A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

liyinin  m üəyyenləşdirilm əsi  arterial  hipertenziyalann  m üxtəlif 
növlərinin  diferensial  diaqnostikası  üçün  böyük  ehəm iyyəl
kəsb edir.
N orm al göstəricU ər:
4
  saatlıq  gəzintidən  sonra  plazmada  reninin  səvİ
3
^ ə s i 
2
  ve
ya 3  dəfə yüksəlir.
A rtm asm a səb əb  olan hallar:
Renal hipertenziya
Böyrək şişləri
Xronik böyrək çatışmazUğı (təqribən  10%)
Hamiləlik
Menstruasiyanm ikinci yansı 
Barterr sindromu
M üxtəlif dərman  preparatlan  (furosemid,  spironolakton  nit- 
roprussid, estrogenlər, tiazidlər, hidralazin, guanitidin)
İkincili  aldosteronizm 
Orqanizmde natriumun azaiması
Plazmanın həcm inin azalmasma  səbəb  olan hallar (Addison 
xestəliyi, diuretik preparatlarla müalice, qanitirmə)
A zalm asm a səb əb  olan hallar:
Adrenokortikal hipertenziya 
Birincili aldosteronizm
Essensial hipertenziya diaqnozu qoyutmuş xəstələrin 20%-i 
M üxtəlif  dərm an  preparatlan  (propranolol,  xloridin,  rezer-
pin,  m etildofa)
6.14. QAM MA-QLUTAMİLTRANSPEPTİDAZA
Y-Qlutamiltranspeptidaza  (y-qlııtamiltransferaza)  -   y-qluta- 
mil  qahqlannı  zülal molekullan  ilə və ya h er hansı  bir L-amin- 
turşu  ilə  birləşdirən  fermentdir.  Bu  fermentə,  dem ək  olar  ki, 
bütün  toxumalarda  rast  gəlinir.  Lakin  böyrək  toxumasında 
omın  nisbi  aktivliyi  daha  yüksək  olur.  Buna  baxmayaraq,  se- 
rumda 
Y-qlutamiItransferazanın 
aktivliyini  adətən  qaraciyər və 
öd  yollan  xəstəliklərinin  diaqnostikası  m əqsədilə  tə'yin  edir- 
lər.  Qan  serumunda  y-qlutamiltranspeptidazanm  aklivliyi,  bir

---

qayda  olaraq,  qeləvi  fosfatazanın  aktivliyi  ile  paralel  surətdə 
dəyişir.  Lakin  adətən  birinci  fermentin  aktivliyinin  artması 
xestəliyin  daha  erkən m ərhələlərində  müşahidə  edilir  və  daha 
uzun m üddət davam edir.  Narkotiklər və sedativ preparatlar bu 
fermentin  aktivliyini  induksiya  edir.  Buna  göre,  y-qiutamil- 
transpeptidaza  qaraciyərin  alkohol-toksik  xəstəlikiərinin  diaq- 
nostikasında böyük əhəm iyyət kəsb edir.
Normal göstəriciləri:
Kişilərdə:  9-69 V/L 
Qadınlarda:  3-33 V/L 
Artmasına səbəb olan hallar:
Kəskin hepatit (sağalma me'yan olaraq)
Xronik  hepatit  (kəskin  hepatitdən  fərqli  olaraq  daha  çox 
yüksəlir)
Qaraciyərin birincili karsinoması (10-20 defə artıq olur)
Birincili biİiar sirroz
Hepatik steatoz (yağlı qaraciyər)
Mexaniki sanhq
Qaraciyər şişlərinin metastazlan
Qaraciyərin metastatik şişləri
Xolestaz
Pankreatit
Kəskin miokard infarktı belə xəstələrin 50%-də müşahidə edilir 
Spirtli  içkilər
Dərm an preparatlannın (barbituratlar) tə'siri

---

7. V ITA M IN LƏ R
V ita m in lə r,  m ü x tə lif  b io k im y ə v i  fu n k siy a la n   y e rin ə   y e tirə n   və 
ə s a s ə n   h ə z m   sistem i  v a s itə silə   o rq a n iz m ə   daxil  o la n   ü zv i  m a d d ə lə r- 
dir.  İn san   o rq an izm in in   fizioloji  p ro se slə rin d ə   v ə   m e ta b o liz m in d ə  
13-ə  y a x ın   v ita m in in   m ü h ü m   rolu  vardır.  V ita m in lə r  h ə llo lm a   qabi- 
liy y ə tlə rin ə   g ö rə   2 q m p a   bölünür:
1. 
S u d a h ə ll  olan v itam in lər;
2.  Y a ğ d a  h ə ll  olan  v itam in lər.
S uda  h ə ll  o la n   v ita m in lə rə   insanm   h ə y a t  p ro se sin d ə   m ü h ü m  
rolu  o la n   v ə   m a d d ə lə r   m ü b ad iləsin in   m ü h ü m   m ə r h ə lə lə rin i  tən ziın  
e d ə n   В  q ru p u   v ita m in lə ri  v ə   С   v itam ini  aiddir.  В  q ru p u   v ita m in lə ri- 
n in   ə s a s   n ö v lə ri  bunlardır:  1.  B,  vitam ini  (tiam in);  2.  B ,  v itam ini 
(riboflavin);  3.  N ia sin   (nikotin  turşusu,  n ik o tin am id );  4 .  Pantoten 
tu rşu su ;  5.  Bg v itam in i  (piridoksin,  p irid o k sai,  p irid o k sa m in );  6.  B io ­
tin;  7.  В
,2
  v itam in i  (k o b alam in );  8. F o l turşusu.
B u   q m p a   aid  olan  v ita m in lə r  o rq a n iz m d ə n   sid ik lə   x a ric   edilir. 
P a n to te n  tu rşu su  v ə   biotin  (H  vitam ini)  m ü x tə lif  q id alarla  o rq a n iz m ə  
xeyli  m iq d a rd a  d ax il  o ld u ğ u n d an ,  b u n ların   ç a tışm a z lığ ın a   n a d ir  hal- 
lard a  rast  g ə lin ir  v ə   bu  çatışm azlıq lar  b ö y ü k   k lin ik   ə h ə m iy y ə t  k əsb  
etm ir;  biz  b u n u   n ə z ə r ə   alaraq,  k itab d a  h ə m in   v ita m in iə rə   d a ir  m ə- 
lu m a t v e n n ə m iş ik .
Y ağ d a  h əlİ  olan  v ita m in lə rə   A,  D ,  E   v ə   К   v ita m in lə ri  aiddir. 
B u n la r  b a ğ ırsa q la rd a n   ab so rb siy a  e d ild ik d ə n   so n ra  o rq a n izm in   piy 
d e p o la n n d a   to p lam rlar.  S uda  h ə ll  olan  v ita m in lə r  insan  o rqanizm in- 
d ə   ço x   az,  y a ğ d a   h ə ll  olan  v ita m in lə r  isə  n is b ə tə n   u z u n   m ü d d ə t  qa- 
Iır.  Y a ğ d a   h ə li  olan  v ita m in lə r  ə n   ço x   q a ra c iy ə r  h ü c e y rə lə rin d ə   top- 
lanır.  B e lə   ki,  q a ra c iy ə rd ə   to p lan an   А   v itam in i  bu  v itam in i  qəbul 
e tm ə y ə n   in sa n a   5-10  ay, D  v itam ini  isə -  2 -4   ay k ifa y ə t  edir.
S uda  h ə ll  o lan   v ita m in lə r  o rq an izm d ən   ə s a s ə n   s id ik lə   xaric 
edilir.  B u n a   g ö r ə   d ə  В  qrupu  v ita m in lə rin in   a lim e n ta r  çatışm azlığı 
o la n   ş ə x s lə rd ə   k lin ik  ə ia m ə tlə r  b ir n e ç ə   g ü n ə  in k iş a f  edir.
V ita m in lə rin   o rq a n iz m d ə k i  m iq d a n n m   artm a  v ə   azalm ası  sə- 
b ə b lə r in ə   g ö rə ,  ek zo g en   v ə   en d o g en   o lm aq la  2  q ru p a   b ö lü n ü r.  K ita- 
b m   aşağ ıd ak ı  b ö lm ə lə rin d ə   ek z o g en   v ə   en d o g en   m ə n ş ə li  vitam ino- 
p a tiy a la ra   s ə b ə b   o lan   x ə stə lik lə rin   siy ah ıları  ü m u m i  ş ə k ild ə   veril- 
m işdir.

---