А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин



Yüklə 2,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə137/148
tarix14.09.2018
ölçüsü2,96 Mb.
#68571
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   148

 

405


 

 

 



 

 

 



Təbiidir  ki,  yuxarıda  adları  çəkilən  ticarət  və  qeyri-ticarət 

məhsulları  arasındakı  sərhəd  şərtidir.  Bundan  başqa,  bu  təsnifatda  və 

təsnif edilmə səbəblərinin kombinasiyalarında müstəsna hallar da vardır. 

məsələn,  “daşınma”  anlayışı  ölkə  daxilində  daşınmalara  aid  edilir,  ona 

görə  bu  mənada  qeyri-ticarət  məhsulu  sayılır.  Əslində  isə  nəqliyyat 

xidmətləri  ticarət  məhsuludur,  çünki  bu  xidmət  müxtəlif  nəqliyyat 

firmaları  tərəfindən  dünya    bazarında  müxtəlif  çeşidli  məhsulların 

beynəlxalq  daşınması  üçün  təklif  edilir.  Bu  şəraitdə  onları  emaledici 

sənaye sahəsinin məhsul çeşidi kimi nəzərə alıb ticarət məhsullarına aid 

etmək lazımdır. 



 

 

Cədvəl 10.1. Ticarət və qeyri-ticarət məhsulları arasındakı 

müxtəliflilik. 

 

 

Məhsulun xarakterik xüsusiyyətləri 

Ticarət məhsulları 

Qeyri-ticarə

məhsulları 

Dünya  bazar  qiymətlərinin  daxili  bazarda  məhsulun 

qiymətinə təsiri 



Dünya  bazar  qiymətlərinin  məhsulun  istehsal  olduğu 

sərhədlərindən kənardakı qiymətinə təsiri 

 



 

Daxili 


tələbatın 

xaricdən 

tələbatla 

dəyişməsinin 

kompensasiyası 



Idxalın dəyişilməsində daxili təklifin kompensasiyası 





Daxili 


qiymətlərin 

dəyişilməsinə 

xarici 

ölkələrdəki 



qiymətlərin təsiri 



Xarici ölkələrdə qiymətlərin dəyişilməsinə daxili qiymətlərin 

təsiri 





 

 

 



Ticarət və qeyri-ticarət məhsulları arasındakı müxtəlifliyi cədvəl 

10.1.-də  görə  bilərik.  Bu  cədvəldə  “+”  işarəsi  ilə  adı  çəkilən  məhsul 

növünə  göstərilən  xüsusiyyətlərin  olması,  “-”  işarəsi  ilə  isə  olmaması 

verilmişdir. 




 

406


 

Bunun  ticarət  məhsulları,  yəni  hər  iki  istiqamətdə  yerləşdirilə 

biləcək məhsullar iki hissəyə: idxal və ixrac məhsullarına bölünürlər: 

Ixrac  məhsulları  da  öz-özlüyündə  iki  yerə  bölünür:  1)  faktiki 

ixrac  məhsulları  və  ya  real  ixracat  məhsulları.  2)  hələlik  yalnız  daxili 

bazarda  satılan,  amma  xaricdə  satışı  üçün  heç  bir  məhdudiyyət 

qoyulmayan məhsullar. 

Analoji olaraq bütün idxalat məhsulları iki yerə bölünür: 1) real 

idxal  məhsulları,  2)  xaricdən  əvəzedicinin  gətirilməsi  mümkün  olan 

daxili bazarın yerli məhsulları. 

Buna  uyğun  olaraq,  dünya  ticarətində  iştirakı  nöqteyi 

nəzərindən  bütün  məhsullar  müxtəlif  kateqoriyalara  bölünür.  Dünya 

bazarlarındakı mövqeyinə görə istehsalçı ölkələr və istehsalçı ölkələr də 

müxtəlif kateqoriyalara bölünürlər. 

Dünya  iqtisadiyyatında  oynadığı  roluna  görə  ölkələr  üç 

kateqoriyaya bölünürlər: 

1.  nkişaf etmiş sənaye ölkələri 

2.  Keçid iqtisadiyyatında olan ölkələr 

3.  nkişaf etməkdə olan ölkələr. 

Inkişaf  etmiş  sənaye  ölkələrinə  adətən  Qərbi  Avropa,  Şimali 

Amerika və Sakit okean hövzəsi ölkələrini aid edirlər. 

Şəkil 10.2. Bazar konyukturuna təsir göstərən müxtəlif amillər 

üzrə ölkələrin təsnifatı 

 

 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Bütün ölkələr 

Gəlirlər, iş 

səviyyəsi 

Aşağı 


gəlir 

Orta 


həddən 

aşağıgəlir 

Orta 

həddən 


yuxarı 

Yüksək 


gəlir 

Iqtisadi mühit 

Naturал 

təsərrüfat 

Xammal ixracı 

nkişaf 


etməkdə 

olan 


nkişaf 

etmiş 


Siyasi-

hüquqi 


Xarici 

ölkələr.məh. 

alışına 

həvəsləndirmə 

və ya əks 

təsir 

Siyasi сtabillik 

Valyuta 

məhdudiyyə



t

Dövlətin 

səmərəlil

Mədəni mühit 

Mədəni mühitin 

спесифик  

хцсусиййятляри  

Milli 


ənənələrin 

Ictimai 


davranış 


 

407


 

 

 



  

 

 



 

 

Keçid  iqtisadiyyatında  olan  ölkələrə  adətən  Mərkəzi  və  Şərqi 



Avropa ölkələrini, həmçinin keçmiş SSRi ərazisində yaranmış və bazar 

iqtisadiyyatına  keçmiş  ölkələri  aid  etmək  olar.  Rusiya  öz  siyasi 

əhəmiyyətinə görə ayrıca olaraq nəzərdə tutulur. 

nkişaf etməkdə olan ölkələrə Asiya, Afrika və Latın Amerikası 

ölkələri aid edilir. Bu ölkələr orta və aşağı gəlir səviyyəsi ilə xarakterizə 

olunur. 


Coğrafi  və    təsnifat  cəhətlərini  nəzərə  alan  müxtəlif  ölkələrin 

təsnifat növləri də vardır (şəkil 10.2.). 

Keçid  iqtisadiyyatında  olan  ölkələrə  adətən  Mərkəzi  və  Şərqi 

Avropa ölkələrini, həmçinin keçmiş SSRi ərazisində yaranmış və bazar 

iqtisadiyyatına  keçmiş  ölkələri  aid  etmək  olar.  Rusiya  öz  siyasi 

əhəmiyyətinə görə ayrıca olaraq nəzərdə tutulur. 

nkişaf etməkdə olan ölkələrə Asiya, Afrika və Latın Amerikası 

ölkələri aid edilir. Bu ölkələr orta və aşağı gəlir səviyyəsi ilə xarakterizə 

olunur. 

Coğrafi  və    təsnifat  cəhətlərini  nəzərə  alan  müxtəlif  ölkələrin 

təsnifat növləri də vardır (şəkil 10.2.). 

Dünya bankının qaydalarına uyğun olaraq: 

1)  aşağı  gəlir  səviyyəsi  olan  ölkələrə  o  ölkələrə  aid  edilir  ki, 

onlarda  əhalinin  hər  nəfərinə  düşən  illik  milli  məhsul  gəlir 

məcmusu 725 dollardan aşağı olun; 

2)  orta  həddən  aşağı  gəlir  səviyyəsi  olan  ölkələr  o  ölkələrə  aid 

edilir  ki,  hər  nəfərinə  düşən  illik  milli  məhsul  məcmusu  726-

2895 dollar arasında olsun; 

3)  orta  həddən  yuxarı  gəlir  səviyyəsi  olan  ölkələr  əhalinin  hər 

nəfərinə  düşən  illik  milli  məhsul  gəlir  məcmusu  2895-8995 

dollar arasında olan ölkələrdir; 

4)  yüksək  gəlir  səviyyəsi  olan  ölkələrdə  əhalinin  hər  nəfərinə 

düşən illik milli məhsul məcmusu 8995 dollardan yuxarı olur. 



Yüklə 2,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   133   134   135   136   137   138   139   140   ...   148




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə