А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
69
Əgər elastiklik əmsalı sonsuzluğa bərabərləşirsə,onda mütləq elastiklik tələb yer alır.Bu o deməkdir ki,hətta məhsulun qiyməti azacıq da olsa artsa belə alıcı bu məhsulu almaqdan imtina edir.
Əgər elastiklik əmsalı sıfıra bərabərdirsə,onda mütləq qeyri- elastiklik tələbi yer alır.Bu o deməkdir ki,məhsulun qiymətində baş verən heç bir dəyişiklik tələb həcminin dəyişməsini öz ardınca aparmır.
Çarpaz elastiklik əmsalından asılı olaraq məhsullar aşağıdakılara bölünür: o qarşılıqlı əvəz edilə bilən məhsullar – digər məhsulların qiyməti qalxdıqca,bu məhsullara olan tələb həcmi artır.Bu halda çarpaz elastiklik əmsalı müsbətdir.Əvəzedicisi olan məhsullara kərə yağını və marqarini misal gətirmək olar:kərə yağı üçün təyin edilən qiymət yuxarı qalxdıqca,marqarinə olan tələb artır. o bir-birini tamamlayan məhsullar – digər məhsulların qiyməti artdıqca ,o biri məhsula olan tələb azalır.Belə olduqda çarpaz elastiklik əmsalı mənfi olur.Bir-birini tamamlayan məhsullar dedikdə, belə bir adi misal göstərə bilərik:benzinin qiyməti artdıqca maşına olan tələbat azalır.
o bir-birindən asılı olmayan məhsullar – bir məhsulun qiyməti digərinə olan tələbatdan asılı deyil.Belə olduqda çarpaz elastiklik əmsalı sıfıra bərabərdir.Bir-birindən heç bir asılılığı olmayan 2 məhsul – divar kağızı və siqaret.Bunlardan birinə olan tələbın o birinin qiyməti ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Tələb elastikliyinə aşağıdakı amillər təsir edir : *bazarda əvəzedici məhsulların olması.Məsələn , duz yalnız bir növdə buraxılır və heç nə ilə əvəz edilə bilməz.Buna görə də duzun qiymətinin dəyişməsi ona olan tələbata heç bir təsir göstərmir.Müəyyən növ idman ayaqqabılarının qiymətinin artması isə onunla nəticələnəcək ki,potensial alıcı digər növ ayaqqabı almaq fikrinə düşəcək.
*məhsuldan istifadə imkanlarının müxtəlifliyi.Məsələn,ağac məmulatlarından həm yanacaq kimi,həm kimyəvi xammal kimi,həm tikinti materialı kimi,həm emaledici sənaye sahələrində xammal kimi və s. istifadə edilir.Buna görə də qiymətlərin dəyişməsi onun istehlak səviyyəsinə əsaslı şəkildə təsir göstərə biləcək.Başqa sözlə desək, belə məhsullar üçün tələb elastikliyi çox yüksək olur.
*bazarın spesifik xüsusiyyətləri və xarakteri.Məsələn,belə hesab etmək olar ki,istehlakçılar dərman preparatlarını həkim məsləhəti ilə alırlar.Düzdür,bu,reklam fəaliyyətlərinin köməkliyi ilə alıcıya çatdırılan 70 patentli dərmanlara aid edilmir.Buna görə də belə hesab etmək olar ki,həkim resepti üzrə hazırlanan dərmanlara olan tələbat onların qiymətindən asılı deyil,yəni sıfır elastikliyə malikdir.
*istehlakçının ümumi xərc
məbləğində məhsulun payı.Məsələn,tikiş iynələri çox da baha deyil və hərdənbir alınır.Beləliklə,bu məhsulun xərcləri alıcının ümumi büdcəsində çox kiçik bir yer tutur.Tikiş iynələrinin qiymətlərinin artması alıcı üçün çox da nəzərə çarpmayacaq və praktiki olaraq tələbata təsir göstərməyəcək.
*Məhsulun əldə edilməsinin təcililik səviyyəsi.Məsələn ,bayram günlərində təzə gülləri qiymətindən asılı olmayaraq alırlar. o Məhsulun qiyməti üzrə tələb elastikliyi ilə yanaşı olaraq həmçinin alıcının gəlirləri üzrə də tələb elastikliyi əmsalından istifadə edirlər. Bu əmsal göstərir ki, alıcının gəliri 1 % dəyişdikdə məhsula olan tələbat neçə faiz dəyişir.
Əgər bu əmsal sıfırdan aşağı olarsa (yəni alıcının gəliri artdıqca məhsula olan tələb həcmi azalır),onda belə məhsul “aşağı keyfiyyətli”məhsullara aid edilir.Əslində ,əgər alıcının gəlirləri artırsa,onda alıcı
özünə daha
yüksək qiymətlə geyim,ayaqqabı,avtomobil və s. ala bilər.Digər bərabər şəraitdə daha bahalı məhsul daha dəyərli məhsul deməkdir.
“Normal”məhsullar içərisində aşağıdakıları ayırmaq olar: ◊ alıcının gəlirləri üzrə tələb elastikliyi əmsalı müsbət olan məhsullar.Amma burada tələbin artım tempi gəlirlərin artım tempindən azdır.Bura istənilən gəlir səviyyəsində əldə edilməsi məcburi olan ilkin zəruriyyət malları daxildir.Məlumdur ki,alıcı gəliri artdıqca belə məhsulları daha çox miqdarda ala bilər. ◊ alıcının gəlirləri üzrə tələb elastikliyi əmsalı müsbət olan məhsullar – tələbin artım tempi gəlirlərin artım tempindən yüksəkdir.Bura hər şeydən əvvəl dəbdəbə malları daxildir.Çünki alıcının gəlirləri müəyyən səviyyədən yuxarı qalxarsa, onda belə əşyalardan istifadə kəskin şəkildə artacaq. ◊ tələbin artım tempi potensial alıcının gəlirlərinin artım tempinə proporsional olan və dəbdəbə malları ilə ilkin zərurət malları arasında aralıq vəziyyət tutan məhsullar.Bu məhsulları “ikinci dərəcəli zərurət malları”adlandırırlar.
Qeyd etmək lazımdır ki,tələbatın səviyyəsinin kəmiyyətcə qiymətləndirilməsi ilə yanaşı olaraq digər yanaşma da vardır.Bu yanaşma bu və ya digər məhsul üçün nisbi faydalılığın ordinalist Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|