А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Franko da şıyıcı – FCA
- Sahild ən çatdırma (franko-sahil) DEQ
132
Nəqliyyat xərcləri verilmiş nəqliyyat növü üçün sabit hissədən və verilmiş nəqliyyat növü üzrə yük vahidinin daşınmasına çəkilən proporsional xərclər hissəsindən ibarətdir. Belə hesab edilir ki, su nəqliyyatı üçün ilkin (daimi) xərclər maksimal olurlar. (Bu, xüsusi qablaşdırma və yüksək yerləşdirilməsinə eləcə də liman təsərrüfatının aparılması ilə bağlıdır). Bu xərclər dəmir yolu və avtomobil nəqliyyatı üzrə daşımalarda daha azdılar. Hava nəqliyyatında ilkin xərclər maksimal hesab edilirlər. Bu uzunmüddətli nəqletmələr üçün nəzərdə tutulan xüsusi qoruyucu qablaşdırmaya zərurətli olmaması ilə bağlıdır. Lakin məhsul vahidinin hər bir nəqliyyat üzrə daşınmasına tarifləri əks qaydada qurmaq lazımdır. Hava nəqliyyatı ilə daşınma üzrə tariflər daha yüksək olurlar, bir qədər ucuz avtomobil daşımaları, sonra isə dəmiryolu ilə daşımalar ucuzdur. Ən ucuz su nəqliyyatı ilə daşınmadır. Şəkil 4.8-də orta məsafəyə eyni bir yükün yükdaşımalarının müxtəlif variantlarının E dəyəri üçün qrafiklər verilib.
E
const 1 E 2 const 2 E
const 3 E 4 const 4
0 n 3 n 2 n 1 n
Şəkil 4.8. Daşınan yükün
həcmindən asılı
olaraq daşınmaların dəyərini dəyişmə qrafiki. E 1
, E 2 const , E 3 const , E 4 const - müvafiq olaraq su, dəmiryolu, avtomobil və su nəqliyyatı ilə daşımalara ilkin xərclər. 1,2,3,4-n (yükün) daşınan həcmindən aşağı olaraq su, dəmiryolu, avtomobil və hava nəqliyyatına çəkilən ümumi xərclərin birbaşa dəyişməsi. Bu düz xətlərin meyl bucağı bu nəqliyyat növləri üçün qəbul edilmiş fəaliyyətdə olan tariflərə proporsionaldır. Verilmiş halda n 1 , n
2 , n
3 daşınan yüklərin böhran kütlələri və ya həcmləridir. Bunların da yüksəlməsinə müvafiq olaraq su, dəmiryolu və ya avtomobil nəqliyyatından istifadə etmək məqsədybnlüdür. Bu cür qrafiklər orta və daha yüksək məsafələrə nəqletmə variantlarının seçilməsi üçün qiymət təhlili zamanı qurulur. 133
Beləliklə, mövcud nəqliyyat tariflərinin (təsiri bu və ya digər nəqletmə variantının seçiminə, eləcə də istehsal-tədarük fəaliyyətinin bütün təşkilinə) nəzərə çarpacaqdır. Material axınları bazarında tariflərin dəyişməsi, qiymətlərin istənilən dəyişmələri kimi tələb və təklifin qarşılıqlı münasibətilə müəyyən edilir. Artıq deyildiyi kimi nəqliyyat xidmətinə tələb funksiyası monotondur və elə şəkildə müəyyən edilir ki, bu xidmətlərə tələb tarifin yüksəlməsilə aşağı düşür və əksinə, nəqliyyat xidmətinə təklif qanunu onu bildirir ki, xidmətətəklifi monotonolaraq artır və əksinə, tariflərin azalması ilə müvafiq nəqliyyat xidmətlərinin təklifi də azalır (şəkil 4.9). Şəkil 4.9-da şaquli oxda tariflərin (qiymətlərin) göstəriciləri verilib (P), üfüqü oxda isə material axının kəmiyyəti (n) verilib. Nəqliyyat xidmətinə tələb (D) (sahibləri fəaliyyətdə olan tariflərlə nəqletməyə razı qaldıqları material axını ölçüsü) daşımaya çəkilən tariflərin azalması ilə artır, əksinə nəqliyyat xidmətinin təklifi (S)
Шякил 4.9.Гиймятдян асылы тяляб вя тяклиф функсийасы
(material tutumunun həcmi, hansı ki, nəqliyyat vasitələrinin sahibləri mövcud tariflər üzrə nəqletməyə hazırdırlar) tariflərin artması ilə yüksəlir (çoxalır), onların azalması isə ilə aşağı düşür. D və S əyrilərinin kəsişmə nöqtəsi tarazlıq nöqtəsidir. P 0 tarifində tələb və təklifin tarazlığı yer alır. Daha yüksək tariflərdə nəqliyyat xidmətin təklif artıqlığı yer alır, daha aşağı tariflərdə isə nəşr (qıtlıq) əmələ gəlir. Qiymət təhlili zamanı xərclərin örtməsini və müəyyən mənfəətin əldə edilməsini təmin edən tariflər diapozonunu müəyyən etmək vacibdir. Nəqliyyat xərclərinin örtülməsi nöqteyi nəzərdən üç tip tarif fərqləndirilir: •
sıfır mənfəətə gətirən (aparan) mənfəət; •
texniki tarifə əlavənin tətbiq edilməsi yolu ilə təyin edilən tarif; D S
P 0
0 n 0
n
134
• texniki tarif – verilmiş konkret material axını üçün ziyansızlıq tarifidir. Nəqliyyat şirkətləri öz tariflərini onların istehlakçılarına praktik verilməsi üçün (təyin edirlər və təsnifləşdirirlər) (aşağıdakı şəkildə – cədvəldə və ya sxem şəklində). Beləliklə, əmtəə axını üçün ümumi xərclər i-xərc növü və c-tip əmtəə tipləri üzrə əmtəə hərəkəti xərclərinin (cəmi kimi müəyyən edilir) nəqliyyat xərclərinin, anbar xərclərinin (eləcə də sifarişlərin dəyərinin) müəddətə yerinə yetirilməyən (qiymətinin məhsulun dəyərinin kalkulyasiyası) nəqletmə əməəməliyyatlarının və
zəruri sənədləşdirmənin şəkil 4.10-da verilib. Verilmiş sxem əmtəənin qiymətinin onun istehsalçıdan istehlakçıya nəql edilməsi prosesində dəyişməmiş ilüstrasiya edir. Yuxarıda sadalanan bütün əməliyyat üçün beynəlxalq ticarət təcrübəsində standart açıqlamalar, terminologiyalar və müəyyən etmələr hazırlanıb, onlardan ən vacibi aşağıda verilib.
qarşısında öz öhdəliyini alıcının sərəncamını əmtəənin istehsalçı zavoddan verilməsi anından yerinə yetirmiş hesab edilir.
öhdəliyini əmtəənin alıcı tərəfindən göstərilən daşıyıcıya ötürülməsi anından yerinə yetirmiş olur.
alıcı qarşısında öz öhdəliyini ixrac rüsumlarından tənizlənmiş əmtəənin sərhəddə göstərilmiş məntəqəyə çatması anından yerinə yetmiş hesab edilir.
Dəyər və fraxt (göstərilən təyinat limanından) CFR (Cost And freight) – satıcı əmtəənin razılaşdırılmış təyinat limanına çatdırılması üçün zəruri olan xərcləri ödəməyə məcburdur.
Satıcı əmtəənin razılaşdırılmış təyinat limanına çatdırılmasından başqa həm də sığortalanmanı da ödəməlidir.
qarşısında öhdəliyini, idxal (daxilolma) rüsumlarından təmizlənmiş əmtəənin rızalışdırılmış təyinat limanında gəmiyə alıcının sərəncamına verilməsi anından yerinə yetirmiş olur. Sahildən çatdırma (franko-sahil) DEQ (Deleverd exquay) – satıçı alıcı qarşısında öz öhdəliyini (onun sərəncamına) (əmtəənin Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|