7-kasapoglu-fatalism



Yüklə 205,24 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/8
tarix26.11.2017
ölçüsü205,24 Kb.
#12520
1   2   3   4   5   6   7   8

Abdurrahman KASAPOĞLU 

 

 

 

Hikmet Yurdu Yıl:1, S.1, (Ocak-2008) ss.87-107 

 

95 


cı olan durumları akla yatkın olan, kabul edilebilir bir sebeple açıklama yoluna 

giderler.

25

 

Rasyonalizasyona başvuranlar, normalde kabul etmeyecekleri düşünce ve 



davranış  karşısında  “kendilerini haklı  çıkaracak  bir  tarzda”  davranırlar.  Bu  du-

ruma “Eşref Peygamber” diye bir örnek verilir. Söz konusu örnekte bir şahsı öl-

düren kişi, “Allah böyle istiyordu” diye kendini haklı göstermeye çalışır. Bir an-

lamda  karşısındakini  değil,  kendini  aldatır/kandırır.  Rasyonalizasyon  mekaniz-

masını  kullananlar,  sorumluluk  ve  suçluluk  duyguları  altında  ezilmekten  kaçı-

nırlar. Kendilerini incitecek, rahatsız edecek olayın yorumunu değiştirmek sure-

tiyle sıkıntıdan kurtulmayı amaçlarlar.

26

 



Rasyonalizasyonun en açık örnekleri, kişi, düşüncesinin sınırları çerçeve-

sinde ‘yanlış’ bir şey yaptığında ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda birey her türlü 

hayâlî  açıklamaya başvurur,  mazeretlerin  ardına  sığınır.  Kendi hatasını açık bir 

şekilde  itiraf  edemez,  hatasının  bulunmadığını  başkalarına  kabul  ettirebilmek 

için de birtakım bahaneler uydurur.

27

 



Kimi kez kişi, gerçeklerin verdiği kaygıdan, çok yalın ve yüzeysel mantık 

oyunlarıyla  kaçınır.  Bu  duruma  şöyle  bir  örnek  verilir:  Komutan,  askerleri  içki 

içmekten  alıkoymak  için,  kışlanın  duvarına  “Alkol  öldürür.”  şeklinde  bir  yazı 

yazdırır. Ertesi gün bu yazının altında başka bir ifade yer almıştır: “Asker, ölüm-

den korkmaz!”

28

 



Distortion,  kaygı  yaratıcı  ya  da  rahatsızlık  verici  bir  gerçek  karşısında, 

onu/durumu olduğu gibi değil de, olması istenilen biçimde görüp kabullenmek-

                                                 

25

  Reinhard  Brunner,  Wolfgang  Zeltner,  Lexion  zur  Padagogischen  Psychologie  und  Schulpadagogik, 



München,  1980,  178;  Christian  Michel,  Felix  Novak,  Kleines  Psychologisches  Wörterbuch,  der 

Herderbücherei,  1981,  10;  Wörterbuch  der  Padagogik,  Freiburger  Graphische  Betriebe,  Freiburg,  1977,  I/7; 

Feriha Baymur, Genel Psikoloji, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1994, 95; Feyzullah Eroğlu, Davranış Bilimleri, 

Beta Basım Yayım, İstanbul, 1995, s.61. 

26

  İsmail  Ersevim,  Freud  ve  Psikanalizin  Temel  İlkeleri,  Nobel  Tıp  Kitabevleri,  İstanbul,  1997,  136;  Adnan 



Ziyalar, Psikiyatrik Semioloji ve Medikal Psikoloji, İstanbul üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyat-

ri Kliniği Vakfı Yayınları, İstanbul, 1981, 179; Günsel Koptagel-İlal, Tıpsal Psikoloji, Beta Basım Yayım, İs-

tanbul, 1984, 87; Ertuğrul Köroğlu, Tanımlayıcı Klinik Psikiyatri, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2004, 32. 

27

 Ian Craib, Psikanaliz Nedir, Çev. Ali Kılıçlıoğlu, Say Yayınları, İstanbul, 2004, 76; Herbert G. Hicks, Örgütle-



rin Yönetimi: Sistemler ve Beşeri Kaynaklar Açısından, Çev. Osman Tekok ve diğerleri, Turhan Kitabevi, 

Ankara, 1979, I/185. 

28

 Köknel, Kaygıdan Mutluluğa KişilikAltın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1982, 174. 




Kur’an Açısından Fatalism 

 

 

 

Hikmet Yurdu Yıl:1, S.1, (Ocak-2008) ss.87-107 

 

96

tir.  Böyle bir  tutum  içerisindeki  kişi,  gerçeğin  yalnızca  kendisine  yararı olan  ya 



da kendi kişiliğini destekleyen yanını benimser, gerçeği bu yönde saptırır.

29

 



4. Kur’an’a Göre Fatalist İnkârcılar 

Kur’an  yoğun  bir  şekilde  Allah’a  ortak  koşma  inancını  eleştirmiş,  fakat 

buna karşılık inkârcılar şirkin doğruluğunu gösterecek bir kanıt ortaya koyama-

mışlardır. İçine düştükleri durumdan çıkış yolu arayan inkârcılar, kendi şirkleri-

ni  Allah’ın  takdirine  dayandırmak  istemişlerdir.  Mü’minlerin  Allah’ın  takdirini 

kabul etmeleri, inkârcıların böyle bir bahaneye başvurmalarında etkili olmuştur. 

Allah’a  ortak  koşmuş  olmalarına  buldukları  bu  bahaneye  mü’minlerin  itiraz 

edemeyeceklerini düşünmüşlerdir. 

 “Allah’a ortak koşanlar diyecekler ki: “Allah isteseydi ne biz ne babala-

rımız  ortak  koşmazdık,  bir  şeyi  de  haram  yapmazdık.”  Onlardan  önce  yalanla-

yanlar  da  öyle  demişlerdi  de  nihayet  azabımızı  tatmışlardı.”  De  ki:  “Yanınızda 

bize çıkarıp göstereceğiniz bir bilgi var mı? Siz sadece zanna uyuyorsunuz ve siz 

sadece saçmalıyorsunuz.”

30

  

Bu âyet, inkârcıların ileri sürdükleri mazeretlerin geçersizliğini, iddiaları-



nın bilgiye ve kanıta dayanmadığını açıklamaktadır. Ortak koşanlar, güçlü ilâhî 

deliller karşısında, inkârcılıklarından vazgeçmemek, inatlarını sürdürmek ve Hz. 

Peygamberi  yalanlamak  için  tutunabilecek  hiçbir  şey  bulamamışlardır.  İnkârcı-

lar,  Allah’a  ortak  koşmaları  dolayısıyla  kendilerine  azap  edilmeyeceğini  ispat 

edebilmek  için  şu  iddiada  bulunmuşlardır:  Allah  bizim  müşrik  değil,  mü’min 

olmamızı dilemiş olsaydı, biz O’na ortak koşmazdık ve herhangi bir şeyi haram 

kılmazdık.  Bizim  Allah’a  ortak  koşuyor  ve  bazı  şeyleri  haram  kılıyor  olmamız 

ilâhî  iradenin  bir  sonucudur.  Bunlardan  dolayı  bizim  sorumlu  tutulmamız  ve 

azaba maruz kalmamız söz konusu değildir. Eğer yaptıklarımız yanlışsa, bu du-

rumda suçlanması gereken biz değil, Allah’tır. Çünkü biz O’nun dilediğini yapı-

yoruz ve O’nun dilemesinin dışında hiçbir şeye gücümüz yetmez.

31

 



                                                 

29

 Özcan Köknel, Genel ve Klinik Psikiyatri, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, 1989, 75; Köknel, Kaygıdan Mutlu-



luğa Kişilik, 175-176. 

30

 En’âm, 6/148. 



31

 Ebu’l-Kâsım Cârullah Muhammed İbn Ömer ez-Zemahşerî, el-Keşşâf an Hakâikı Ğavâmizı’t-TenzîlDâru’l-

Kütübi’l-İlmiyye,  Beyrut,  1995,  II/74;  Abdullah  İbn  Ahmed  en-Nesefî,  Medâriku’t-Tenzîl  ve  Hakâiku’t-

Te’vîl, Dâru’n-Nefâis, Beyrut, 1996, II/58; Ebu’l-A’lâ el-Mevdûdî, Tefhîmu’l-Kur’ân, Çev. Muhammed Han 

Kayani  ve  Diğerleri,  İnsan  Yayınları,  İstanbul,  1989,  I/499;  Elmalılı  Muhammed  Hamdi  Yazır,  Hak  Dini 




Yüklə 205,24 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə