dergi
mayıs/haziran 2011
60
SORU
YORUM
Geliştirilmiş formüllü aljinatlar kuron-
köprü protezlerinin ölçülerinde kulla-
nılamaz mı? Uzun saatler bozulmadan
durduğu söylenen aljinatlara ne kadar
güvenelim?
Sabit protezlerde aljinat esaslı ölçü madde-
lerini protezin hazırlanacağı ana modeli elde
etmek için kullanamayız. Ne kadar geliştirilmiş
de olsa, mevcut aljinat esaslı ölçü maddeleri-
nin fiziksel özellikleri buna uygun değildir. Al-
jinatın doğru ölçü vermesi için her yerde eşit
kalınlıklarda olması gerekir. Aljinatla alınan bir
ölçünün kesitine baktığımızda kole bölgesinde
ölçü maddesinin inceldiği görülür (Resim 1).
İnce olan bölgeler alçının ağırlığıyla deforme
olur. Bu da aljinatla kole ölçüsünün doğru bi-
çimde alınamayacağı anlamına gelmektedir.
Sabit protezlerde ölçü maddesi olarak aljinat
kullananlar hiçbir sorunla karşılaşmadıklarını
söyleseler de sorun, çalıştığınız teknisyenin
tecrübesiyle çözülmektedir. Aljinatla ölçü
alındığını gören teknisyenler mum modelajın
altına uygulanan ve koleye uygulanmaması
gereken siman boşluğunu tüm dişe uygula-
yarak ölçü maddesinden kaynaklanan sorun-
ları ortadan kaldırmaya çalışır. Ama bu yön-
tem de protezin kole uyumunu bozar.
Bazı aljinatların 100 saate kadar saklanabi-
leceği yönündeki reklamlar ölçü maddesinin
kullanım endikasyonlarıyla çelişmektedir. Biz
aljinatı sabit protezlerde kapanış ve geçici ku-
ron ölçüsü için, hareketli protezlerde ise 1.
ölçü ve iskelet protezler için kullanıyoruz. Bu
endikasyonların hiçbirisi ölçünün saklanmasını
gerektirmemektedir. Modern aljinatların 100
saate kadar saklanabileceği şeklinde ibare-
ler olmasına rağmen bu durum malzemenin
Ölçü maddeleri, ne zaman, nerede?
Mesleğimizin vazgeçilmezi ve en çok kullandığımız malzeme olan ölçü
maddeleriyle ilgili çalışmamızı, e-dishekimi.com üyesi olan
meslektaşlarımızın muayenahane pratiği süzgecinden geçirerek hazır-
ladığı sorulardan derledik. “Ölçü maddeleri, ne zaman, nerede?” adlı
çalışmamızda meslektaşlarımız sordu, Dr. Uğur Ergin yanıtladı.
Dişhekimi
Önder Çalışkan
ondercaliskan@hotmail.com
Dişhekimi
Güler Gültekin
gulerdent@hotmail.com
Yayına Hazırlayanlar:
Resim 1
dergi
mayıs/haziran 2011
61
SORU
YORUM
kimyasal yapısına uygun olmamakla beraber
bunun doğruluğunu destekleyen yeterli sayıda
bilimsel çalışma bulunmamaktadır.
Tek kuron veya tam ağız ölçülerde C tipi
silikonları güvenle kullanabilir miyiz?
C tipi silikonlar kondansasyon polimerizas-
yonuyla sertleşen ve ülkemizde çok yaygın
olarak kullandığımız ölçü maddeleridir. Ölçü
maddesi, sertleşme reaksiyonuyla açığa
çıkan alkol ve türevi maddelerin serbest-
leşmesiyle boyutsal değişikliğe uğrar. C tipi
silikonlarla alınan ölçüler 1-2 saat içerisinde
dökülmelidir. Özellikle sıcak havalarda bu
bozulma daha hızlıdır. C tipi silikonları tek
kuron veya tam ağız ölçülerde uzun yıllardır
kullanmaktayız. Ölçü maddesinin kaşığa de-
likler yardımıyla tutunması, elastik özelliğinin
çok az olması nedeniyle undercutlı alanlarda
deforme olması, düzeltme tekniğiyle uygula-
mada yapılan hatalar C tipi silikonların hata
payını büyük ölçülerde arttırır. Tam ağız veya
yarım ağız gibi büyük ölçülerde A tipi (polivi-
nilsiloksan) ölçü maddelerinin kullanımı daha
güvenli olacaktır. Üye sayısının artması da
ölçü maddesindeki birim dişe düşen maliyeti
azaltacaktır.
C silikon çift karıştırma tekniğine uygun
mudur? İmplantüstü sabit protezlerde
ekonomik avantajından dolayı C tipi si-
likon kullanabilir miyiz?
C tipi silikonlar da çift karıştırma tekniğine uy-
gun olarak hazırlanabilir. Dişhekimi ve yardım-
cısı 1. ve 2. ölçü maddelerini aynı anda ka-
rıştırarak 2. ölçü maddesinin plastik şırıngayla
dişe uygulanması sağlayabilir. Aktivatörü ¼
oranında azaltarak karıştırılan 2. ölçü maddesi
de kaşıkla ağıza uygulanır ve tek seferde hem
1. hem de ikinci ölçü alınır. Çift karıştırma ya-
pılabilmesine rağmen zahmetli bir uygulama
olması hata yapma ihtimalini arttırmaktadır.
Özellikle kapalı kaşıkla metal analoglardan
ölçü aldığımızda, analogları ölçünün içine yer-
leştirmek için silikonun elastik özelliğine ihtiyaç
duyarız (Resim 2).
İmplantüstü ölçülerde C tipi silikonların kul-
lanımı, elastik özelliklerinin düşük olması,
büzülme oranlarının implant model alçılarının
genleşme miktarıyla uyumlu olmaması ve
boyutsal stabilitelerini çabuk kaybetmeleri
nedeniyle uygun değildir.
Kendisi hidrofobik olmasına rağmen
surfaktan gibi maddelerle hidrofilik
özellik kazandırıldığı iddia edilen A tipi
silikonlar hidrofilik ölçü gerektiğinde ne
kadar güvenlidir?
Surfaktan, ölçü maddesinin hidrofilik olmasını
sağlamaz, hidrofobik özelliğini azaltır. Yüzey
gerilimini azaltarak ıslanma açısını düşürür.
Yani ölçü maddesinin üzerine dökülen suda
çözülmüş maddeler daha kolay yayılır. Bu
durum model dökülürken avantaj yaratmak-
tadır. İçeriğinde surfaktan bulunan silikonlar
hiçbir zaman polieter ölçü maddeleri kadar
hidrofilik olamamaktadır.
A tipi silikonları protez kenarlarını şekil-
lendirmek için Kerr stenci yerine güven-
le kullanabilir miyiz?
Tam ve bölümlü protezlerin kenar şekillen-
dirmesi için A tipi ve polieter esaslı silikonlar
kullanılmaktadır. Özellikle polieterler hidrofilik
özelliklerinden dolayı ön plana çıkmıştır. Ke-
nar şekillendirmesi için özel ölçü maddele-
ri de satılmakta olup, heavy body silikonlar
da bu iş için kullanılabilir. İkinci ölçü olarak
da aynı ölçü maddesinin medium veya light
body olanı kullanılmalıdır. Dikkat edilmesi
gereken bir ayrıntı da, bu
ölçü maddeleri akrilik ka-
şığa yapışmayacağı için
mutlaka uygun kaşık ade-
zivleriyle kullanılmalıdır.
A tipi silikon ve polie-
terde kaşık adezivi şart
mı? Polieter adevizleri
şu an piyasada yok, ne
yapalım?
A tipi ve polieter ölçü
maddelerinde deliksiz ka-
şık ve kaşık adezivleri kul-
lanılmalıdır (Resim 3). Her
ölçü maddesinin kendi
türünden adezivi bulun-
maktadır (Resim 4).
Resim 2
Resim 3
Resim 4
Dr. Uğur Ergin
İstanbul Üniversitesi Sağlık Hizmetleri
Meslek Yüksekokulu
erginugur@gmail.com
dergi
mayıs/haziran 2011
62
SORU
YORUM
Yani A tipi için polivinisiloksan, polieter içinse
polieter adezivi kullanılması gerekmektedir.
Eğer adeziv kullanılmak istenmiyorsa veya
bulunamıyorsa deliksiz Border lock veya Rim
lock isimleriyle anılan kilitli kaşıklar kullanıl-
maktadır (Resim 5-6). Bu kaşıkların kenar
sınırlarındaki çıkıntılar ölçü maddesine tutu-
culuk sağlayarak kaşıktan ayrılmasını engel-
lemektedir.
Polieter ölçüleri döktükten sonra nasıl
açalım?
Polieter ölçü maddeleri sertleştikten sonra
modelden çok zor ayrılır. Bunun sebebi hid-
rofilik olmalarıdır. Bazı satıcılar ölçüyü model-
den ayırmak için 60 derece su içerisinde 20-
30 dakika bekletmeyi tavsiye etseler de bu
uygulama doğru değildir. Zira sıcak su sabit
protezlerin yapımında kullanılan tip 4 ve tip 5
alçının yapısını bozar. En ideali, polieter ölçü
maddeleriyle, su içermeyen sentetik model
malzemelerinin kullanılmasıdır.
Son yıllarda geliştirilen ölçü maddeleri
sınıflandırmaları değiştirdi mi?
2009 yılında IDS fuarında iki firma polivinilsi-
loksan ve polieter ölçü maddelerinin avantajlı
yönlerini birleştirerek polivinileter olarak isim-
lendirilen bir ölçü maddesi geliştirdiklerini du-
yurdular (Resim 7-8). Üretici firmalar bu ölçü
maddelerinin polieter gibi hidrofilik, polivinilsi-
loksan kadar elastik özelliklere sahip olduğu
söylenmektedir. Polivinileter ölçü maddeleri
henüz çok yeni olması ve bilimsel olarak çok
fazla çalışılmamış olması nedeniyle sınıflan-
dırmalarda yer almamaktadır.
Boyutsal stabilitesini en uzun süre koru-
yan ölçü maddesi hangisi?
Boyutsal stabilitelerini en uzun süre koruya-
bilen ölçü maddeleri polivinil siloksan (A tipi)
ve polieter ölçü maddeleridir. Bu ölçüler 14
güne kadar özelliklerini kaybetmeden sakla-
nabilirler. Özellikle şehir dışındaki laboratu-
varlarla çalışan hekimlerin bu tür ölçü mad-
delerini kullanması, ölçünün hassasiyetinin
korunması açısından önemlidir.
Total ölçüsünün kenarını Kerr stenci ye-
rine A silikon esaslı maddeyle yaptık; 2.
ölçünün ZOE ya da polieter olması fark
eder mi?
Polieter için uygun adeziv kullanıldıktan son-
ra rijit her yüzeyde uygulama yapılabilir. Ama
ölçü alırken tabakalar arasında boyutsal de-
ğişimin uyumuna dikkat etmeliyiz. Her ölçü
maddesinin bir büzülme oranı vardır ve bu
büzülme, azalarak da olsa zaman içinde de-
vam eder. Polivinilsiloksan ölçü maddesinin
üzerine adezivle poliether uygularsanız, ikinci
ölçü maddesi yapışsa bile büzülmeleri denk
olmayacağı için doğru ölçüyü elde edeme-
yebiliriz. Bu sebepten, her ölçü maddesini
üretici firmanın tavsiye ettiği bileşimlerle kul-
lanmak gerekir.
Resim 5
Resim 6
Resim 7
Resim 8
dergi
mayıs/haziran 2011
63
SORU
YORUM
Çift karıştırma ya da wash tekniğinin
özellikle kullanılması (inley ölçüsünde
çift karıştırma tercih edilmesi gibi) ya
da kullanılmaması gereken yerler var
mıdır?
Çift karıştırma, wash veya sandviç tekniği
olarak isimlendirdiğimiz teknikte dişe akış-
kan kıvamdaki silikon sıkılırken koyu kıvamlı
silikon kaşığa yerleştirilir ve kaşıktaki siliko-
nun da üzerine akışkan silikon sıkılarak ölçü
alınır (Resim 9).
Ölçü alırken akışkan olan ikinci ölçü mad-
desi, koyu kıvamlı ölçü maddesi tarafından
taşınır ve dişe bastırılır. Bu teknik sabit ve
implantüstü protezlerin her endikasyonun-
da kullanılır. Tek seferde ölçü alınması za-
man tasarrufu sağlar. Kaşığın iki defa ağıza
girmemesi ölçünün kaşıktan ayrılma riskini
azaltır. Tam ağız ölçülerde zaman kazanmak
için hızlı sertleşen ölçü maddeleri kullanıl-
mamalıdır. Akışkan kıvamdaki ölçü maddesi
dişlere uygulanırken inceltici uçlar kullanıl-
malıdır (Resim 10).
Ölçü maddelerinin dezenfeksiyonunda
nelere dikkat edilmelidir?
Dezenfeksiyonda ilk yapılması gereken,
dezenfektanın ölçüye temas etmesini sağ-
lamak, yani ölçü yüzeyindeki tükürüğü
uzaklaştırmaktır. Bunu, ölçüyü çok basınçlı
olmayan hava su spreyiyle yıkayarak veya
yumuşak bir fırçayla yapabiliriz
Aljinat, polieter gibi su emebilen ölçü mad-
delerinin dezenfeksiyonunda daldırma yön-
temlerini kullanamayız. Bu ölçü maddelerini
yüzeylerini kaplayacak kadar sprey dezen-
fektan uygulayıp kilitli poşet içerisinde 15
dakika bekleterek dezenfekte edebiliriz
(Resim 11-12). A tipi ve C tipi silikonları ise
dezenfektan solüsyonuna daldırıp 15 dakika
bekleterek dezenfekte edebiliriz (Resim 13).
Resim 9
Resim 10
Resim 11
Resim 12
Resim 13
dergi
mayıs/haziran 2011
64
A tipi silikonların x-light, light, medium,
fast, soft gibi çeşitleri var. Bu ölçü mad-
delerini seçerken neyi dikkate alıyoruz?
A tipi silikonlar 3 farklı ambalaj ve kullanım
şekliyle satılıyor. Kutularda puty (Resim 14),
makineyle karıştırmak için sosis ve kartuş-
larda (Resim 15), tabancayla karıştırmak için
küçük kartuşlarda (Resim 16). Kutu içinde-
ki puty C tipindeki 1. ölçü maddesi gibi ha-
mur kıvamındadır. Mutlaka ikinci bir akışkan
ölçü maddesiyle birlikte kullanılması gerekir.
Hamur kıvamındaki puty ve akışkan bir ölçü
maddesiyle Wash tekniği, çift karıştırma ve
düzeltme tekniği uygulanabilir.
Makineyle karıştırılan sosis ve kartuşlar ise
Hamur (puty), koyu akışkan (heavy) ve orta
akışkan (medium) kıvamlarındadır. Puty kar-
tuşları yine ikinci bir akışkan ölçüyle kullanırız.
Çift karıştırma ve düzeltme teknikleri için uy-
gundur. Koyu akışkan olan heavy ölçü mad-
deleri de akışkan bir ikinci ölçü maddesiyle
birlikte kullanılırlar. Fakat uygulama olarak çift
karıştırma yöntemine uygundur. Düzeltme
tekniğiyle kullanılamazlar. Orta akışkan olan
medium ölçü maddeleri daha akışkan bir
ikinci ölçüyle beraber veya tek başına kulla-
nılabilir.
Tabancayla karıştırılan kartuşlar ise çok akış-
kan (X light), akışkan (light) ve orta akışkan
(medium) kıvamındadır. Bunların hepsi puty,
heavy ve medium ölçü maddeleriyle birlikte
ikinci ölçü maddesi olarak kullanılır.
İsminde fast geçen ölçü maddelerinin sert-
leşme süresi kısaltılmıştır. Normal ölçü mad-
deleri ortalama 5-8 dakikada sertleşirken fast
olanlar 2-4 dakikada sertleşir.
İsminde soft olan ölçü maddelerinin ise sert-
liklerinin daha düşük, elastikliklerinin daha
fazla olduğu anlaşılır.
Kapanış kaydı için mum yerine üretilen sili-
kon esaslı malzemeler ne kadar gereklidir?
Kapanış kaydının mumla alınması doğru bir
yöntem değildir. Mum plastik yapıda deforme
olabilen bir malzemedir ve ağızdan çıkarken
deforme olmaya başlar. Teknisyen laboratu-
varda kapanış için mumları modellere bağlar-
ken deforme olur. Kapanış kaydı almak için
sertleştirilmiş veya içerisine alüminyum tozu
ilave edilmiş özel mumlar kullanılmalıdır.
Silikon esaslı kapanış malzemeleri ise sert-
leştirilmiş ve deforme olduğunda kırılan mal-
zemelerdir. Teknisyen tungstenkarbit frez-
lerle kenarlarını kısaltabilir. Kesik dişler arası
mesafenin çok olduğu vakalarda veya dişsiz
alanların geniş olduğu vakalarda uygulanma-
ları zordur. Bu tür durumlarda kaide plağı ha-
zırlanarak sert mumla kapanış almak tercih
edilmelidir.
Çok yoğun kıvamda tükürüğü olan has-
talarda kullanılabilecek en ideal ölçü
maddesi hangisidir?
Bu tür hastalarda tükürüğü uzaklaştırmadan
hiçbir ölçü maddesi iyi sonuç vermez. Ölçü
almadan önce hastanın ağzı çalkalatılmalı,
gerekirse bir gazlı bezle tükürük birikintile-
ri temizlenmelidir. Tükürüğü azaltan ilaçların
kullanımı söz konusu olsa da pratik bir uygu-
lama değildir.
SORU
YORUM
Resim 14
Resim 15
Resim 16
dergi
mayıs/haziran 2011
66
Delikli ve deliksiz kaşıkların endikasyon-
ları nelerdir?
Kaşıktaki deliklerin amacı C tipi silikonlarda
ve aljinatta ölçü maddesinin tutuculuğunu
sağlamaktır. Tutuculuğun daha iyi olması için
çok delikli kaşıkları tercih ederiz (Resim 17).
Ancak kaşığın delikli olması ölçü maddesinin
ölçü yüzeyine yapacağı basıncı azaltır. Sabit
protezlerde kullandığımız her ölçü yöntemin-
de dişlerin ölçüsünü basınç altında almak ge-
rekmektedir.
A tipi ve polieter ölçü maddelerinde ise ade-
ziv kullandığımız için deliklerden sağlanacak
tutuculuğa gerek kalmaz. Deliksiz kaşıklarda
ölçü maddesinin uygulayacağı basınç daha
fazla olduğu için daha doğru ölçü alabiliriz
Çift seferde alınan düzeltme ölçü yönte-
minde 1. ölçüde oluklar mı açmalı, frezle
komple kazıma mı yapmalı?
1. ölçüde oluk veya kazıma yapmanın amacı
ikinci ölçünün homojen biçimde tahliye olma-
sını sağlamak ve dengesiz aşırı basınç alan-
larının olmasını engellemektir. Ölçü yüzeyinde
kazıma yaparak 2. ölçünün homojen yayılımı
sağlanamaz. Doğru olanı bir silikon bıçağı
veya bisturiyle 1. ölçüde oluklar açmaktır.
Ayrıca ölçü maddesinin yanak cebine taşan
uzantılarının da kesilerek ikinci ölçünün fazla-
lığının daha kolay dışarı akması sağlanmalıdır
(Resim 18).
Tek taraflı veya ön bölge için hazırla-
nan plastik ısırtma kaşıklarının kullanımı
doğru mudur?
Isırtma ölçü sabit protezlerde kullanılan ama
hatalı olan bir uygulamadır. Zira silikon ölçü
maddesi, deforme olmaması için mutlaka rijit
bir alt yapıyla desteklenmelidir. Bu da metal
veya plastik ölçü kaşığıdır. Tek taraflı ısırtma
ölçü için yapılmış plastik kaşıklar bu desteği
verebilir (Resim 19). Özellikle tek kuron, inlay-
onlay ölçülerinde veya 3-4 üyeli kısa köprü-
lerde kullanılabilir.
Ucuz ve pahalı silikonlarda klinik açıdan ne
fark var?
Bunu ölçü maddelerinin doğruluklarını kontrol
eden testleri yapmadan söylemek çok zordur.
Ucuz ve pahalı silikonların farkı, üretildikleri ham-
maddeler ve üretim şartlarıdır. Silikonların en
önemli ham maddesi silikon yağıdır. Bu malze-
meler sanayide de kullanılmakta ve sağlık sek-
törü için özel şartlarda üretilmektedir. Tüm bu
özel üretimler veya saflaştırmalar maliyet arttırıcı
faktörlerdir.
n
SORU
YORUM
Resim 17
Resim 18
Resim 19
Dostları ilə paylaş: |