А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин



Yüklə 2,96 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə67/148
tarix14.09.2018
ölçüsü2,96 Mb.
#68571
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   148

 

200


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Шякил 6.1. Мцасир инфлйасийа нязяриййяляри 

 

Bütövlükdə  inflyasiyaya  zərərli hadisə  kimi  bxmayaraq  lazımdır. 



nflyasiya  şəraitində  milli  sərvətin  əhalinin  kasıb  təbəqəsindən  daha 

varlı təbəqəsinə yenidən bölgüsü həyata keçirilir. “Barlılar daha varlı”, 

“kasıblar  daha  kasıb  olur”  deyiminə  uyğun  proseslər  baş  verir.  Bu 

cəmiyyətin  sosial  differensasiyasının  güclənməsini,  təbəqələşməsini, 

vətəndaşlar    arasında  ayrılmanın  güclənməsini  bildirir.  Nəticədə  sosial 

və siyasi sabitlliyin pozulması üçün baza yaranır, dövlətin nüfuzu aşağı 

düşür, populist və totаlitar meyllər inkişaf edir. 

Inflyasiyanın mənfi nəticələrinin sxemi şəkil 6.2 də əks etdirilir. 

Inflyasiya nəticəsində əməyin nəticələrinin dəyərdən düşməsi baş 

verir. Fiziki şəsxlərin əmanətləri və müəssisələrin aktivləri faktik olaraq 

məhv  olur.  Əslində  hər  hansı  investisiyanı  həyata  keçirmək  gələcəkdə 

mənfəət  əldə  etmək  hesabına  bu  gün  pul  xərcləməyi  bildirir.  Amma 

inflyasiya  şəraitində  bu  gün  hər  hansı  dəyərə  malik  pulların  gələcəkdə 

dəyəri  sürətlə  aşağı  düşür.  Bu  halda  gözlənilən  mənfəət  hеçə 

bərabərləşir. Inflyasiya kredit əməliyyatlarının pozulmasına səbəb olur. 

Pulları  hər  hansı  əhəmiyyətli  zaman  müddətinə  malik  istehsalın 

inkişafına  yönəltmək  də  həmçinin  sərfəsiz  olur,  maliyyə  resursları  tez 

gəlir  gəlir  vəd  edən  ticarət-vasitəçilik  fəaliyyəti  sferasına  axır.  Xaricə 

kapital axını yaranır və sürətlənir. Daxili dövriyyədə milli valyuta xarici 

valyuta  ilə  -  inflyasiya  gözləmələri  aşağı  olan    valyuta  ilə  əvəzlənir. 




 

201


Möhkəm  dövlət  büdcəsi  formalaşdırmaq  imkanı  mahiyyətcə  istisna 

olunur. 


Beləliklə,  inflyasiya  ayrı-ayrı  şəsxlər  üçüн  də,  bütövlükdə 

cəmiyyət üçün də bütöv bir sıra mənfi nəticələrə səbəb olur. Buna görə 

də  həm  cəmiyyət,  həm  də  dövlət  inflyasiya  prosesinin  yatırılmasına 

yönələn tədbirlər tətbiq etməlidirlər. Belə tədbirlər kompleksini ümumi 

“Antiinflyasiya  siyasəti”  anlayışında  birləşdirmək  olar.  Antiinflyasiya 

siyasətinin  necə  olması  onun  əsasında  hаnsı  nəzəri  ilkin  şərtlərin 

dayanmasında asılıdır. 

C.Keynsin “məşğulluğun, faizin və pulun ümumi nəzəriyyəsi” 

əsərinin müddəalarına əsaslanan Keynsçi antiinflyasiya siyasəti 

qeyd edildiyi kimi inflyasiyanın ilkin səbəbini istehsalın 

təkmilləşdirilməsi və əmək məhsuldarlığı artımının müvafiq 

səviyyəsi ilə müşaiyət edilməyən məhdudiyyətsiz əmək haqqı 

artımı hesab edir. Buna görə də keynçi nəzəriyyədən irəli gələn 

inflyasiyanın qarşısının alınması metodlar əmək 

məhsuldarlığının yüksəldilməsi ilə möhkəmlənməyən əmək 

haqqı artımının dövlət tərəfindən məhdudlaşdırılmasına 

nəzərdə tutur. 

Ancaq  fərqli  iqdisadi  yönümlü  ölkələrin  təsərüfatçılıq  təcrübəsi 

göstərir  ki,  infilyasiya  mübarizəsində xalis  keyinsçi  tədbirlər  yüz  faizli 

effekt  vermir.  Buna  görə  də  XX  əsirin  70-ci  illərinin  sonunda  keynsçi 

infilyasiya  nəzəriyyəsi  nüfuzdan  düşdü  və  neoklasik  adlandırılan  

monetarist 

nəzəriyyə 

təşəkkül 

tapdı. 

Monetarist 



inflyasiya 

nəzəriyyəsinin  nüfuzunun  belə  yüksəlməsini  “monetarist  əks  inqilab” 

adlandırırlar 

Şəkil 6.2 



Inflyasiyanın mənfi nəticələri 

 

 

 

 



 

 

 



Inflyasiyanın mənfi nəticələri 

Sosial - siyasi 

Kasıblardan varlılara yenidən 

bölgü 


Sosial differen sиаsiyanın 

güclənməsi 

Avtoritar və di

ktatura 


meylləri 

Sosial-siyasi qeyri-sabitlik 




 

202


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Monetaristlərin  baxışlarına  görə  dövlətə  iqtisadiyyat  üzərində 

nəzarətçi  rolu  ayrılır.  O,  dövriyyədəki  pul  kütləsinin  həcminə  nəzarət 

etməli  və  pul  kütləsinin  həcminin  ildə  bir  neçə  faizdən  çox  artmasına 

imkan  verməməlidir.  Bununla  birgə    bazar  təsərrüfatı  xüsusi 

mülkiyyətin  üstünlüyü  ilə  tam  azad  fəaliyyət  göstərməlidir.  Pul 

kütləsinin həcminin idarə olunması şəraitində qiymətlər pulun dövriyyə 

sürətindən asılı olaraq, öz-özünə müəyyənləşməlidir. 

Monetarist  metodlarla  inflyasiyaya  qarşı  mübarizə  dövriyyədəki 

pul  kütləsinin  azalmasından  ibarətdir.  Pul  kütləsi  həcminin  müəyyən 

hədlərlə saxlanması siyasətini həm də tarqetirasiya adlandırılır. 




 

203


Bir  çox  Latın  Amerikası  ölkələrindəki  situasiya  nümunədir. 

Buranın  yüksək  inflyasiya  şəraitindəki  həyatının  çoxillik  təcrübəsi 

əsasında  struktur  infлyasiyası  adlanan  nəzəriyyə  formalaşıb.  Struktur 

inflyasiyası  sahələrarası  uyğunsuzluqlarla  şərtlənən  və  zaman 

müddətində  uzanan  prosesi,  tələb  və  təklifin  qeyri-elastikliyini, 

istehsalın  qeyri-çevikliyini,  qiymətlərin  azalmağa  yetərli  qabil 

olmamasını özündə əks etdirir. 

Məhz  Latın  Amerikası  ölkələrinin  təcrübəsindən  əldə  edilmiş 

nəzəri və praktik nəticələrin təhlili əsasında inflyasiyaya qarşı mübarizə 

iki  yanaşma  təşəkkül  tapıb.  Bu  iki  yanaşmanın  bazasında  iki 

antiinflyasiya  proqramı  –  dünyanın  hər  bir  ölkəsində  tətbiq  edilə  bilən 

“ortodoksal” və “heterodaks” proqramlar yarandı (Şəkil 6.3). 

Ortodoksal  proqram  inflyasiya  prosesində  başlıca  rolo  pul 

(monetarist)  faktorlara  ayrılanda  tətbiq  edilir.  Belə  proqramlarda  bazar 

tənzimləyicilərindən  maksimal  istifadə  -  milli  pul  vahidinin  kursunun 

stabilliyinin  qorunması  və  sərbəst  qiymətlər  şəraitində  əmək  haqqı 

artımının  məhdudlaşdırılması,  həmçinin  müəssisələrin  fəaliyyət 

şəraitinin  liberallaşdırılması  və  dövlətin  iqtisadi  fəaliyyətə  birbaşa 

müdaxiləsinin  azalmasından  istifadə  nəzərdə  tutulur.  Bu  halda  dövlətə 

balanslaşdırılmış  büdcənin  təminatına  cəhd  və  pul  kütləsinin  həcminin 

istehsalın real imkanları ilə uyğunlaşmasının dəstəklənməsi rolu ayrılır. 

Rusiyada  bazar  iqtisadiyyatına  keçid  dövrünə  qəbul  edilən  Beynəlxalq 

Valyuta Fondunun (BVF) proqramı məhz bu növ proqramlara aiddir. 

Heterodoks  (qeterodoks)  proqramlara  inflyasiya  prosesləri 

müxtəlif növ qeyрi-pul faktorlarının fəal təsiri ilə, daha doğrusu, xərclər 

inflyasiyası  faktorlarının  təsiri  ilə  baş  verəndə  tətbiq  edilir.  Belə 

proqramlar inflyasiya proseslərinin tənzimlənməsində dövlətin daha fəal 

iştirakını  nəzərdə  tutur.  Bu  iştiraka  həm  qiymətlərin,  həm  əmək  haqqı 

artımının  məhdudlaşdırılması,  hətta  tam  dondurulması  aiddir.  Bu 

fəaliyyəti  “gəlirlər  siyasəti”  adlandırmaq  qəbul  edilib.  Bundan  başqa, 

dövlət bazar infrastrukturunun yaradılmasında iştirak edir, iqtisadiyyatın 

bir  sıra  sahələrini  dəstəkləyir,  xarici  ticarət  və  valyuta  əməliyyatlarını 

tənzimləyir. 

 

 



 

 

 



 


Yüklə 2,96 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   148




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə