A s daminov, B. S. Salimov

Sudralib yuruvchilar turkumlarini aniqlash jadvali 
1.(2).  Tanasi  suyak  qalqon  ichida  joylashgan  va  qalqonlari  ustida  shox 
plastinkalar bor. Toshbaqalar - Chelonia 
2.(1).  Terisi  mayda  shox  tangachalar  yoki  burtmalar  bilan  qoplangan 
Tangachalilar- Squavata 
Toshbaqalar turkumi-   Chelonia 
 
Toshbaqalar 
sudralib 
yuruvchilarning 
qadimgi 
gruppasi 
hisoblanadi.  Tanasi  pishiq  qalqon  ichida  joylashgan.  U  burtib  chiqqan 
orqa  yassiroq  qorin  qalqonlariga  bo’linadi.Jag’i  shox  moddadan  iborat 
tumshuq bo’lib tishi yo’q. 
 
O’zbekistonda bittagina turi -  
cho’l toshbaqasi - Testudo horspieldi yashaydi.  
U  quruqlik  toshbaqalari    -  Testodo    urug’iga  ,  bitta  nominal  oilaga  - 
(Testudonital) va yashirin  bo’yinli  
toshbaqalar - (Erayptadira)    kenja turkumiga mansubdir. 
 
Tangachalilar turkumi -  Squamata 
 
Tangachalilarning  shox  moddadan  tuzilgan,  tangachalar  , 
qalqonchalar  yoki  burtmalar  bilan  qoplangan,  jag’larida  tishi  bor. 
O’zbekistonda  tangachalilarning  2  ta  kenja  turkumga  talluqli  57  turi 
uchraydi.  
O’zbekistonda  zaxarli  ilonlarning  6  turi  uchraydi:  kulvor  ilon 
(gyurza) - vipera letbitia , cho’l qora ilon (gadyuka) -  Bevis, 
charx  ilon  (  efa)  -Eiltua  earinatus,  qalqon  tumshuq  (shitomordnik)  - 
Ancistrodon nolus, O’rta  Osiyo kuz oynakli iloni  

---

131 
 
(kobra)- noja  ox iona, o’q ilon- Taphrometopan lineolatuna. 
Shulardan  faqat  o’q  ilongina  odamga  zahar  sola  olmaydi,  chunki  uni 
zahar bezining yo’li oziq tishlariga ochiladi. 
 
Ilonlar  hyech  qachon  odamga  birinchi  bo’lib  xujum  qilmaydilar. 
Ilon  zahri  medisina  uchun  qimmatli  xom  ashyo  hisoblanadi. 
Ruxsatnomasiz  zaharli ilonlarni ovlash qat’iyan man qilinadi.