292
onun əsasında konkret mala qiymətin qoyulmasının səviyyəsi, satışın
həcminə və müəssisənin əldə edilmiş gəlirinə təsir göstərməyə qadir
olan bütün faktorların birlikdə müzakirə edilməsilə əldə edilir.
Qeyd etmək lazımdır ki, rəqabət nəticəsində təyin edilən
qiymətdən imtina etməklə zəif qiymət qoyma metodu ilə fəaliyyətini
məhdudlaşdırmaq məsləhət görülmür. Daha effektiv üsul aktiv stateji
qiymətqoymasından ibarət olmalıdır. Mövcud vəziyyətdə aktiv strateji
qiymətqoyma dedikdə, bu cür qiymətin təyin edilməsi nəticəsində
kifayət qədər satış tutumu (həcmi) təmin edilir, orta istehsal satış
xərclərinin həcmi və bütün istehsal-satış fəaliyyətinin gəlirlilik səviyyəsi
təmin edilir.
Cədvəl 7.1. Elmi-texniki tərəqqinin (ETT) amilləri
Hər hansı bir investisiya layihəsində aktiv qiymətqoyma
strategiyasını müvəffəqiyyətlə həyata keçirmək üçün mütləq nə isə ilkin
(ilkin investisiya) fazanı yerinə yetirməlidir. Bunu tədqiqatın rəqabəti
əsasında aparılması və layihənin əsas ideyasını (investisiyanın məqsədi)
özündə bırləşdirən layihənin konsepsiyasını işləyib hazırlamaqdan
Elmi-texniki
tərəqqinin
istiqamətləri
Məhsulun
təkmilləşdirilməsi
Əməyin
təkmilləşdiri
Layihənin sərmayələş-dirilməsi,məhsul
və xidmətlər
Maşınlar və mexanizmlər,montaj
avadanlıqları,nəqliyyat və s.avadanlıqlar
darəetmənin qərarı, qərarın həlletmə
metodu
Kompyüter vasitələri,
texnikanın
stehsal sahəsində elmi-texniki tərəqqi
obyektləri
darəetmə sahəsində ETT obyektləri
Elmi-texniki tərəqqinin reallaşdırılması dairəsi
darəetmənin texnoloğiyası və təşkili,idarəetmə
metodları və strukturu, avtomatlaşdırılmış idarəetmə
sisteminin təşkili işinin əlaqələndirilməsi
nformasiya sistemləri,
informasiya
Materiallar,konstruksiy
alar,
Kompleks
mexanikləşdirmə
Əmək proseslərinin
təkmilləşdirilməsi
(texnologiya, təşkilati,
planlaşdırma və
idarəetmə)
Əmək alətlərinin
təkmilləşdirilməsi
293
başlamaq lazımdır. nvestisiya məqsədinin mənbəyi 7.5 şəkildə təqdim
edilmişdir
Şə
kil 7.5. nvestisiya mə
qsə
dinin mə
nbə
lə
ri.
Sonra isə marketinq və elmi-texniki tədqiqatların əsasında
qiymətləndirmə və ideya seçimi həyata keçirilir. Burada 7.6 cədvəldə
təqdim olunmuş bir sıra kritik faktorlara baxmaq lazımdır.
Cə
dvə
l 7.6. nvestisiya müddə
tinin seçimində
kritik amillə
r.
Sonra isə investorun məqsədləri formalaşır; yəni ki, investisiya
üçün lazım olan ilkin layihə tədqiqatları aparılır, niyyətləri haqqında
deklarasiya tərtib edilir, layihə planı işlənilir, layihənin ilkin variantı
müəyyənləşdirilir, layihənin uzunmüddətlilıyi analiz edilir, layihə
konsepsiyasının hazırlanmasını həyata keçirir.
Daha sonra baxılan layihənin kompleks analizi həyata keçirilir. Bu cür analiz özündə
texniki, kommersiya, maliyyə, ekoloji, təşkilati, sosial və iqtisadi aspektləri birləşdirir.
Müasir indiki vaxtda investisiya layihələrinin effektliyinin
qiymətləndirilməsi üçün tətbiqi proqramların paketləri və
həmçinin aşağıdakılar geniş yayılmışdır:
nvesrisiya məqsədinin mənbələri
Ödənilm
Tamamla
stehsal
qüvvələrinin
artıq olması
Sahibkarın
investisiya qoyuluşu
Qiymətdə, resurslarda, rəqabətdə olan
dəyişikliklərə olan reaksiya
ctimai siyasi
dəyişikliklər
Təbii fəlakətlər (kataklizmlər)
Layihə üçün qiymətləndirmə və ideya seçimi
Xərcini çıxarmaq
üçün sorğunun
edilməsi
Layihənin
müddəti
Qiymət səviyyəsi və
rəqabətə dözümlülük
cazəli sənədlərin
sayı
Layihəni həyata keçirən rayonda
investisiya şəraiti
Xərclərin və nəticələrin
müqayisə edilməsi
Riskin səviyyəsi
294
*”PROPS. PR M”; layihənin ilkin mərhələsində onun maliyyə
perspektivlərinin dəyərinin ölçülməsini aparır;
*”PROJEST.EXPERT”; layihənin ilkin mərhələsində onun
göstəricilərini hesablamaq üçündür.
*”ALT- NVEST”.cədvəl növü formasında realizə edilən sistem
olub, özündə müxtəliflərlə yanaşı, Rusiyanın vergi bloku, həmçinin
layihənin davamlığını da yoxlayan bloku da vardır.
*”TEO-invest”-biznes-planı hazırlanmış proqramı özündə
təqdim edir.
Nəticədə, bazar rəqabətinin marketinq tədqiqatları və yeni
məhsula verilmiş qiymətə dəyərincə yanaşmaq əsasında istehsal-satış
fəaliyyəti şəraitinin əks-təsir hesablamalarını da yerinə yetirmək
imkanını qazanır.
7.3. Q YMƏTQOYMA TAKT KASI, GÜZƏŞTLƏR,
MT YAZLAR VƏ
Ə
LAVƏ
LƏ
R SATIŞ
ZAMANI
VAS TƏ
Ç LƏ
R.
Müəssisənin strateji məqsədi uzunmüddətli perspektivdə onun
bütün istehsal-satış fəaliyyətinin metodikasını müəyyənləşdirir.
Qiymətqoyma taktikası dedikdə qiymət amillərın köməyi ilə
mqəssisə qarşıya qoyduğu məsələlərin həlli üçün tətbiq edən kompleks
praktiki tədbirlər kimi anlaşılır. Bu cür praktiki tədbirlərə adətən
müxtəlif güzəştlər, imtiyazlar və qiymətdə edilən əlavələr aid edilir.
Bu və ya digər konkret vəziyyətdə hansı tədbirlərin həyata
keçirilməsi müəssisədə işləyən qiymətqoyma üzrə ixtisaslaşmış
mütəxəssislərə ünvanlanan sualdır. Ancaq istehsalatda baş verən qiymət
dəyişiklikləri birdən birə əmələ gəlmir, bir qayda olaraq statistik
xarakter daşıyır. Həmçinin dəqiq və bir az gec müddətdə üzə çıxarılan
arzuolunmaz meylləri düzəltmək üçün fəaliyyətin nəticələri özünü
biruzə verir.Ona görə də qiymətqoymaya təsir göstərən bu və ya digər
amillərın əhəmiyyətini yaxşı görmək lazımdır. Bunun üçün, həmçinin,
müəssisədə ixtisaslaşdırılmış işçilər işləyir. Bir qayda olaraq istehsalçı
firma birtərəfli qaydada (yəni ki, bazarda digər iştirakçıların
fəaliyyətlərini düşünmədən) mallara əlavələr təyin edilmiş qiymətlərin
dəyişdirilməsini aparmaq çətindir. Digər məsələ isə müvəqqəti və ya
lokal qaydada fəaliyyət göstərən güzəştlər, imtiyazlar və əlavələrdir.