A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov



Yüklə 3,65 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə9/137
tarix02.01.2018
ölçüsü3,65 Mb.
#19313
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   137

28 

 

Reynolds  ədədini (I. 20) düsturu ilə  hesablamaq üçün digər 



parametrlərdən əlavə süxuru təşkil edən dənələrin effektiv diametrini də 

bilmək lazımdır. Bu isə (I. 20) ifadəsinin geniş  tətbiq edilməsini 

çətinləşdirir.  

 

Prof. V.N. Şelkaçev Reynolds ədədini tapmaq üçün aşağıdakı 



ifadəni vermişdir:  

 

   



 

.

3



2

10

Re



m

k

   


 

(I. 21)  

 

V.N.  Şelkaçevə  görə Reynolds ədədinin böhran qiyməti 1 12 



arasında dəyişir. Prof. F.İ. Kotyaxov Reynolds ədədi üçün belə  düstyr 

almışdır:  

 

   


 

.

2



2

Re

m



m

k

  

(I. 



22) 

 

 



F.İ.  Kotyaxova görə  Reynoldsun böhran qiyməti 0,3-dür. 

Məsaməli mühitdə Reynolds ədədinin qiymətinin hesablanmasında  ən 

səmərəli ifadə akad. M.D. Millionşikovun aşağıdakı düsturu sayılır:  

 

   



 

.

Re



m

k

 

 



  (I. 

23) 


 

 

M.D. Millionşikova görə Reynolds ədədinin böhran qiyməti 



0,026 0,3 arasında dəyişir. Q.F. Trebinin qazın süzülməsi sahəsində 

apardığı  təcrübələr Reynolds ədədinin böhran qiymətinin 0,2 0,3 

arasında dəyişdiyini göstərir. Bu halda Reynolds ədədnin böhran 

qiyməti kiçik həddə dəyişir.  

 Bu 

sahədə Azərb. NKİ-də  bəzi təcrübələr aparılmışdır. Müxtəlif 



daxili diametrli borularda yaradılmış müxtəlif keçiricilikli süxurlardan 

su və kerosinin süzülməsi məsələsinə baxılmışdır. Təcrübə nəticələrinin 

təhlili göstərmişdir ki, əgər Reynolds ədədini  boru hidravlikasında 

olduğu kimi (yəni 

,

d

 burada d borunun daxili dinametridir) götürsək, 

Darsi qanununun pozulması üçün Reynolds ədədinin böhran qiyməti 

160 olur.  




29 

 

 Qeyd 



etmək lazımdır ki, Reynolds ədədinin böhran qiyməti 

vasitəsilə hidravlikada laminar rejiminin turbulent rejimə  keçməsini 

öyrənirlər. Reynolds ədədinin böhran böhran qiymətlərinin 

müqayisəsindən görünür ki, boru hidravlikasından fərqli olaraq, Darsi 

qanununun pozulması  sərhəddində Reynolds ədədinin böhran 

qiymətləri laminar rejimdən turbulent rejimə  keçdikdə  alınan eynolds 

ədədinin böhran qiymətindən bir neçə yüz dəfə kiçik olur.  

 Buradan 

belə bir nəticə  çıxarmaq olar ki, Darsi qanununun 

pozulması heç də laminar hərəkət rejiminin turbulent hərəkət rejiminə 

keçməsi demək deyildir. Mayenin laminar hərəkətində  süzülmə  sürəti 

böyük olduqda mayenin həqiqi sürətinin qiymət və istiqamətinin 

fasiləsiz və kəskin dəyişməsi nəticəsində ətalət qüvvələri yaranır; buna 

görə də turbulent rejimə keçməzdən qabaq xətti qanun (Darsi qanunun) 

pozulur. Maye hərəkətinin kiçik sürətlərində isə  ətalət qüvvələrinin 

qiyməti çox kiçik olur və ona görə də Darsi qanunu pozulmur. Süzülmə 

prosesinin ətalət qüvvələrinin sürtünmə qüvvələrinə nisbətən çox böyük 

olduğu halı öyrənmək üçün Şezi-Krasnopolski düsturundan istifadə 

etmək olar.  

 

Süzülmə prosesini ətalət və  sürtünmə  qüvvələrinin istənilən (və 



ya müqayisə oluna bilən) qiymətlərində  öyrənməkdən ötrü 

Forxheymerin ikihədli düsturundan istifadə etmək ola:  

 

   


 

.

2



l

a

l

p

     


 

 

(I. 24)  



a və b əmsallarını təcrübə əsasında və ya nəzəri tapmaq olar. Prof. E.M. 

Minskiyə görə  

,

k

a

   


.

2

5



10

12

p



k

e

d

k

m

b

 

 Qeyd 



etmək lazımdır ki, (I. 24) ifadəsindən Reynolds ədədinin 

bütün qiymətlərində istifadə etmək olar.  

 

§§ 6. Keçiriciliyin ölçü vahidi 



 


30 

 

 

Beynəlxalq vahidlər sistemində (BVS) (I. 16) ifadəsində daxil 

olan kəmiyyətlər aşağıdakı ölçülərə malikdir:  

 

   


;

m

l

   


;

2

m



F

  

;



/

3

san



m

Q

 

;



2

m



H

p

  

 



   

 

 



2

m



san

H

 

 



;

1m



l

 

;



2

1m



F

 

;



/

3

1



san

m

Q

 

2



/

1

m



H

p

 və 


2

/

1



m

san

H

 olduqda 

.

2

1m



k

  

 Beləliklə, BVS-də  keçiricilik vahidi olaraq 



2

1m

qəbul edilir. 

2

1m



 

keçiricilik elə  süxur nümunəsinin keçiriciliyinə deyilir ki, onun en 

kəsiyi sahəsi 

2

1m



, uzunluğu 1m  olduqda özündən 1H/m

2 

təzyiqlər 

fərqində saniyədə özlülüyü 1 H·san/m

2 

olan 1 m



3

 maye buraxsın.  

 

Keçiriciliyin ölçü vahidinin sahəvahidi olması göstərir ki, bu 



kəmiyyət süxurun maye və  qaz buraxan kanallarının sahəsini 

xarakterizə edir.  

 

Süxurların keçiriciliyini öyrənmək üçün daha əlverişli ölçü vahidi 



kimi Darsidən istifadə edilir. Belə ki, 1 Darsi 

12

10



m

2

-ə bərabərdir. En 

kəsiyi sahəsi 1 sm

2 

, uzunluğu 1 sm olan süxur parçasından 1 kq/sm

2

 

təzyiqlər fərqi altında 1 san müddətində 1 sp özlülüklü 1 sm



maye keçə 

bilən süxurun keçiriciliyinə  bir Darsi deyilir: 1 mD=10

-3 


darsi (1 

Darsi=10

-12


 m

2

=1 mkm



2

).  


 Neft 

və qaz yataqlarında süxurların keçiriciliyi bir nüçə Darsidən 

2 3 Darsiyədək ola bilər.  

 

 



 

   


§§ 7. Keçiriciliyin təyin edilmə üsulları  

 

 

Keçiricilik  əsas etibarilə  iki üsulla-laboratoriya və  mədən 

tədqiqatları nəticəsində təyin edilir.  

 Laboratoriyə  şəraitində  keçiricilik quylardan çıxarılmış  təbii 

süxur nümunələri və  süni surətdə  lay  şəraitinə  uyğun hazırlanmış 

məsaməli mühitlər üzərində  təyin edilir. Həmin  şəraitdə  keçiriciliyin 

təyin edilmə  üsulları Darsi qanununa əsaslanır (bax: (I. 16) və (I. 17) 

düsturları). Bu məqsədlə  aparılan təcrübələrdə  maye, yaxud qazın 




Yüklə 3,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   137




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə