А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
298
bölgü kanalı zamanı istehsalçı və dillerlər arasında adətən ortaq vəziyyətdə dururlar. Adətən bir istehsalçıya bir neçə distribütor xidmət göstərir və öz növbəsində hər bir distribütor bir neçə dilerə xidmət göstərir. Komissioner, həm də diler kimi, satış üçün müxtəlif əməliyyatları öz adından aparır. Dilerlərdən fərqli olaraq onlar bu əməliyyatları müəssisənin hesabına görə aparır. Bu cür vəziyyətdə komitent adlandırılan istehsalçı öz məhsulunun satmaq hüququnu komissionerə həvalə etsə də, istehlakçı tərəfindən dəyəri ödənilənə qədər həmin məhsul üzərində mülkiyyət hüququnu saxlayır. Bu səbəbə görə komissioner istehsalçı üçün vasitəçi rolunu oynayır və həmin vəzifəni yerinə yetirir. Ancaq istehlakçıya belə deyildir. Çünki ödəniş əməliyyatı və məhsulun alınması ancaq bir səxs tərəfindən həyata keçirilir. Komissioner özünün xidmət müqabilində mükafat haqqını apardığı əməliyyata görə faiz hesabı ilə və ya faktiki satdığı məhsulun qiyməti ilə komitenton təyin etdiyi qiymətdəki fərqi nisbətində alır. Bir qayda olaraq agent hüququ şəxs sayılır və digər şəxsin nümayəndəsi kimi çıxış edir ki, bu da indiki halda prinsipial (sahib) adlanır. Agent müqaviləni prinsipialın (sahibin) adından və onun vəsaiti hesabına görə bağlayır. Nəticə etibarı ilə qeyd etmək lazımdır ki, mahiyyətcə agent prinsipialın (sahibin) qulluqçusu hesab olunur və onlar xüsusi müqavilə əsasında və ya təyin olunmuş tarif əsasında əmək haqqı alırlar.Bağlanmış müqavilənin ümumi dəyərindən müəyyən faiz həcmində agentlərə mükafat kimi ödəmək hazırda ən geniş yayılmış formalardan biri sayılır və bu da onların fəaliyyətini stimullaşdırır. ki növ müxtəlif agent mövcuddur. Universal agentlər prinsipialın (sahibin) adından hər hansı fəaliyyəti yerinəı yetirmək hüququna malikdir. Baş agentlər isə prinsipialın (sahibin) adından eıə fəaliyyəti icra edə bilər ki, onlar xüsusi etibarnamədə təsbit edilmişdir.Bölgü kanalının fəaliyyətində müxtəlif şəxslərdən biri də brokerlər iştirak edir. Agentlər kimi brokerlər də istehsalçı firmanın vəsaiti hesabına fəaliyyət göstərir. Onların sərəncamverici hüququ yoxdur və ona görə də istehsalçının məhsuluna sahib deyildir.Onların fəaliyyəti bölgü kanallarının müxtəlif həlqə agentlərini bir-biri ilə calaşdırmaqdır.Əgər agentlər prinsipallarla (sahiblərlə) müqavilə əsasında işləyirsə, brokerlər isə ayrı-ayrı təklifləri birdəfəlik müqavilələr əsasında yerinə yetirirlər. Adətən brokerlərin
299
Məhsulun bölüşdürülməsi ntensiv bölgü Eksklyuziv Selektiv bölgü zəhmət haqqı realizə olunmuş məhsulun ümümi həcmindən faiz növü formasında ödənilir. Konkret məhsulun bu və ya digər kanal vasitəsi ilə bölgüsünü qəbul etmək üçün müəyyən strukturu və bu cür kanalın səviyyəsini (həmçinin müəyyən növ vasitəçılər və onların qarşılıqlı əlaqəsi) özünə birləşdirir. Müxtəlif növ məhsulların bölüşdürülməsində müvafiq nəticəyə gəlmək üçün həlli yolları da müxtəlifdir. Ticarət vasitəçilik fəaliyyətində üç bölüşdürücü sxemi ayırmaq qəbul edilmişdir. ntensiv bölgü-bu bölgüdə daha çox satış kontorları iştirak edir ki,onlardan hər biri müvafiq həcmdə ehtiyatlarla təchiz edilməlidir. Eksklyuziv bölgü-bu o cür bölgüdür ki,burada mövcud ərazi üzrə minimum sayda satış kontorları iştirak edir və onların hər biri məhsulun mövжud regionda satışında həyata keçirmək üçün müstəsna hüquqları malikdir.
Şə kil 7.7. Hazır məhsulun müxtəlif növ formada bölüşdürülməsi.
Sellektiv bölgü-bu elə bir bölgü sistemidir ki,hazır məhsul ehtiyatları ilə təmin etməkdən ötrü haçansa mövcud ərazidə nəinki minimal və hətta maksimal qaydada müəyyən hədd səviyyəsində satış kontorlarına icazə verilir. stehsalçıdan istehlakçıya hazır
məhsulun çatdırılmasını təşkil etməkdən ötrü çoxları məhsulun özünün xarakteri və ona olan tələbatın dəyişməsində asılıdır.Bu nöqteyi nəzərinə görə bütün məhsullar üç qurpa bölünür: • daimi və azdəyişən sorğulara görə kütləvi məhsullar; • dəyişən sorğuların səviyyəsini təsdiq edən və alıcıların orta sorğusu ilə dəyişən məhsullar; • sorğuların həcminə görə məhdudlaşdırılmış və bir dəfə işlədilən xüsusi mallar. stehsalçıdan istehlakçıya malların birbaşa tədarükü adətən iki halda məqsədəuyğundur; • məhsullar daimi sorğuya görə və xüsusi tələblər olmadan böyük partiyalarla aldıqda; 300
• nə vaxtsa məhsul xüsusi tələb əsasında məhdudlaşdırılmış (ancaq tək-tək formasında olmamaqla) həcmdə və bir dəfəyə sifariş edildikdə; Bu vəziyyətdə vasitəçilərin müdaxiləsi, kifayət qədər səriştəsizlərin tez-tez müdaxilə edilməsi nəticəsində istehlakçı və tələbatçı arasında bağlanmış konkret müqaviləyə xələl gətirə bilər.
Məhsulların çatdırılması üçün mövcud rabitə kanallarından istifadə etməklə onları planlı və ritmik qaydada və müvafiq razılaşdırılmış qrafiklər çərçivəsində həyata keçirmək olar. Bundan əlavə, belə hallarda əlavə imtiyazlar və xüsusi, daha sərfəli xidmət qaydalarını tətbiq etmək mümkündür.
Ancaq məhsulun müəssisə-istehsalçı tərəfindən birbaşa fiziki cəhətdən çatdırılmalı o zaman məqsədəuyğun sayılır ki, onda istehlakçı ərazi cəhətdən məhsulu hazırlayandan daha yaxın məsafədə yerləşmiş olsun. Əgər onlar bir-birindən kifayət qədər uzaqda yerləşirsə, onda müasir iqtisadi əlaqələrin xarakterik xüsusiyyətlərindən irəli gələrək məhsullar bölgü və anbar mərkəzləri vasitəsi ilə təchiz edilir. Bu cür şəraitdə topdansatış vasitəçilərin rolu daha da artır. stehsalçı-firmalarla qarşılıqlı əlaqələr topdansatış vasitəçilər bu müəssisələrə aşağıdakı üstünlükləri təşkil edir. • geniş çeşidli məhsulları akkumuliyasiya ( yığmaqla) etməklə vasitəçi potensial alıcıların dairəsini artırmış olur. • Topdan satış vasitəçilər hesabına məhsullarına saxlanılması istehsalçının istehsal müddətini aşağı salır. • firma istehsalçı ənənəvi bazarla müqayisədə qiymətləri aşağı hədd səviyyəsində təyin etməklə və öz məhsullarını topdansatış vasitəçilərin köməyi ilə realizə etməklə həmin məhsul üçün bazar mövqeyini möhkəmləndirməsinə şərait yaradır. • Məhsullara konkret əlavə texniki xidmətlərə görə əməliyyatlar. Bu xidmətlər istehlakçıların əlindədir və topdansatış vasitəçilər tərəfindən icra edilə bilər ki, bu da istehsalçıları əlavə xərclərdən azad edir və onların işinin səmərəliliyini yüksəldir. • Istehlakçıların müvafiq tələblərinə görə məhsulların modernləşdirilməsində əlavə əməliyyatların aparılması Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|