А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 7.5. STEHSAL SATI Ş F ƏALIYY ƏTININ MALIYY Ə N ƏTIC ƏL ƏRININ QIYM ƏTL ƏNDIRILM ƏSI.
270
7.5. STEHSAL SATIŞ FƏALIYYƏTININ MALIYYƏ NƏTICƏLƏRININ QIYMƏTLƏNDIRILMƏSI.
Hər bir istehsal satış fəaliyyəti və onun ötən dövrün nəticələrinə görə sənədləşdirilməsindən belə nəticə əldə etmək mümkündür ki, təsərrüfat fəaliyyəti göstəricilərin qiymətləndirilməsi əsasında qiymət siyasətinin düzgünlüyü haqqında, həmçinin təyin edilən qiymətin analizi, tətbiq olunan güzəştlər, imtiyazlar və qiymətdə əlavələr üzrə də düzgün rəy vermək olar. Bu cür analizi həyata keçirmək üçün əsas sənədlər müəssisənin təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabatı və balans hesabatıdır. Təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabatda verilmiş vaxt müddətində müəssisənin satış həcmini, realizə olunan məhsulun maya dəyərini və həmin dövrdə istifadə edilən məsrəflərini xarakterizə edən faktiki məlumatlar mütlıq göstərilməlidir. Müəssisənin istehsal satış fəaliyyətinin məsrəfləri, hansı ki, onlar təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabata daxil edilir. 7.11 şəkildə göstərilmişdir. Mühasibat hesabatı balansında müəssisənin aktivləri, onun pul öhdəlikləri və həmin vaxt müddətinə qədər öhdəliyi çıxmaqla əmlakın dəyəri mütləq qeyd edilməlidir. Əgər təmiz satış həcmindən realizə olunmuş məhsulların maya dəyəri çıxarılarsa, onda alınan nəticə ümumi gəlir kimi özünü ifadə edəcəkdir.Əgər ümumi gəlirdən məsrəflər çıxarılarsa, onda alınan fərq təmiz gəlir kimi ifadə olunacaqdır. Təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabatın məlumatları əsasında təmiz satış həcmini və realizə edilmiş malların maya dəyərini müəyyənləşdirmək mümkündür.
Təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabat Satışdan gəlirin həcmi Malın çatdırılmaсы qiyməti Satışa görə edilən imtiyazlar, güzəştlər və əlavələr Çatdırılması ilə birlikdə malın qiyməti
Satışın xalis həcmi Məhsulun ümumi dəyərinin məbləği Əmtəə ehtiyyatlarının maya dəyəri Qalan məhsulların dəyərinin məbləği Alışın ümumi həcmi Reallaşdıрılan məhsulların maya dəyəri
Alışda, qiymətdə edilən güzəşt Ümumi gəlir 271
Şə kil 7.10. Təsərrüfat fəaliyyəti haqqında hesabatın komponentləri. Burada əsas kimi satış həcmi götürülür, yəni ki, müəyyən vaxt ərzində (məsələın, ay və ya il) satılmış məhsuldan alınmış ümumi pulun məbləği götürülür. Məhsulların müəyyən hissəsi alıcılar tərəfindən qaytarılır və satıcı tərəfindən həmin mallar qəbul olunur (məsələn, malda hər hansı qüsur aşkar olduğu zaman) .
Əgər burada alıcıya malın dəyəri tam surətdə qaytarılarsa, onda bu vəziyyətə alıcının çəkdiyi xərclərinin “ödənilməsi” deyilir. Əgər mağaza aşkar edilmiş qüsuruna görə satılan malın qiymətini azaldarsa, onda alıcı həmin məhsulu özündə saxlaya da bilər. Belə hallara məhsulun qiymətində “güzəşt” deyilir. Onda ümumi satış həcminin ümumi məbləğindən əvəzi ödənilən məbləği və güzəştin dəyərini çıxdıqdan sonra təmiz gəlirin məbləğini almaq mümkündür.
Satılan məhsullara maya dəyərinə daxildir: *ilkin hesabat dövr vaxtında (məsələn, il) ehtiyat məhsullarının dəyəri. *hesabat dövrü ərzində (il) tədarük üçün sərf edilmiş pul məbləği.
Nəticədə alınmış məbləğ hesabat dövrünün vaxtının axırına qədər qalan əmtəə ehtiyatlarının maya dəyərindən çıxır.
Təsərrüfat fəaliyyətinin nəticələri haqqında plan hesabatın əsasında göstəricilər kimi saydığımız say miqdarını hesablamaq olur ki, onun əsasında təsərrüfat fəaliyyətinin müvəffəqiyyətlərini və ya uğursuzluqları haqqında mülahizə yürütmək olacaqdır.
Bu göstəricilərin sayına adətən faizlə ifadə edildiyindən aşağıdakıları aid etmək lazımdır.
*ümumi gəlirlərin payı, təmiz satış həcminə bölməklə ümumi gəlirin həcminə bərabərdir;
*təmiz gəlirin payı, təmiz satış həcminə bölməklə gəlirə bərabərdir;
eksplutasiya xərclərinin payı, satışın təmiz həcminə bölünən ümumi xərclərin məbləğinə bərabərdir; 272
*əvəzini ödəmək və güzəştlərin həcmi satışın təmiz həcminə bölməklə əvəzini ödəməyin və güzəştlərin ümumi məbləğinə bərabərdir.
Müəssisənin praktiki fəaliyyəti haqqında mülahizə yürütmək imkanı qazandıran göstəricilər əmtəə ehtiyatların dövriyyə qabiliyyətinin intensivliyi hesab olunur. Bu göstərici əmtəə ehtiyatlarının orta səviyyədə satış qiymətinə bölməklə realizə edilmiş malların satış qiymətlərinin məbləği kimi hesablanılır. Bəzən bu göstərici natural ölçülərlə hesablanılır, yəni ki, satılmış məhsulun say münasibəti kimi əmtəə ehtiyatlarının orta göstəricilərə görə eyni ədədlərlə ölçülür.
Rəhbərlik effektivliyi tez-tez qoyulan kapitala görə gəlir norması göstəricisinə görə qiymətləndirirlər. Bu göstərici qoyulan kapital həcminə görə nə qədər təmiz gəlir əldə edəcəyi münasibəti kimi hesablanılır. Adətən kapital qoyuluşu dedikdə müəssisənin bütün aktivlərin məbləği kimi başa düşülür. Şə
stehsal, satış fəaliyyətində əmələ gələn məsrəflər (xərclər) Ticarət xərcləri nzibati xərclər Ümumistehsal xərcləri Satışın təşkili Əmək haqqı Reklam Malların çatdırılması Sığorta
Sair xərcləri Əmək haqqı carə haqqı Dəftərxana mallar ı
Əmək haqqı carə haqqı stilik sisteminə görə ödəniş
Elektoenerjiyə görə ödəniş
Amortizasiyaya görə köçürmələr Sığorta Sair xərcləri Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|