А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин

 

252

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hər  hansı  bir  investisiya  layihəsində  aktiv  qiymətqoyma 

strategiyasını müvəffəqiyyətlə həyata keçirmək üçün mütləq nə isə ilkin 

(ilkin  investisiya)  fazanı  yerinə  yetirməlidir.  Bunu  tədqiqatın  rəqabəti 

əsasında aparılması və layihənin əsas ideyasını (investisiyanın məqsədi) 

özündə  bırləşdirən  layihənin  konsepsiyasını  işləyib  hazırlamaqdan 

başlamaq  lazımdır.  nvestisiya  məqsədinin  mənbəyi  7.5  şəkildə  təqdim 

edilmişdir 

 

 

 

Şə

kil 7.5.  nvestisiya məqsədinin mənbələri. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonra  isə  marketinq  və  elmi-texniki  tədqiqatların  əsasında 

qiymətləndirmə  və  ideya  seçimi  həyata  keçirilir.  Burada  7.6  cədvəldə 

təqdim olunmuş bir sıra kritik faktorlara baxmaq lazımdır. 

Cədvəl 7.6.  nvestisiya müddətinin seçimində kritik amillər. 

 

 

 

 

 

 

nvesrisiya məqsədinin mənbələri 

Ödənilm

Tamamla

stehsal 

qüvvələrinin  

artıq olması 

Sahibkarın 

investisiya qoyuluşu 

Qiymətdə, resurslarda, rəqabətdə olan 

dəyişikliklərə olan reaksiya 

ctimai siyasi 

dəyişikliklər 

Təbii fəlakətlər (kataklizmlər) 

Layihə üçün qiymətləndirmə və ideya seçimi 

Xərcini çıxarmaq 

üçün sorğunun 

edilməsi 

Layihənin 

müddəti 

Qiymət səviyyəsi və 

rəqabətə dözümlülük 

cazəli sənədlərin 

sayı 

Layihəni həyata keçirən rayonda 

investisiya şəraiti 

Xərclərin və nəticələrin 

müqayisə edilməsi 

Riskin səviyyəsi 

---

 

253

 

 

 

 

 

 

Sonra isə investorun məqsədləri formalaşır; yəni ki, investisiya 

üçün  lazım  olan  ilkin  layihə  tədqiqatları  aparılır,  niyyətləri  haqqında 

deklarasiya  tərtib  edilir,  layihə  planı  işlənilir,  layihənin  ilkin  variantı 

müəyyənləşdirilir,  layihənin  uzunmüddətlilıyi  analiz  edilir,  layihə 

konsepsiyasının hazırlanmasını həyata keçirir. 

 

Daha sonra baxılan layihənin kompleks analizi həyata keçirilir. Bu cür analiz özündə 

texniki, kommersiya, maliyyə, ekoloji, təşkilati, sosial və iqtisadi aspektləri birləşdirir. 

 

Müasir indiki vaxtda investisiya layihələrinin effektliyinin 

qiymətləndirilməsi  üçün  tətbiqi  proqramların  paketləri  və 

həmçinin aşağıdakılar geniş yayılmışdır: 

 

*”PROPS.  PR M”;  layihənin  ilkin  mərhələsində  onun  maliyyə 

perspektivlərinin dəyərinin ölçülməsini aparır; 

 

*”PROJEST.EXPERT”;  layihənin  ilkin  mərhələsində  onun 

göstəricilərini hesablamaq üçündür. 

 

*”ALT- NVEST”.cədvəl növü formasında realizə edilən sistem 

olub,  özündə  müxtəliflərlə  yanaşı,  Rusiyanın  vergi  bloku,  həmçinin 

layihənin davamlığını da yoxlayan bloku da vardır. 

 

*”TEO-invest”-biznes-planı  hazırlanmış  proqramı  özündə 

təqdim edir. 

 

Nəticədə,  bazar  rəqabətinin  marketinq  tədqiqatları  və  yeni 

məhsula  verilmiş  qiymətə  dəyərincə  yanaşmaq  əsasında  istehsal-satış 

fəaliyyəti  şəraitinin  əks-təsir  hesablamalarını  da  yerinə  yetirmək 

imkanını qazanır. 

 

7.3. Q YMƏTQOYMA  TAKT KASI, GÜZƏŞTLƏR, 

MT YAZLAR VƏ ƏLAVƏLƏR  SATIŞ ZAMANI 

VAS TƏÇ LƏR. 

 

Müəssisənin  strateji  məqsədi  uzunmüddətli  perspektivdə  onun 

bütün istehsal-satış fəaliyyətinin metodikasını müəyyənləşdirir. 

Qiymətqoyma  taktikası  dedikdə  qiymət  amillərın  köməyi  ilə 

mqəssisə qarşıya qoyduğu məsələlərin həlli üçün tətbiq edən kompleks 

---

 

254

praktiki  tədbirlər  kimi  anlaşılır.  Bu  cür  praktiki  tədbirlərə  adətən 

müxtəlif güzəştlər, imtiyazlar və qiymətdə edilən əlavələr aid edilir. 

Bu  və  ya  digər  konkret  vəziyyətdə  hansı  tədbirlərin  həyata 

keçirilməsi  müəssisədə    işləyən  qiymətqoyma  üzrə  ixtisaslaşmış 

mütəxəssislərə ünvanlanan sualdır. Ancaq istehsalatda baş verən qiymət 

dəyişiklikləri  birdən  birə  əmələ  gəlmir,  bir  qayda  olaraq  statistik 

xarakter  daşıyır.  Həmçinin  dəqiq  və  bir  az  gec  müddətdə  üzə  çıxarılan 

arzuolunmaz  meylləri  düzəltmək  üçün  fəaliyyətin  nəticələri    özünü 

biruzə  verir.Ona  görə  də  qiymətqoymaya  təsir  göstərən  bu  və  ya  digər 

amillərın  əhəmiyyətini  yaxşı  görmək  lazımdır.  Bunun  üçün,  həmçinin, 

müəssisədə  ixtisaslaşdırılmış  işçilər  işləyir.  Bir  qayda  olaraq  istehsalçı 

firma  birtərəfli  qaydada  (yəni  ki,  bazarda  digər  iştirakçıların 

fəaliyyətlərini  düşünmədən)  mallara  əlavələr  təyin  edilmiş  qiymətlərin  

dəyişdirilməsini  aparmaq  çətindir.  Digər  məsələ  isə  müvəqqəti  və  ya 

lokal qaydada fəaliyyət göstərən güzəştlər, imtiyazlar və əlavələrdir. 

Bazarda  mövcud  məhsulun  mövqeləşdirilməsini  həyata  keçirən 

mütəxəssislər,  mövcüd  bazarda  dəyişən  meylləri,  onları  təmsil  edən 

müəssisənin  maraqlarını,  alıcılara  məhsulların  çatdırılması  üçün 

qiymətləri üsul və digər metodları diqqətlə öyrənməlidir. 

 nzibati 

idarəçilik 

sistemindən 

fərqli 

olaraq, 

bazar 

iqtisadiyyatında  bölgü  sistemi  dedikdə  razılaşdırılmış  qaydada,  lazım 

olan  sayda  tələb  olunan  keyfiyyətdə,  lazım  olan  yerə,  razılaşdırılmış 

müddətdə  və  ödəmək  şərti  ilə  məhsulun  alıcıya  çatdırılması  başa 

düşülür.     

Məhsulun  fiziki  cəhətdən  paylaşdırmaqdan  ötrü  praktiki 

əməliyyatları  yerinə  yrtirməyə  görə  satış  ilə  məşğul  olan  müəssisənin  

müvafiq  yarım  bölmələrini,  həm  də  satış  və  məhsulların  çatdırılması 

üçün  bu  və  ya  digər  əməliyyatları  yerinə  yetirməklə  məşğül  olan 

ixtisaslaşdırılmış vasitəçi firmaları da cəlb edə bilərlər. 

stehsalçıdan  istehlakçıya  qədər  malın  yerləşdirilməsi;  həmin 

yerləşdirmənin  hansı  qaydada  həyata  keçirilməsindən  asılı  olmayaraq, 

yəni  ki,neçə  mərhələdə  birbaşa  və  vasitəşıləri  cəlb  etməkdən  asılı 

olmayaraq  elementar  və  ya  kompleks  əməliyyatların  icra  edilməsi 

zamanı aşağıdakı funksiyalar yerinə yetirilir: 

-bazarın marketinq tədqiqatları aparılır; 

-satıcı stimullaşdırmaq üçün reklam və informasiya fəaliyyətinin 

təşkili; 

-potensial alıcıları üzə çıxartmaq; 

---