A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

Azalmasına səbəb olan  haUar:
Qaraciyər xəstəlikləri 
Şəkərii diabet 
Nefrozlar 
Uremiyalar 
Siqaret çəkm ək 
Aclıq
Serumda triasilqliserinlərin artması 
Koronar damarların aterosklerozu
2.4. TRİASİLQLİSERİNLƏR
Triasilqliserinlər  və  ya  neytral  yağlar  üçatomlu  spirt  olan 
qliserinlə  (qliserolla)  piy  (yağ)  turşulanm n  m ürəkkəb  efırləri- 
dir.  Orta bədən  kütləsinə malik olan orqanizm hər gün qidanın 
tərkibində  70-100  q-a  qədər  triasilqliserin  qəbul  edir.  Bımlar 
bağırsaqlarda  hidroliz  edilərək,  öz tərkib  hissələrinə  parçalan- 
dıqdan  sonra sorulur və  bağırsaq  divarının  epitel  hüceyrələrin- 
də  yenidən  resintez  edilib,  xilomikronlann  tərkibində  limfaya 
və  ya  qana  keçirlər.  Xilomikronlar  nisbətən  iri  hissəciklər  ol- 
duğuna  görə, piazm aya bulanıq  və  ya  san  rəng  verirlər.  Qara- 
ciyərdə  ve  toxumalarda  sintez  edilən  piy  m rşulan  qliserinlə 
birləşərək,  triasilqliserinlərə  çevrilə  və  depo  hahnda  saxlana 
bilər.  Triasilqliserinlərdən  orqanizmdə  əsasən  eneıji  m ənbəyi 
kimi  istifadə  edilir.  Lakin  onların nisbətən  az  hissəsi  membran 
lipidlərinin tərkibinə daxil olur.
Aterosklerozlii  xəstələrin  qanmda  çox  vaxt  triqliserinlərin 
artım  səviyyəsi  xolesterinin  artmasma  nisbetən  yüksək  olur. 
Lakin bə'zi hallarda xolesterin daha intensiv surətdə arta bilər. 
Normal göstəricilərı:
Yaş
Kişilərdə
Qadmlarda
(mq/dl)
(mq/dl)
20-29
1
0
0
-
1
2
1
100-103
30-39
1
0
0
-
1
1
0
00-182
40-49
1
0
0
-
1
2
2
100-193
50-59
100-134
100-197
>60
100-147
100-199

---

Artmasına səbəb olan  hallar:
Anadangəlm ə hiperlipidemiya 
Pankreatit
K əskin  miokard  infarktı  (3-cü  həftənin  sonunda  ən  yüksək 
səviyyədə olur və bir ilə yaxın müddətdə davam edir)
Şəkərli  diabet 
Uremiya 
Qlikogenozlar 
Girke xəstəliyi 
Alkoholizm 
Qaraciyər xəstəHkləri 
Endemik ur 
Hipotiroidizm 
Nefrotik sindrom
Uzun m üddət harailəlik əleyhinə dərman qəbul edilməsi 
Azalmasına  səbəb olan hallar:
Aiimentar hipolipoproteinemiya 
Az qidalanma
Anadangəlmə hipolipoproteinemiya
2.5. QLÜKOZA
Qan  plazmasmda məhlul  şəklində  olan xırdamolekullu kar- 
bohidratların 90%-dən  artığmı  qlükoza təşkil edir.  Bundan əla- 
və,  qan  plazmasmda  az  miqdarda fruktoza  ve  pentozalar,  bə'zi 
patoloji  proseslər zamanı  isə  qalaktoza  da  ola  biler.  Bilavasitə 
qidalanmadan  sonrakı  dövrdə  qanda  heksozalarm  fosfat  efıriə- 
rinin  qatılığı  artır;  bunlar  da  adətən  analiz  zamanı  qlükoza  ilə 
birlikdə (ümumi şəkər) tə’yin  edilir.  Qlükoza plazm ada və erit- 
rositlərdə,  demək olar ki, eyni qatılıqda olur.  Buna görə qlüko- 
zanı  adətən bütünlüklə  qanda  tə'yin  edirlər.  Lakin venoz qanm 
tərkibində  qiükozanm  qatıhğı  arterial  qandakma  nisbətən  0,5 
m m ol/litr (yə'ni 9 mq/dl)  az olur.
Normal göstəricUər:
Qlükozaoksidaza üsulu ilə te'yin edildikdə: 3,5-5,7 rrmıol/litr və 
ya 60-100 mq/dl

---

Ortotoluidin  üsulu  ilə  tə'yin  edildikdə:  3,85-6,10  mmol/litr 
və ya 70-110 mq/dl
Hagedom-İensen  üsulu  ilə  tə ’yin  edildikdə:  4,44-6,66 
mmol/litr və ya 80-120 mq/dl 
Artm asına səbəb olan hallar:
Qidanın  tərkibində  qısa  müddət  ərzində  böyük  miqdarda 
şəkər qəbul edilməsi (aiimentar hiperqlikemiya)
Şəkərli diabet
Kəskin və xronik pankreatitlər 
Pankreas şişləri 
İtsenko-Kuşinq xəstəliyi
M ərkəzi  sinir  sisteminin  bə’zi  xəstəlikləri  (beyin  şişleri, 
meningit v ə  s.)
Kuşinq sindromu
Kortikosteroidlərin yüksək dozalan
Xromaffinoma
Adrenalmlə müalicə
Yanıqlar
Emosional  stress
Hipertiroidizm
M üxtəlif m ənşəli şoklar
Akromeqaliya və giqantizm
Qliİkaqonomalar
Qaraciyər xəstəlikləri
K əskin miokard infarktı
Somatostatinomalar
Azalmasına səbəb olan hallar:
Aclıq
Qlikogenozlar 
Addison (tunc) xəstəliyi 
Addison sindromu 
Hepatitin ağır forması 
Fibrosarkornalar
M ərkəzi sinir sisteminin xəstəlikləri
Bə'zi  cərrahi  əməliyyatlardan  (qastroenterostomiya,  qastrekto» 
miya və b.) sonra

---

Hipoqlikemik dərman qəbulu 
Hamiləliyi normal  keçirən qadınlar 
M üxtəlif dərman preparatlan
Xinin (bu, qlükozamn daha çox azalmasına səbəb olur)
Antidiabet preparatlarının qəbulu
H əddən artıq acqalma
Gərgin idman
Diabetin gizli forması
Spirtli  içkilər
B ə’zi  immunopataloji hallar
B ə ’zi zəhərlənraəler
Hipotiroidizm
Qlükaqon çatışmazlığı
Hipofız vəzisinin funksional çatışmazlığı
Böyrəküstü vəzinin funksional çatışmazlığı
İnsulinlə müalicə
Xronik böyrək çatışmazlığı
Leykoziar
2.6. BİLİRUBİN
Fizioloji  rolu: 
həyat  müddəti  başa  çatan  eritrositlər  lizisə 
uğradıqdan  sonra  onlann  sitoplazmasmdan  xaricə  çıxan  he- 
moqlobin  biokimyəvi  dəyişiklikiərə  uğrayır.  Bu  proses  perife- 
rik  damarlarda  və  mononuklear  faqositlər  sisteminin  (retikulo- 
endotelial  sistem)  hüceyrələrində  baş  verir.  .A.dətən  hemoqlo- 
binin çox hissəsi qaraciyərdə parçalamr.  Bundan  sonra hemoq- 
lobin  retikulo-endotelial  sistem  hüceyrələrində,  xüsusən  qara- 
ciyərdə və  dalaqda olan qeyri-mütəhərrik makrofaqlarda  faqo- 
sitoza  uğradılır.  Bu  proses  zamam  hemoqlobin  molekulundan 
aynlan  hemin  əsasını  təşkil  edən  protoporfırin  bilirubinə  çev- 
rilir.  Qamn  tərkibində  bilirubin  albuminlərlə  adsorbsiya  edil- 
miş  vəziyyətdə  olur.  Buna  sərbəst  bilirubin  deyilir.  Sərbəst 
bilirubin  suda həİl  olmur,  lakin albuminlərlə  adsorbsiya  edildi- 
yinə görə çöküntü vermir.  Aibuminlər böyrək yumaqcıqlarında 
fıltrasiyaya  uğramadığma  görə,  onlann  adsorbsiya  etdiyi  sər- 
bəst bilirubin sidiyə keçə bilmir.

---