Abġd tahġRLĠ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
112 Gətirilən qəzetlərdən məqalələrimi bir-bir oxutdu, hər məqalədə nə demək istədiyimi soruşdu. Bütün bu yazıların ictimai tənqidlər olduğunu, cəmiyyətimizin yaxşı və qüsurlu tərəflərini işıqlandırdığını izah etdim. O zaman Atatürk …na işarət edərək «Bəy əfəndi, bir nəfər həm Universitetdə müəllimlik edər, həm də iqtidarı tənqid edərsə, bunun nəticələri yaxşı olarmı?» - deyə soruşdu. Müraciət etdiyi şəxs, «Əlbəttə, doğru deyil» – cavabını verdi. Paşa sualı digərlərinə də ünvanladı. Bir nəfər istisna olmaqla, hamısı eyni cavabı təkrarladı. O bir nəfər … bəy, «əgər rejim və iqtidar qüvvətli isə, bir kimsənin həm Universitetdə müəllimlik etməsi, həm də müxalifətdə olması heç bir zərər verməz. Əgər rejim və iqtidar zəif isə, bunun təhlükələri var»- dedi. Atatürk mənə dönərək soruşdu: «Bax, nə deyirlər?». «Paşam, hər kəs fərqli düşünə bilər. Mən nə edim?» - cavabını verdim. Atatürk birdən-birə «aydın olur» - deyə qışqırdı: «Onlara cavab verməyi özünə sığışdırmırsan, lap yaxşı, bax mən deyirəm, həm Universitetdə müəllimlik, həm də müxalifətlik olmaz». Sonra əlavə etdi: «Söylə, biz də bilək, sən bu qəzeti çıxarmaq üçün pulu haradan tapdın?» Bu zaman nə qədər qorxunc bir intriqanın yarandığını anladım. «Paşam, - dedim, - «Akın»ı bağlamağı qərara almışdım. Lakin, madam ki, belə şübhə var, müfəttişlərinizi göndərərək pulu haradan, necə tapdığımı araşdırıb elan etməyincə qəzeti bağlamayacağam». Bunu eşidəndə Qazi «Deməli, söz güləşdirirsən» - deyə qışqırdı: - Sən həm də unudursan ki, sığıntısan!» Anam atamın əlindən tutdu – Atatürk bunu sənə söylədimi? «Hə, Sitarə, söylədi və bir andaca həyatımın ən dərin kədəri içimi doldurdu. Paşam, – dedim, – on səkkiz yaşımdan bəri türk millətinin xidmətindəyəm. Mənə bu yolda dəfələrlə bir çoxları bu sözü söylədi. Hamısına güldüm. Amma indi sizin ağzınızdan eyni sözü eşitmək məni ruhumun ən dərin nöqtəsinə qədər sarsıtdı. Sizə qədər bu sözü mənə deyənlər kiçik adamlardı. Siz isə bu məmləkəti xilas etmiş insansınız. Bir tərəfdən bütün dünyanın türk irqindən, türk millətindən yarandığı tezisini ortaya qoyursunuz, digər tərəfdən sərhədin o tayındakı, təəssüf ki, əsarət altındakı xalis türk bir yurddan, türkün hürriyyətini mühafizə etməyə müvəffəq olmuş qisminə gələn, yenə xalis bir türkə «sığıntı» deyə bilirsiniz. Bu nə qorxunc bir təzaddır və nə üçün Allah mənə sizi belə bir təzad uçurumu içində göstərmək fəlakətini nəsib etdi». Bu sözləri söylər-söyləməz ayağa qalxdım. Bu an gözləmədiyim bir hadisə baş verdi. Atatürk də ayağa qalxaraq boynuma sarıldı: «Sən məni yanlış anladın, elə demək istəmədim» - deyərək, üz-gözümü öpməyə başladı. Lakin orada duracaq halda deyildim. Bir söz demədən çıxdım. Anam atamın əllərini dodaqlarına apardı: «Üzülmə, Əhməd, yaxşı cavab vermisən. Qazi böyük adamdır, səni sevir, ətrafında olan bir neçə nəfər aranı qarışdırıb». Bir neçə həftə sonra «Akın» qəzeti bağlandı. Bir müddət də keçəndən sonra Universitetdə islahat aparılarkən atamın kürsüsünü də əlindən aldılar. O zaman atamın Atatürkə çox yaxın olan bir dostu atamın ortaqlarından birinin qəzetlə bağlı bütün xəbərləri, danışıqları bir jurnala qeyd etdiyini xəbər verdi. Anam yenə haqlı çıxmışdı… Bu hadisədən sonra anam onu uzun illərdən bəri müayinə və müalicə edən mərhum dr.Akil Muxtara «ölümüm yaxınlaşdı, doktor, fəqət Əhmədi düşdüyü maddi və mənəvi sıxıntılar içində tək-tənha buraxmaq çox çətindir. O, özünü 113 toplayana qədər yaşaya bilsəydim» - demişdi. Bu sözləri atamdan başqa ailənin bütün üzvlərinə də demişdi. Fəqət, heyhat, daha həyatını bir az da olsa, uzatmaq mümkün deyildi. Tək bir təsəllisi vardı: həmişə ərindən əvvəl ölməyi Allahdan diləmişdi. Bax, bu istəyi yerinə yetirdi. Ölüm hazırlığını özü görmüşdü: - kəfəni, tabuta örtüləcək şalı, gül sularını, yandırılacaq öd ağaclarını (tropik meşələrdə bitən, yanarkən ətrafa xoş qoxu yayılan ağac – T.A.) atamın və xalamın bildiyi bir yerə çoxdan toplamışdı. 1933-cü ilin oktyabr ayının 16-sı gecəsi süfrə başında idik. Yalnız bacım Tezər anamın yanında idi. Birdən onun «Anama bir şey olur» - deyə hayqırtısını eşitdik. Otağına girdiyimiz zaman anamın gözləri qapanmışdı. İndi olduğu kimi xatırlayıram, babam birdən özünü itirdi. Sitarənin öləcəyini çox düşünmüşdü. Fəqət bu anı əsla təsəvvür etmirdi. Hər birimizin üzünə ayrı-ayrı baxdı, sonra anamın dizlərinə qapanaraq hıçqıra-hıçqıra ağlamağa başladı… “525-ci qəzet”,14 , 21 iyul 2007 Ġdrak və irĢad iĢığı (Mirzə Fətəli Axundzadə haqqında oxuduğum pyesdən təəssürat) Ədəbi-mədəni mühitin, xüsusilə teatr ictimaiyyətinin yaxşı tanıdığı Arif Mədətovun bir sıra pyeslərinin səhnədə uğurla oynanıldığını bilsəm də, etiraf edim ki, dramaturqun yaradıcılığına dərindən bələdliyim yox idi. Bu yaxınlarda onun, nəşrləri ilə respublikada, eləcə də ölkəmizdən kənarda yaxşı tanınan «Çinar-çap» nəşriyyatında işıq üzü görən «Şeytan» adlı kitabı diqqətimi çəkdi. Burada müəllifin 4 pyesi toplanmışdır: «Aylı gecə» (psixoloji dram), «Şeytan» (tragikomediya) «Sezarın taleyi» (bədi-tarixi faciə) və «İdrak işığında» (tarixi dram). Tanınmış şair - publisist Dilsuzun redaktor, Qoşqar İsmayıloğlunun naşir olduğu kitaba sənətşünaslıq doktoru, professor İlham Rəhimli «Psixoloji insan münasibətləri» adlı ön söz yazmışdır. İstedadlı teatrşünas İ.Rəhimli Arif Mədətovun pyeslərinin janr xüsusiyyətlərinə, hadisələrin dram prinsiplərində bədii-estetik təsvirinə, xarakterlərin əlvanlığına, tarixi reallıqlara çağdaş fəlsəfi baxışlarına görə diqqət çəkdiyini xüsusi vurğulayır, hər bir əsərin ideya-məzmunu barədə çox yığcam məlumat verir və əmin olduğunu bildirir ki, teatrlarımızın orijinal pyeslər baxımından korluq çəkdiyi bir mərhələdə «Şeytan» kitabındakı 4 yeni və maraqlı pyes bu sahədəki boşluğu müəyyən mənada doldurmuş olacaqdır. Ön sözdən məlum olur ki, A.Mədətovun «İdrak işığında» adlı pyesi Azərbaycanın böyük mütəfəkkir yazıçısı, dramaturgiyamızın banisi Mirzə Fətəli Axundzadənin həyatından bəhs edir. Professor İlham Rəhimliyə görə, M.F. Axundzadənin həyatından bir neçə dram əsəri yazılsa da, Arif Mədətovun pyesi müəllifin tarixi həqiqətlərə yeni estetik prizmadan yanaşması və Mirzə Fətəlinin həyatının son dərəcə maraqlı epizodlarını dramaturji konfliktin mərkəzinə çəkməsi, Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|