A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

N orm al g ö stəricilən :
Adrenalin (epinefrin) -  5-15 mkq/giin (30-80 nmol/gün) 
Noradrenalin  (norepinefrin)  -   7-44  mkq/giin  (20-240 
mmol/gün)
A rtm asin a səb ə b  olan  hallar:
Xromaffinomalar
Hipotiroidizm
Kəskin miokard infarkti
Böyrək xəstəlikləri
Hipoqiikemiya
Diabetik ketoasidoz
Sinir sisteminin  şiş xəstelikleri
Yüksək fİziki gərginlik
Cərrahi əm əüyyatdan sonrakı  veziyyət
Diuretiklərin yüksək dozalannın törətdiyi hipovolemiya
Bə'zi dərm an preparatlannın tə ’siri
A zalm asm ın klinik əhəm iyyəti yoxdur
5.4. PROLAKTİN
Prolaktin  (PRL)  -   laktasiya  prosesini  tənzim  edən  qadın 
cinsiyyət  hormonudur;  hipofızin  ön  payında  sintez  edilir.  Qa- 
dınlarda  prolaktin  sintez  edən  hipofiz  hüceyrəlerinin  fiınksio- 
nal  aktiv  şişJəri  zamanı  amenorreya (menstruasiyanın  kəsilme- 
si)  və  qalaktoreya  (döş  vezisindən  süd  sekresiyası)  müşahidə 
edilir.  K işilərdə normadan artıq miqdarda PRL sintez edildikdə 
impotensiya törənir.
N o rm al göstəriciləri:
Kişilərdə: 
0
-
2
0
 nq/ml 
Qadınlarda:  0-23 nq/ml 
A rtm asm a səb əb  olan  hallar:
Hamiləlik 
Hipotiroidizm 
Addison xəstəliyi 
Bronx karsinoması 
Böyrək karsinoması 
Xronik böyrək çatışmazlığı

---

Hipofizin xestəlik və zədelənm ələri 
Hipotalamusun zədələnm ələri 
M üxtəlif m ənşəli stresslər
M üxtəlif  dərraan  preparatlan:  neyroleptiklər,  narkotiklər, 
hormonlar (tirotopin)
İdiopatik  (mə'lıxm  olmayan)  sebəblər  (erkən  yaşlarda  baş 
verən mikroadenomaiar)
Azalmasına səbəb olan  hallar:
Bə'zi dərm an preparatlan (apomorfm, klonidin, L-DOFA)
5.5. ADRENOKORThCOTROP  HORMON
Adrenokortikotrop hormon (AKTH) -  adenohipofızin (hipo­
fizin Ön payı) horraonlanndandır.  Bu honnon böyrəküstü vəzi- 
nin  qabıq  m addesində  qlükokortikoid horm onlann sintezini  ve 
sekresiyasım  sür’ətləndirir. Böyrəküstü vəzinin qabıq maddəsi- 
nin funksiyası  ilə birlikdə,  inkişafı  da AKTH-nin tə'siri ilə tən- 
zimlənir.  AKTH steroidlərin  sintezinə  xolesterinin bu  horrnon- 
lara  çevrilməsini  sür'ətləndirm ək yolu  ilə  tə'sir  göstərir;  kim- 
yəvi  strukturuna  görə  polipeptidlər  qrupuna  aid  olan  AKTH- 
nin molekul zəncirine 39 aminturşu qahğı  daxildir.
Normal göstəriciiən:
<120 pq/ml (sehər saat 9-da)
Artmasına səbəb olan  hallar;
Hipofizar m ənşəli hiperkortisizm (Kuşinq xəstəliyi) 
Böyrəküstü vəzi qabığının birincili çatışmazlığı 
Ektopik AKTH çatışmazhğı (ağciyər xərçəngi)
İkincili hipoadrenalizm
Böyrəküstü vəzinin şişi ilə əlaqədar olan Kuşing sindromu
5.6. QALXANABƏNZƏR VƏZİNİN HORMONLARI
Q alxanabənzər  vəzidən  qana  hormonal  xassəyə  malik  olan 
3  əsas  bioloji aktiv madde  sekresiya edilir:  triyodtironin,  tirok-
sin  və  kalsitonin.  Tiroksin  və  triyodtironin  metabolizm  prose- 
sinin  universal  tənzimləyicisi  oiub,  demək  olar  ki,  bütün  əsas 
üzvi  m addəlerin  (yağlar,  karbohidratlar,  zülal  və  aminturşular,

---

nuklein  turşulan)  mübadiiəsinə  m üxtəlif  m exanizm lər  üzrə 
tə'sir  göstərir.  Bu  hormonların  ikisinin  sintezi  üçün  qalxa- 
nabənzər  vəzidə  tırozin  aminturşusımdan  və  yoddan  istifadə 
edilir.  Tərkibindəki  yod  atomlannın  sayma  göre,  tiroksini 
T 4 -  
lə,  triyodtironini  isə  Tj-le  işarə  edirlər.  Triyodtironin  həm   bi- 
lavasitə  qalxanabənzər  vəzidə  smtez  edilir,  həm   də  periferik 
toxumalarda  qalxanabənzər  vəzi  tiroksininin  metabolizmi  nə- 
ticəsində  əm ələ  gəle  bilir.  Qan  plazmasında  həm   T
4
-Ü
1 1
,  həm 
də  Tj-ün  99% -ə  qədəri  tiroksinbirləşdirici  zülalla  birləşmiş 
vəziyyətdə  olur.  Lakin Tj-ün  adı  çəkilən zülalla birləşm əsi  T
4
- 
ün  birləşm əsinə  nisbətən  z ə if olur.  Buna  görə  T
3
  metaboİizm 
proseslərinə daha güclü tə'sir göstərə bilir.  Belə hesab edilir ki, 
T
4
  qalxanabənzər vəzidən  sekresiya  edildikden  sonra  periferik 
toxumalarda T
3
-Ə çevriİraək yolu ilə bioloji aktivlik əldə edir.
Qan  serumunda Тз-ün konsentrasiyasınm  tə'yin  ediiməsi  hi- 
pertiroidizmin diaqnostikasmda b
0
}
0
ik əhəm iyyətə malikdir. 
Normal göstəriciləri:
1,5  mmol/L (100 nq/dl)
Artmasına səbəb olan hallar:
Kəskin hepatit 
Hamiləlik 
Hipertiroidizm 
Kəskin fasiləli porfiriya
Bə'zi  dərm an  preparatlan  (doğuş  zamam  işlədilen  dərman- 
lar, estrogenlər)
Azalmasma səbəb olan hallar:
Hipotiroidizm
Akromeqaliya
Nefroz
Qaraciyər xəstəlikleri 
Stress
Bə'zi dərman preparatlan: qlikokortikoidlər 
Androgenlər, anabolik steroidlər

---

5.6.1. Tiroksin
Tiroksin 
( T
4
)  
-  qalxanabənzər vezidə bu vezinin  digər hor- 
m onlanna  nisbəten  çox  sintez  edilir;  plazmada  həm   sərbəst, 
həm   də  züiallarla  birləşm ə  şəklində  olur.  Plazma  zülallannm
a-qlobulin  fraksiyasmda  tiroksinlə  yüksək  dərəcədə  birləşm e 
xassəsinə  m alik  olan  zülal  vardır.  Buna  tiroksinbirləşdirici 
zülal  (TBZ)  deyilir;  digər  plazma  zülaUarımn  tiroksinle  bir- 
ləşm ə  qabiliyyeti  TBZ-yə  nisbətən  zəifdir.  Tiroksin  hormonu 
triyodtironinlə  birlikdə  orqanizmin  yağ,  karbohidrat  və  zülal 
metabolizmini  tənzim  edir.  Bu hormoniarm  süm üklərdə  gedən 
m übadiləyə (xüsusən kalsium mübadiləsine) de tə'siri vardır. 
Normal göstəridsi:
5-12 nq/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Hipertiroidizm 
Düyünlü tirotoksik ur 
Harailəlik
Q alxanabənzər vəzinin karsinoması
Tirotrop hormon sintezinin artmasma səbəb olan adenomalar 
Bə'zi  dərm an  preparatlan:  tiroid  preparatlan,  tiroliberin, 
tirotrop  horm on  və  AKTH,  estrogen,  levarterenol,  methadon, 
heroin və ham iləliyin qarşısmı alan preparatlar 
Haşimoto tiroiditinin bə'zi formaları 
Azalmasına səbəb olan  hallar:
Endemik ur 
Strumektomiya
Radioloji tedqiqatlarda istifadə edilən xüsusi m addələr 
B ə'zi diııretiklər
5.6.2. Kalsitonin
Q alxanabənzər  vəzinin  hormonlanndan  biri  olan  kalsitonin 
kalsiumun  süm üklərdə  toplanmasını  sür'ətləndirir  və  hüceyrə- 
dənkənar  m ayelərdə  kaisiumun  miqdanm   azaldır.  Bu  baxım* 
dan  kalsitonini  qalxanabənzərətrafı  vəzi  hormonunun  (parat- 
hormon)  antaqonisti hesab etmək olar.

---