohotidan bahs yuritilgan

va adib najot yo‘llarini axtarib xalqlaming umuminsoniy

qardoshlik g‘oyasini targ‘ib etgan.

Fitrat oilani ijtimoiy vazifalari deb, «Avlod tarbiyasi»,

«Fikriy tarbiya», «Axloqiy tarbiya» kabi qismlarga bo'ladi.

Insonning ma’naviy va aqliy xislatlarini, asosan, uning

olgan tarbiyasi, yashagan muhiti belgilaydi, deb hisoblagan.

Agar, yaxshi tarbiya insonning eng qimmatli boyligi bo‘lsa,

noto‘g‘ri tarbiya uning uchun chinakamiga baxtsizlikka,

hatto, halokaitga aylanishini uqtirgan. Shuning uchun maktab

tarbiyasi bilan bir qatorda oila tarbiyasiga ham katta

ahamiyat bergan. Oilada to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan tarbiya

maktab uchun katta maktabdir va aksincha, oilada tegishli

tarbiya ishlari olib borilmasa, bu holda maktabning ta’limtarbiya

ishini juda qiyinlashtirib qo‘yadi.

Oilada bola bilan tarbiyachi o‘rtasida juda yaqin va samimiy

munosabat o'zining tabiiyligi va oddiyligi, mazmundorligi,

iliqligi, hech qanday rasmiyatchilikning yo‘qligi bilan

ajralib turishi lozim.

Oila odamzod o‘zining dastlabki ijtimoiy yo‘lini bosib

o‘tadigan eng muhim sohadir. Bunday oilada ota-onalar

bilan bolalar o‘rtasida ma’lum ma’noda izzat hurmat va

qildan ishonch kabi chegara bo‘ladi.

Oilada bolalaming o‘zga bir oilada yotib qolishiga hech

bir holda sira y o l qo'ymasligi kerak, bola yotib qoladigan joy

aniq tanish va ishonchli bo‘lgan taqdirdagina istisno bo‘lishi

mumkin. Oilada farzand yaxshi tarbiyalansa, ota-onaning

baxti, yomon farzand esa ota-onaga kulfat keltiradi.

Oila va jamoatchilik hamkorligi yosh avlodni muvaffaqiyatli

tarbiyalashning asosiy shartlaridan biridir, ota-ona

e’tiboriga oladigan alohida ahamiyat berish kerak bo‘lgan

narsa bolani yoshligidan boshlab biror-bir ishga o‘rgatish,

unga o‘ziga xos yumush berib, ishga odatlantirishdir. Vaholanki,

bola ham ish o‘rganadi ham jamiyatda, oilada o‘z

o‘mini topishga harakat qiladi. Bolada mehnatga munosabat,

ota-onasiga munosabati, oila a’zolariga nisbatan fikri,

dunyoqarashi o‘zgaradi.

Oila boshlig‘i ota-ona bola tarbiyasi haqida yetarlicha amaliy

va nazariy bilimlarga ega bo'lishi kerak. Agar ularda yetarlicha

bilim ko'nikma va malaka bo‘lmasa u oila a’zosiga ya’ni farzandlariga

yaxshi tarbiya bera olmaydi. Oiladagi yomon tarbiya

faqat oilaning o‘ziga xos bo‘lmasdan balki qo‘ni-qo‘shni va

mahallalardagi taibiyaga ham salbiy ta’sir qiladi.

Aynan shu maskanda o‘zaro hurmat, mehr-oqibat,

halollik, poklik, mehnatsevariik, vatanparvarlik, insonparvarlik

kabi oliy darajadagi qadriyatlar shakllanadi,

avloddan-avlodga yetkaziladi. Shu sifatlar ona suti, oila

a’zolari mehri va namunasi bilan bola xulqi, xatti-harakati

mazmuniga singib boradi.

Darhaqiqat, Prezidentimizning «Tafakkur» jumali bosh

muharririning savollariga bergan javoblarida «g'oyaga qarshi

feqat g‘oya, fikrga qarshi faqat fikr, jaholatga qarshi faqat

ma’tifat bilan bahsga kirishish, olishish mumkin» degan

fikrlarini oila tarbiyasining metodologik asosi sifatida qabul

qilish zarur.

0 ‘zbekiston Respublikasi- Oliy Majlisining IX sessiyasida

qabul qilingan «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi», «Ta’lim

to‘g‘risida»gi Qonunni ham oila ishtirokisiz amalga oshishi

mumkin emas.




Yüklə 53,51 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə