8628 Azərbaycan Respublikası Tohsil Nazirliyi Azərbaycan Ə m ək və Sosial Münasibətlər Akademiyası G.İ.İsmayılov İnformasiya iQTİsadiyyati (Dərslik)



Yüklə 154,31 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/100
tarix04.11.2017
ölçüsü154,31 Kb.
#8628
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   100

İnsanın fiziki  qabıliyyətləri  əl  əmək alətlən+təbiı amıL 
Sənayc  cəmiyyətində struktur mürəkkəbləşir:
İnsanın  fiziki  və  zehni  qabiliyyəti  +  maşınlar  +  təbii  amil  + 
elektrik  enerjisi.
Post  sənaye  cəmiyyəti  üçün  texnoloji  istehsal  üsulunun  əsas 
komponentlərı  kimi  aşağıdakılar çıxış edir:
İnsan  intellekti+ən  yeni  informasiya  texnologiyalan  (İT)+ın- 
formasiya.
Nəticə  etiban  ilə  İİ-nı  və  informasiyanın  texnoloji  istchsal 
üsulunu,  hadisənin mühüm  tərkib  elementləri  nəzərdə tutulduqda 
oxşar  anlayışlar  kimi  nəzərdən  keçirmək  olar.  SÖhbət  xususi  tə- 
sərrüfat  növü  kimi  İİ-ı  getdikdə,  onda  texnologiyadan  başqa  bu 
termin xüsusi  sosial-iqtisadi  münasibətləri  daxil  edır və  bu  məna- 
da o,  “texnoloji  istehsal ü su lu ’anlayışındangenişdir.
Beləliklə,  İİ-ı  ictimai  istehsal  təkamülündə qanunauyğun  mər- 
hələdir.  O  xüsusı  texniki,  texnoloji  və  sosial-iqtisadi  köklərə  ma- 
likdir, xüsusi  inkişaf məntiqi  ilə xarakterizə  edilir, onlann sonrakı 
mərhələləri  üçün  bazisdir.
2.3,  Sənayeyə qədər, sənaye və postsənaye 
cəmiyyətinin  müqayisəli xarakteristikası
İnformasiya  iqtisadiyyatı  özlüyündə  mövcud  deyil.  O,  infor- 
masiya  cəmiyyətinin  (postsənaye)  təməlini  yaradır  və  onun  çər- 
çivəsində  mühüm  tərkib  hissə  kimi  fəaliyyət  göstərir.Nəticə  eti- 
barı  ilə  İİ-nın  mahiyyət  və  strukturu  daha  dərindən  başa  düşülə 
bilər,  əgər  sənayeyə  qədər.  Sənaye  və  post  sənaye  cəmiyyətinin 
əsas  xarakteristikalannm  müqayisəli  analizini  həyata  keçirsək 
İİ-nın strukturu daha  da dərindən başa düşiilə bilər.
İnformasiya əsrinin spesifıkası  daha həcmli, hərtorəlli  və  loka- 
nik  olaraq  70-ci  illərin  sonunda  informasiya  prosesləri  üzrə  bey- 
nəlxalq  elmi konfransda əsaslandırılmışdır.  Onun üç tip camiyyə- 
tin  müqayisəli  sxemi  şəkilində  söyləyək.


Cədvəl 1
Sənayeyo qodor, sənaye və postsərıaye 
cəmiyyətinin  müqayisəti sxemİ
Cəmiyyə- 
tin tipi
Sənayeyə
qədər
Sənayc
Postsənaye
Tıp/sektor
İlkin
Təkrar
Üçüncü
İstehsallar
Hasilat
Yaradıcı
Enıaledici
Aparıcı ıq- 
tisadi sek- 
tor
Xammal korıd 
təsərrüfatı, ba- 
hqçılıq, faydalı 
qazmtılarm ha- 
silatı, meşə ma- 
teriallan və s.
Emaledici mal- 
ların istehsalı, 
cmal sonayesı, 
tikinti
Xidmotlər 
Dördüncü 
Nəqliyyat xidnıətləri, 
ticarət, maliyyə və 
s.kommunal xidmətlər 
vo sığortalama, səhiy- 
yə, elm və təhsil
Kökündən
dəyişdiron
ehtiyatlar
Tobii qüwələr 
Su, külək, ev 
Heyvanları vo 
insan ozoləİHri
Yaradıcı cncrjı, 
kömür, ncft, qaz 
nüvə yanacağı 
bazasmda 
elektrik
Beşinci 
İnformasıya 
Saxlaına, emal vo mo- 
lunıatlann ötüriiltnə 
sistcmlori
Slratcji ch- 
tiyat
Xammal mate- 
rialları
Maliyyə kapitalı
Biliklər
Əsas tcxno- 
lo^iya
Fərdi bacanq, 
ustalıq
Maşın texnolo- 
(iiyalan
İntellektuai
texnolopiya
Əsas peşə- 
lər
Fcnner,  sənət- 
kar, fiziki işçı
Yanm ixtısaslı 
fəhlə, müsondis
Alimlər, texıııklər və 
mütəxəssislər
Mctodolo-
giya
Sağlam fikir, sı- 
naq və səhvlə- 
rin təcriibəsi
Empirizm və 
cksperimentlik
Abstraaksıyalar, mo- 
deiiər, sistem təhlil, 
qorarlann qəbul edil- 
mə nozoriyyəsi
Təyinat
Təbii qüwəloro 
qarşıdurma
Təbiət qüwələ- 
rirdon istıfadə 
edılmosı
İıısamıı insanla qarşt- 
lıqh əlaqəsi
Müvəqqəti
perspektiv
Keçmişə yönəl- 

Bu cür şoraito 
nyğunlaşma, 
ekspcrmcntdon 
kcçirmo
Golocoyo yönolmo, 
prnqnoz vo 
planlaşdırma
Ox prinsipi
Ənənəçilik
İqtisadi  inkişaf Nəzəri biliklorin kod- 
laşdmlması, hoyatm 
kevfıyyəti


Post  sənaye  cəmiyyətinin  xususiyyotlərinə  dair  çıxanlan  nəti- 
cələrin özünü təzə-təzə təzahür etdiyi bir dövrdə  dorc edilməsinə 
baxmayaraq,  sonrakı  illərdə  hal-hazıra  qədər  onlar  nəirıki  tokz.ib 
edilməmişlər,  hətta bu  anlayışın  əsaslandınlmış  inkişaf meylləri- 
nin düzgünlüyü  əlavə olaraq  təsdiq edilmişdir.
İqtisadı  fəaliyyətin  bir-birindən  keyfıyyətcə  fərqlənən  bır  ne- 
çə  sahəlerə  bölüşdürüldməsi  1940-cı  ildə  Avstraliya  iqtisadçısı 
Kolin  Klark  tərəfındən  həyata  keçirilmışdi.  O,  ictimai  istehsalda 
üç  sahəni  ayınrdı:  ilkin  -  bütün  çıxarma  sahələri,  ikincisi  -  emal 
sənayesi  və  üçüncü  -  xidmətlər.  Bir  qədər  sonra  D.Bell  miistoqii 
sektor kimi  maliyyə və sığortanı ayırmaqla iqtisadiyyatı  dörd sek> 
tor üzrə  təsnifləşdirməyi  təklif etdi.  Sonra  isə  beşinci  sektor  -  in- 
formasiya  sektoru meydana  gəldi,  hansını  ki,  70-ci  illərdə  ameri- 
kalı  M.Porat  iki  yerə  böldü  -  birinci  və  ikinci  informasiya  sekto- 
ru.  Beləlikİə,  qərb  alimləri üçün post sənaye  cəmiyyətiııin  6  sek- 
torlu  iqtisadiyy'at modeli meydana gəldi.
İqtisadi  fəaliyyətin  bir  neçə  sektora  bölüşdürülməsinin  nəzəri 
əhəmiyyəti  K.Klark  torəfındən  edilmiş  olduqca  mülıüm  nəticə- 
dən  ibarətdir.  O,  belə  nəticəyə  gəlmişdir  ki,  iqtisadi  torəqqi  bir 
sektorda  məşğul  olanların  əksəriyyətinin  digərində  məşğul  olan- 
ların  əməyinə  ardıcıl  keçməsi  nəticəsində  baş  verir:  birincidən 
ikincıyə,  ikincidən  üçüncüyə  və  s.  Başqa  sözlə desək iqtisadi  to- 
rəqqi,  onun  templəri  və  miqyaslan  və  məzmunu  uyğun  məhsul- 
darlıqdan, yəni bu konkret  ictimai  istehsal  sektorunda omok moh- 
suldarlığından doğan fəaliyyətdir.
İİ-nin mahiyyətı, onun mozınunu onun strukturunu -  bu anİayı- 
şı  yaradan  bütün  əsas  elementlərin  qarşılıqh  əlaqəsi  və  qarşılıqlı 
asılılığını  təhlil  etmədən  dərindən  başa  düşülə  bilmoz.  Növboti 
fəsil  İİ-nin,  məhz  onun  əsas  tərkib  hissələrinin  daha  təfsilatlı  xa- 
rakteristikasını daxil  edir.


Yüklə 154,31 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə