39
◊ Hərracların, müəyyən anda qeyd olunan ixrac-idxal
sövdələşmələrinin qiymətləri;
◊ Iri ticarət və digər müəssisə-satıcıların təkliflərinin qiymətləri:
Sorğu qiymətləri - müxtəlif ümumi və xüsusi məmulatlarda
bu cür başlıqlar altında dərc olunan, yaxud alqı-satqı sövdələşmələri
üzrə başqa yolla partnyorlaradək çatdırılan qiymətlərdir. Bu qiymətlər
müqavilə qiymətlərinin razılaşdırılması üçün göndərmə nöqtəsi kimi
xidmət edirlər. Sorğu qiymətləri aşağıdakılar ola bilərlər:
◊ Nominal qiymətlər, yeni keçirilən alqı-satqı əməliyyatları
ilə əlaqədar olmayanlar;
◊ Bazis qiymətləri, yəni bazis nöqtəsi kimi qəbul olunmuş
müəyyən məntəqədə alqı-satqı əməliyyatlarına « bağlanmış» qiymətlər;
◊ Faktiki qiymətlər, yəni keçmişdə başa çatdırılmış oxşar
əməliyyatlar təcrübəsi ilə əlaqədar qiymətlər.
Ə
lavə li, güzəş tli və qarş ılıqlı hesablanmalı qiymə tlə r
satıcıların və alıcıların müəyyən fəaliyyətlərini həvəsləndirmək üçün
tətbiq olunan qiymətlərdir. Bu növ qiymətləri ətraflı nəzərdən keçirək.
Qiymətə əlavə (mükafat, bonus) - alıcının bu və ya digər xüsusi
tələblərini təxmini əks etdirən qiymət yüksəlişidir. Məsələn, buna
sifarişin fərdi xarakteri və spesefikliyi , onun yerinə yetirilməsi təcililiyi,
servis xidmətlərinin məzmunluluğu və davamiyyətliliyi, alıcı üçün
ödənişin əlverişli forması, misal üçün: hissə-hissə ödəmə və b.
Güzəştli qiymətlər - müəyyən bazarda, yaxud bazar
seqmentlərində ayrı-ayrı alıcılar qrupu üçün müəyyən əmtəə növlərinə
tamamilə müəyyən olunan ucuzlaşdırılmış qiymətlərdir. Güzəştli
qiymətlərin təyin edilməsi məqsədi - müəyyən əmtəələrin müəyyən
reqionlarda satışının stimullaşdırılmasıdır.
Bazar situasiyasına çevik münasibət göstərməkdə böyük rolu
müxtəlif növlü güzəştlərin, yaxud diskontların təyini oynayır. Rus
ədəbiyyatında «qiymətdan tutulma» (tutulmuş məbləğ) termini işlədilir.
Bununla əlaqədar olaraq təsnifat sxemində (şək.1.10) verilmiş güzəştləri
nəzərdən keçirək.
Nağ d hesablaş ma üçün sadə (qeyri-mütə rə qqi) güzəş t o
halda tətbiq olunur ki, alıcı əmtəə üçün ödənişi nağd pula etməyə
hazırdır. Belə güzəşt kreditin borc dərəcəsinə uyğun gəlir və adətən 2-
3%-ə bərabərdir.
40
Satın alınan əmtənin həcmi üçün güzəşt böyük partiyalarla
əmtəə satın alan alıcılara edilir. Əmtəəyə böyük tələbat şəraitində onun
kiçik çəkib bükmədə satın almaq əlverişli deyil. Buraya həmçinin
dövriyyədən güzəşti, yaxud bonus güzəştini (bonusu), yəni müəyyən
müddət (adətən 1 il) təmin olunan dövriyyədən asılı olaraq daimi
alıcılara (müştərilərə) təqdim olunan güzəşti də aid etmək olar. Bonus
kəmiyyəti dövriyyə məbləğinin 15-30%-nə çata bilər.
Funksional güzəş t (başqa cür vasitəli cüzəşt adlanır). Üzərinə
mühafizə, qablaşdırma, uçot aparılmasını və digər kimi bu əlaqədar bir
sıra funksiyaları götürən bölüşdürmə kanalındakı vasitəçilərə təqdim
olunur.
Mütə rə qqi güzəş tlə r - tam artan həcmdə daima əmtəə satın
alınmasında kəmiyyət, yaxud seriyallılıq üçün verilən güzəştlərdir.
Diler güzəş tlə ri - istehsalçılar tərəfindən daimi istehsalçılara və
vasitəçilərə (xaricilər də daxil olmaqla) satışa görə verilən güzəştlərdir.
Diler güzəştlərinin kəmiyyəti pərakəndə satış qiymətinin 15-20%-i
çərçivəsində olur.
Xüsusi güzəş tlə r - alıcıların sifarişlərində xüsusi maraqlı olan
satıжıların həmin alıcıların müəyyən dairəsinə təqdim etdikləri
güzəştlərdir. Buraya əmtəələrin sınaq partiyalarının göndərilməsi üçün
nəzərdə tutulan qiymətlər aid edilirlər.
Ixracat güzəş tlə ri - daxili bazarda qüvvədə olan güzəştlərdən
artıq xarici alıcılara təqdim olunan əlavə güzəştlərdir.
Mövsümi güzəş tlə r fəal biznes mövsümündə kənar təqdim
olunan güzəştlərdir. Bu güzəştlər turist müəssisələrinin fəaliyyəti üçün
xüsusi ilə xarakterikdir.
Gizli güzəştlər fraxt üçün güzəştlər, güzəştli yaxud faizsiz
kreditlər şəklində, həmçinin müxtəlif cinsli ödənişsiz xidmətlər şəklində
təqdim olunur.
Əvvəllər satın alınmış əmtəənin qaytarılması üçün güzəştlər və
serviz güzəştləri bütün istismar dövründə texniki xidmət üçün,
müştərilər dairəsinin genişləndirilməsi üçün tətbiq olunurlar.
Klub güzəş tlə ri - müxtəlif növlü istehlak cəmiyyətlərinin
üzvlərinə təqdim edilən güzəştlərdir. Üzvlüyü təsdiq edən sənədin
təqdimatı üzrə klubun üzvü satış qiymətinin 15-50%-i ölçüsündə və
daha çox güzəşt ola bilər. Beynəlxalq kommunikasiyaların uçotu ilə
güzəştlər ilk qiymətdən 20-30% güzəşti nəzərdə tutmayan müqavilənin
41
təsdiqi mümkün sayılmayan yerlərdə (məsələn, ərəb ölkələrində) həyata
keçirilirlər.
Mal mübadiləsi hesabı dedikdə, köhnə əmtəə təhvil verildiyi
halda, yeni əmtəə qiymətinin azaldılması başa düşülür. Satışın
stimullaşdırılması hesabı dedikdə, dilerlərin reklam tədbirlərində iştirakı
üçün onlara müəyyən edilən güzəştlər şəklindəki təltif başa düşülür.
Xüsusi kontraktlar üçün hesabi qiymətlər hesabi yoldan başqa
digər yolla kontrakt qiymətinin müəyyən edilməsi mümkünlüyü
olmadığı vaxtda tətbiq olunan qiymətlərdir. Məsələn, bura uyğun
analoqunun tapılması çətin olan, ilk dəfə fərdi sifarişlər üzrə hazırlanan
xüsusi avadanlığa qoyulan qiymətlər aid edilirlər.
Belə oxşar avadanlıq adətən mahiyyətcə öz dar çərçivəsində
inhisarçı olan müəssisələr tərəfindən istehsal edilirlər. Çox vaxt onların
fəaliyyəti «nou-xau»ya uyğun olan patentləşdirilmiş ixtiralarla yüksək
ixtisaslı heyyətin və xüsusi avadanlığın mövcudluğu ilə əlaqədardır. Bir
dəfə hesablanmış qiymətlər belə növdən olan sonrakı sövdələşmələrdə
də istifadə edilə bilərlər. Lakin bu, qiymətlər stabilliyini, eləcə də
partnyorlar arasında tələbat və təsərrüfat əlaqələri sabitliyini tələb edir.
Nəhayət, son istehlakçıya birbaşa şəxsi satışı kəskin rəqabət
mübarizəsinə malik olan yerdə habelə, satınalma prosesinin
uzadılmasının və müxtəlifliyinin mədəni ənənəsinin mövcud olduğu
yerdə, bazarlarda və bu prosesin gedişində satış qiymətinin aşağı
düşməsinə nail olmağı tətbiq etmək məqsədəuyğundur.
Mahiyyəti satıcının alıcı ilə birbaşa qarşılıqlı fəaliyyəti olan
birbaşa şəxsi satış prosedurası öz inkişafını çox səviyyəli adlanan
şəbəkəli marketində tapır. Şəbəkəli marketinqin (ənənəvi pərakəndə
ticarətdən fərqli olaraq) əsas vəzifəsi müəyyən əmtəəni müştəriyə
satmaq deyil, müştəriyə belə əmtəənin mövcudluğu haqqında, onun
yaxşı istismar keyfiyyətləri və əlverişli satış və xidmət şəraiti haqqında
məlumat verməkdir. Məlumatlandırılmış alıcı onda uyğun resurslar
olduqda o həmin məhsulu özü alır.
Məhsul istehlakçısı onun yuxarıda göstərdiyimiz mənada
yayıcısı olur. O, belə məhsulun mövcudluğu və xassələri haqqında
məlumat verəni olur. Şirkət- istehlakçı özü bu məhsulun
reklamlaşdırılması ilə məşğul olmur və onun satışı üçün xüsusi ticarət
nöqtələri saxlamır. Məhsul informasiyası və reklamı istehlakçıların
bilavasitə qarşılıqlı əlaqəsində həyata keçirilir.
Dostları ilə paylaş: |