«a d a u -nun elm I əsərləri». 2012.№ S. 92-93
Yüklə 35,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
| «A D A U -nun elm i əsərləri».-2012.-№ 3. -S.92-93. F R A N S I Z Ü Z Ü M S O R T L A R I N I N G Ö Y G Ö L R A Y O N U Ş Ə R A İ T İ N D Ə Ö Y R Ə N İ L M Ə S İ V Ə S Ə M Ə R Ə L İ İ S T İ F A D Ə S İ U O T 634.8.633 Dissertant M.M.Ələkbərova Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti A ç a r sözlər: salxım, gilə, şəkərlilik, tur şuluq, introduksiya A zərbaycanda üzüm çülük və şərabçılıq hə lə qədim zam anlardan bəri kənd təsərrüfatı sahə lə ri arasında xüsusi çəkiyə m alik olm aqla, geniş sə naye xarakteri daşım ışdır. Bu gün də ölkə iqti sa diyyatının yüksəldilm əsində üzüm çülük və şə rab çılıq prioritet sahələrdən biri sayılır. Faydalı b it k ilər içərisində önəm li yer tutan üzüm m əh sul la rı çox çeşidli olduğu qədər də çox təyinatlı tət biq sahələrinə m alikdir. M əhsulunun em alının son nəticəsi yalnız şərab, şampan və s. alkoqollu m ə m ulatlar deyil, həm çinin xalq təsərrüfatında və m əişətdə geniş istifadə edilən m ü x təlif çeşidli al ko qolsuz m əhsullardır (şirə, kişm iş, m övüc, m ü rəb bə, cem, riçal, doşab, şərbət, sucuq, abqora və s.). R espublikam ızın əlverişli torpaq-iqlim şə rai ti yüksəkkefiyyətli texniki və süfrə üzüm sort la rı yetişdirm əyə im kan verir. Ü züm lüklərin əksər his səsi dağ və dağətəyi zonalarda, dəniz və su höv zələrinə yaxın sahələrdə yerləşdiyindən foto sin tetik fəal şüaların tərkibində ultrabənövşəyi şüa ların m iqdarı artıq olur və nəticədə burada qida m addələri ilə zəngin olan m üalicə əhə m iy yət li və pəhriz xüsusiyyətlərinə m alik yüksəkkey fiyyətli süfrə və texniki üzüm sortları yetişir. R espublikam ızda becərilən üzüm sort la rı nın çox olm asına baxm ayaraq, əksər sortların b a zar iqtisadiyyatının tələblərinə cavab verm əm əsi və texniki üzüm sortlarının azlığı em al sənaye sin də is ti fadə ediləcək sortların int roduk si y a olun m a sı zərurətini yaradır [1, səh. 4]. O na görə də dün y a ölkələrində özünü doğrultm uş sortların res pub li k a m ıza introduksiya edilm əsi aktual prob lem lər dən biridir. Son zam anlar introduksiya olun m uş üzüm sortlarının elm i əsaslarla tədqiq olun m adan kor-koranə ferm er təsərrüfatlarında əkilm əsi hal ları çoxalm ışdır. M əhz bu səbəbdən sor tu n m ühitə uy ğunlaşm a qabiliyyəti haqqında m ə lum atın əvvəl cədən əldə edilm əsi introduksiya işin də böyük əhəm iyyətə m alikdir [2, səh. 173-175]. Bizə m əlum olan çoxillik m əlum atlara əsasən Q ərbi A vropa ekoloji-coğrafi qrupuna və Q ara dəniz hövzəsinə daxil olan sortların adap ta si ya olm aq qabiliyyəti daha yüksəkdir. Tədqiqat ob yektim iz olan fransız üzüm sortları (Şardone, Pino Fran, P etit V erdo) da bu sortlar qrupuna da xil dir. M əqsədim iz bu sortların G öygöl rayonu şə raitində aqrobioloji və təsərrüfatı-texnoloji xü su siyyətlərini öyrənm əkdir. Ü züm sortlarının aq robioloji xüsusiyyətləri nəzərə alınm adan ye ri nə yetirilən aqrotexnika heç vaxt m üvəffəqiyyətli ola bilm əz. A vropadan gətirilm iş sortların (fran sız) respublikam ızın m ü x təlif rayonlarında fərqli key fiyyət göstəricilərinə m alik olm ası, sözsüz ki, tə t biq olunan aqrotexnikadan çox asılıdır. Bu aq ro texnika h ər bir sortun aqrobioloji xüsu siy yət ləri nə uyğun olm alıdır və öz elm i əsasını tap m a lı dır.
Şar done
və Pino fransız üzüm sortları A zər bay can ilk dəfə 1955 və 1966-cı illərdə gətirilm iş və
is tənilən səviyyədə öyrənilm əm işdir. P etit V er do sor tu isə
2006-cı ildən “A qro-A zər-İn vest” M M C -nin G öygöl rayonunda yerləşən 2 hek tarlıq təc rübə sahəsində becərilm əkdədir və bi zim tədqi qat obyektim izdir. Üm um iyyətlə, tex ni ki sort la rın səciyyəvi xüsusiyyəti gilədə şirənin çox ol m a sı (gilə kütləsinin 75-85% -i) və salxım ın qur luşu nun aşağı göstəricilərə m alik olm asıdır. H ər üç sor tun (Şardone, Pino Fran, P etit V erdo) şirə çı xı m ı Fransa ilə m üqayisədə yüksək ol m uş dur. Gi lə nin kim yəvi tərkib hissəsi olan şəkərlilik və tu r şu luq da öz vətənlərinə nisbətən yüksək nəticə v er m işdir. R espublikam ızın şərabçılıq sənayesində h ər üç sortdan səm ərəli istifadə etm ək üçün onların kondisyalarına uyğun texnologiya tətbiq etm ək la zımdır. Texniki üzüm sortlarının texnoloji is ti fa də istiqam əti haqqında fikir söyləm ək üçün üzüm gilələrində şəkərliliyin m iqdarının tu r şu lu ğun m iqdarına olan nisbətini bilm ək lazımdır. B u nis bəti yetişm ə göstəricisi hesab etm ək olar. G östərici 2,5 olduqda sortun m əhsulu süfrə sor tu kimi, 2,0 olduqda şam pan şərabı, 3,5 ol duq da isə desert şərablarının istehsalı üçün qiy m ətli m a te rial dır. B unları bildikdən sonra Şardone, Pi no Fran, P etit V erdo sortlarının isti fa də istiqam ət ləri (Göygöl rayonunda) haqqında fi k ir söyləyə bi lə rik. Onu da qeyd edək ki, bu istiqam ətlər h ər üç sort üçün m üxtəlifdir G ilən in kim y əv i tə rk ib i S ortun adı Becərildiyi yer Şirə
çıxımı, % Ş əkərlilik, % Tu rşuluq, % Ş ardone
Fransa (Bordo
və Burqundiya) 74 20
Azərbaycan (Göygöl) 84 21 10, 5 P ino Fran Fransa
(Bordo və
Burqundiya) 76 20 8 Azərbaycan (Göygöl) 85 19
P etit Verdo Fransa (Bordo
və Burqundiya) 19 8
84 20 10 Şardone sortu G öygöl ra yo nunda süfrə və şam pan şərabları üçün pers pek tivli hesab olunur. Pi no Fran sortundan süfrə şə rabı, yüksək key fiy yət li şam pan m aterialı və kon yak m aterialı hazır la nır. P etit V erdo sortu isə kupaj m aterialı kim i isti fadə olunur. Söz yox ki, göstərdiyim iz tə sər rüfat-texnoloji xüsusiyyətləri tədqiqat işim izin nə ti cəsi olaraq dəqiq ləş dir dik dən sonra Şardone, Pi no Fran, P etit V erdo sort la rı nın istifadə isti qa mə ti, həm çinin respub li ka m ı zın qərb zonasında üzüm çülüyün inkişafına xü su si m araq ol du ğun dan yeni yaradılan təsə r rüfat la rın sort fondu bu sort ların hesabına geniş lə nə cək dir. Sonda fransız üzüm sortlarının (Şardone, Pino Fran, Petit V er do) G öygöl rayonu şəraitində aqrobioloji və təsə r rü fatı-texnoloji xüsusiyyət lə ri nin öyrənilm əsi za m a nı m üəyyən edilm işdir ki, h ər üç sortun şirə çı xım ı F ransa ilə m üqayisədə yük sək olm uşdur. Gilə nin kim yəvi tərkib hissəsi olan şəkərlilik və tur
şu luq da öz vətənlərinə nisbətən yüksək nəticə v er m işdir. (2010-2011-ci il üçün). Ə D Ə B İY Y A T 1. Pənahov T.M ., Səlim ov V.S., Zari Ə.M . A zərbaycanda üzüm çülük. Bakı: M üəllim , 2010, s. 4. 2. Şərifov F.H. Ü züm çülük. Bakı: “M a a r if ’, 1988, s. 173...175. У Д К 634.8.633 Э ф ф е к т и в н о е и с п о л ь зо в а н и е и и зу ч е н и е ф р ан ц у зск и х со р то в в и н о г р ад а в Г е й г е л ь с к о м р а й о н е Диссертант М.М. Алекперова Азербайджанский государственный аграрный университет Р Е З Ю М Е К л ю ч е в ы е сл о в а :
П ри изучении агробиологических и хозяйственно-технологических особенностей франц узс ких сортов винограда (Ш ардонне, П ино Ф ран, П ти Вердо) было установлено, что вы ход сока у каж ды х этих сортов бы ла выш е по сравнению с Францией. А такж е по показателям кислотности и сахаристости, которая является хим ическим составом ягод, бы ла получено более благоприятны е результаты (в течение 2010-2011 гг), чем у них родине. E ffectiv e use a n d stu d y in g o f th e fre n c h g ra p e s so rts in G oygol
S U M M A R Y K ey w o rd s: vines, sugar content, acidity, w eight, introduced A t studying o f agrobiological and econom ic-technological properties o f the French grapes sorts (Sardone, Pino Franc, Petit V erdot) it has been defined, th at ju ice yield at each these sorts w as high in com parison w ith
France. A nd also on acidity and sugar content w hich is a chem ical structure o f grape berries, have been received m ore suitable results (for 2010-2011 year) than in the th eir native land. Yüklə 35,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|