388
*ölkəyə gətirilmiş məhsullar üçün vergi,yığım və digər
ödəmələr üçün gömrük rüsumları;
*daşınma ,yüklənmə-boşalma işləri ,sığorta üçün
xarakterik olan adi xərclər .
Əgər həmcins və yaxud oxşar məhsullar üçün satış
qiymətlərinin yuxarıda göstərilən məhdudiyyətlərlə yerinə
yetirilməsini təyin etmək mümkün olmursa (məsələn,faktiki satılan
məhsulun içindən oxşar və ya həmcins məhsulları ayırmaq olmur),onda
əks bir üsula əl atılır – dəyərin vurulması üsulu.
Bu halda gömrük dəyərinin təyin edilməsinin əsası kimi
məhsulun hesablama yolu ilə təyin olunan qiyməti götürülür.Hesablama
ondan ibarətdir ki , materialların dəyəri , və ümumiyyətlə istehsalçının
çəkdiyi bütün istehsal xərcləri , o cümlədən bu məhsulların Rusiyada
satılması üçün zəruri olan ümumi xərclər , məhsulun gömrük
sərhədlərinə çatdırılması üçün zəruri olan sığorta xərcləri və gigər növ
xərclər , həmçinin ixracatçının nəzərdə tutduğu mənfəət toplansın.
Nəhayət , belə fərz edək ki , deklarant bu və ya digər bir
məhsulun dəyərini yuxarıda göstərdiyimiz metodların heç birisi ilə təyin
edə bilmir , bu onların göstərilən metodlardan istifadə etmək bacarığının
olmaması ilə deyil , sadəcə olaraq bu metodlardan istifadə etmək
istəməməsindən irəli gəlir.Belə olduğu halda gömrük orqanları zəruri
olduğu halda bu vəziyyətə yenidən baxmalı və ehtiyatda olan bir metod
qəbul etməlidirlər.
Belə halda Rusiya gömrük orqanları deklaranta onların
sərəncamında
olan
əlavə
qiymət
informasiyası
təqdim
etməlidirlər.Amma rusiya istehsalı olan məhsulları üçün üçüncu dünya
ölkələrində olan satış qiyməti , həmçinin volyuntarist və heç nə ilə
təsdiqlənməyən qiymətlərlə Rusiyanın daxili bazarlarında olan
qiymətlər heç bir zaman eyni ola bilməz. ( şəkil 9.22 ) .
Эюмрцк дяйяринин мцяййян едилмяси цчцн мцхтялиф шяртляр
Сювдяляшмя гиймяти цзря гиймятлярдирмя шяртляри
Верилмиш ямтяяйя гиймятлярин сянядли
тясдиги
Сатыжы вя алыжынын гаршылыглы ялагясинин
йохлуьу
Ямтяяйя сатыжы щцгугунун тамлыьы
Ейниляшдиирилмиш ямтяяйя сювдяляшмя гиймяти цзря гиймятляндирмя шяртляри
Ейниляшдирилмиш ямтяяйя гиймятлярин сянядли тясдиги
Ейниляшдирилмиш ямтяялярин гиймятляринин тящлил учоту
Ейниляшдирилмиш кими гябул едилян ямтяялярин мювжудлуьу
Сювдяляшмя гиймяти цзря гиймятляндирмянин гейри-мцмкцнлцйц
Ейни жинсли ямтяяйя сювдяляшмя гиймяти цзря гиймятляндирмянин шяртляри
Ейнижинсли ямтяяйя гиймятлярин сянядли тясдиги
Ейниляшдирилмиш кими гябул едилян ямтяялярин йохлуьу
389
Şəkil 9.22. Gömrük dəyərinin təyin edilməsi metodlarından birinin
tətbiqi şərtləri .
390
Təsvir edilən gömrük dəyərinin təyin edilməsi qaydası siyahisi
RF – nın Dövlət Gömrük komitəsi tərəfindən qəbul edilmiş qərar və
qətnamələrə əsasən müəyyənləşdirilən mallara görə istifadə edilir.
Beləliklə , gömrükdə dövlət tərəfindən qanunauyğun qaydada
qəbul edilmiş normaların yerinə yetirilməsi yoxlanılır , ixrac və idxal
olunan məhsulların uçotu aparılır , müvəqqəti olaraq saxlanma üçün
mallar qəbul edilir , yüklərin yoxlanılması işləri aparılır , ölkədən
çıxarılması və yaxud gətirilməsinə qadağa qoyulmuş mallar alınır ,
mallara görə gömrük rüsumları tutulur və s .
Zəruri olan gömrük işlərinin yerinə yetirilməsi , biz
gördüyümüz kimi , bütün zəruri olan sənədlərin gömrük orqanlarına
təqdim edilməsinə gətirib çıxarır. Bu sənədlərdən ən əsası gömrük
deklarasiyasıdır .
Qısaca desək , gömrük deklarasiyası ərizə formasında tərtib
edilir və buraya sərhəddən keçirilən mal haqqında məlumatlar yazılır .
Bundan başqa , gömrük orqanlarına müxtəlif hesablar , məhsulun
yaradılması haqqında şəhadətnamələr , idxal və ixrac lisenziyaları ,
sanitar və baytar şəhadətnamələri və s . təqdim etmək lazımdır .
Biz özümüzə hesabat vermək zəruriyyətində oluruq ki ,
gömrük tənzimlənməsi üçün ən vacib məhvum əmtəə və nəqliyyat
vasitələridir . nsan gömrük münasibətlərinin obyekti deyil , subyektidir
( iştirakçısıdır ) . Sərhəddən keçirilən bütün məhsulların əmtəəyə və bu
əmtəəni daşıyan nəqliyyat vasitələrinə bölünməsi ona görə zəruridir ki ,
nəqliyyat vasitələri gömrük vergilərinin və yığımların ödənilməsindən
azaddırlar .
Qeyd edək ki , idxal və ixrac məhsulları ilə yanaşı
olaraq həmçinin tranzit məhsulları da qeyd etmək lazımdır . Tranzit
məhsullar o məhsullara deyilir ki , bir ölkənin gömrük ərazisindən
digərinə üçüncü ölkə vasitəsi ilə ötürülsün . Bir çox ölkələrdə , o
cümlədən Rusiyada , tranzit mallar gömrük yoxlamasına məruz qalır ,
amma bu mallar üçün gömrük rüsumıları ödənilmir .
Gömrükdən keçirilən bütün məhsullar 2 yerə bölünür :
kommersiya və qeyri – kommersiya malları .
Kommersiya malları alqı – satqı məqsədi ilə daşınır .
Belə məhsulların xarici ticarət ödəmələri üçün zəruri valyuta
köçürmələri həyata keçirilir .
Qeyri – kommersiya malları ticarət dövriyyəsi üçün
deyildir . Onları sərhəddən öz şəxsi istifadəsi üçün ya ayrı – ayrı şəxslər