Abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti

Matematik bilimlarni so`zlashuv nutqini rivojlantirish bilan birgalikdaegallash tamoyili.

Umumta’lim maktablarining o`quvchilari fan asoslarini eshitishi, saqlanishi, kattalari va tengqurlari bilan muloqotda bo`lish orqali o`zlashtirsalar, aqliy va jismoniy rivojlanishda kamchiligi bo`lgan bolalarda fan asoslari va so`zlashuv nutqini birgalikda egallaydilar.

Lug`at gramatikasining boshi fan asoslarini egallash jarayonini yengillashtiradi. O`quvchilarni keyinchalik ham asosli atamalar bilan lug`at boyligini ta’minlaydi, so`zlashuv takomillashtirishni kengaytiradi.

Matematika darslarida bolalarning so`zlashuv nutqiga ahamiyat berish kerak, ya’ni aqliy rivojlanishda muammosi bo`lgan bolalarda umuman aqliy rivojlanishga xizmat qilsin. Bu tamoyilni hayotga tadbiq etishdagi muvoffaqiyatiga quyidagilar xizmat qiladi.

a) so`z nutqini turli tumanligi, gapning tuzulishini (gramatik) rivojlantiruvchi mashqlar, umumta’lim fanlar bo`yicha darslar sintaksis tuzulmalarni boyitilishi;

b) dars ichida va darslararo asosida so`zlashuv nutqida faol foydalanishni jadallashtirish;

v) izlanish faoliyati jarayonida mantiqiy fikrlarni rivojlantirish.

Aqli zaif o`quvchilarda matematika darslarida so`zlashuv nutqini shakllantirish usullaridan biri dars jarayonida misoll va masalalarni yechishda yechish usullarini gapirish berish yoki o`qituvchi tomonidan berilgan savollarga o`quvchilarni javob berish orqali ularda nutqiy muloqot so`zlashuv malakalari lug`at boyligi va nutqining umumiy rivojlanish malakalari shakllanib boradi.

Demak yuqorida yordamchi maktablarda matematika ta’limi jarayonida dedaktik tamoyillarni qo`llashni o`ziga xos tamoyillari haqida fikrlar yoritildi.

Xulosa qilib aytadigan bo`lsak, yordamchi maktabning boshlang`ich sinflarida dedaktik tamoyillari asosida o`tish yordamchi maktab o`quvchilari matematik bilim va malakalarni yetarli o`zlashtirishlariga, ularda matematika darslarida misol va masalalarda matematik tushunchalarni shakllanishida umumiy yordam beradi.

Shuningdek daslarni o`tilishida o`qituvchi tomonidan didaktik tamoyillarga amal qilgan holarda o`tishi darslarni samaradorligi olib, darslarda o`quvchilarni darslarga qiziqtirish, faolligi oshib boradi, har bir o`tilayotgan dars yordamchi maktab o’quvchilarga matematika darslarida chuqurroq bilim berishga harakat qiladi. Buning uchun yordamchi maktabning boshlang`ich sinf o`qituvchisidan pedagogik mahorat, o’z ishiga ijodiy yondashishni talab qiladi. Albatta bu borada boshlang’ich sinf o’qituvchisi o’z sinfidagihar bir o`quvchini pisixofizik xususiyatini, bilim faoliyatlarini hisobga olgan holda ta’limiy didaktik pirinsiplarni qo`llab borishlari lozim.