Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
189 
əsasında  bu  kə
miyy
ə
tin  hiss
ə
cikl
ərin  ölçülə
rind
ən  asılılığı  da  müə
yy
ə
nl
əşdirilmişdir.  Hə
min 
asılılığı dolayısı yol ilə
 n
ə
z
ə
r
ə
 almaq m
ə
qs
ə
dil
ə
 
qaynadıcı agentin sürə
tini
n psevdoqaynamanın 
başlangıc  sürə
tin
ə
  nisb
ə
tind
ən  funksional  asılılıq  istifadə
 
edilmişdir.  Nə
tic
ə
d
ə
 
müə
yy
ə
n 
qanunauyğunluq  üzə
 
çıxarılmışdır.  Onu  da  qeyd  etmək  lazımdır  ki,  funksiyaya  daxil  olan 
ə
msallar t
əcrübə
d
ən alınan nə
tic
ə
l
ə
r 
əsasında tapılmışdır.
 
 
POLĠMER BETON QARIġIĞININ ALINMASI 
 
Babazadə A.M. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
Dəmir  beton  hazırlayan  elə  bir  müəssisə  yoxdur  ki,  o  sementə  əlavə  qarışıqlar  verməsin.  Xüsusi 
əlavələr olmadan sementdən məlumatları almaq olmur. Müxtəlif əlavələr verməklə betonun keyfiyyəti və 
onun möhkəmliyi xeyli artır. 
Betonun    möhkəmliyini,  onun  yapışma  xassələrini  yalnız  ona  daxil  edilmiş  əlavələrlə 
yaxşılaşdırmaq olar. Bu işin məqsədi betona istismardan çıxmış polimer tullantıları əlavə etməkdir. 
Cədvəl 1-də göstərilən resept əsasında polimer beton tərkibi alınmışdır. 
                                                                                                                                             Cədvəl 1 
Komponentlərin 
adı 
Qarışığın  
şifri 
1 
2 
3 
4 
Sement 
90 
85 
80 
75 
Mineral doldurucu 
3 
3 
3 
3 
Rezin ovuntusu 
2 
10 
12 
17 
Kükürd 
5 
5 
5 
5 
  
Alınmış kompozisiya əsasında polimer beton hazırlanmış və onun fiziki- mexaniki xassələri təyin 
olunmuşdur. 
 
                              Asfaltbeton qarışığının fiziki- mexaniki xassələri                                 Cədvəl 2 
 
 
Göstəricilər 
ГОСТ 9128 
əsasında  
hazırlanmış  
asfaltbeton 
Modifikasiya olunmuş sement əsasında 
hazırlanmış asfaltbeton 
Yumuşalma 
temperaturu, 
0
C,25
0
C-də 
44 
52 
53 
57 
60 
61 
Uzanma, % 
64 
55 
58 
56 
57 
57 
Orta sıxlığı, q/sm
3 
3.5 
3.2 
2.095 
2.80 
2.40 
2.36 
Mineral tərkibin 
məsamələri, % 
18 
17.9 
17.7 
17.5 
17.3 
17.3 
Qalıq məsaməlilik, % 
2.5 
2.48 
2.42 
2.42 
2.40 
2.40 
Su hopdurması, həcminə 
görə, % 
4 
3.2 
2.8 
2.12 
1.91 
1.90 
Suya davamlılıq əmsalı 
0.75 
0.85 
0.89 
0.93 
0.95 
0.98 
Dartılmada qırılma 
həddi, Mpa 
20
0
C-də 
50
0
C-də 
              2.0 
0.8 
     2.7 
     0.9 
   2.8 
1.2 
   2.95 
1.31 
   3.2 
1.39 
   3.4 
1.40 
 
Alınan  nəticələr  göstərir  ki,  sementə  rezin  ovuntusu  əlavə  etməklə  alınan  betonun  aşağıdakı 
xassələri  2-3  dəfə  artır:  soyuğadavamlılığı,  möhkəmliyi,  elastikliyi,  metalın  korroziyaya  qarşı 
davamlılığı.  Çünki,  dəmir  betonun  içərisində  olan  dəmir  armaturlar  aqressiv  mühitdə  işlədiklərinə 
görə, onlar korroziyaya uğrayırlar, rezin təbəqə onu korroziyadan qoruyur. 
 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
190 
 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
191 
VAKUUM QAZOYLU VƏ ONUN PAMBIQ YAĞI ĠLƏ QARIġIĞININ TERMĠKĠ 
ÇEVRĠLMƏSĠNDƏN AġAĞI MOLEKULLU OLEFĠNLƏRĠN ALINMASI 
 
Qəhramanlı S.E. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
Məlumdur  ki,   aşağı  molekullu  olefinlər  müasir neft kimya  sənayesinin  əsas xammalıdır.  Belə  ki, 
etilənə  olan  tələbat  ildə  3,7%,  propilenə  olan  tələbat    isə  4,7  %  artır.  Lakin  hazırkı  sənaye  qurğuları 
etilenin maksimal çıxımını təmin edərək (xammala görə 32%), propilenin çıxımını xammala görə 3,9-7% 
təmin  edir.  Propilenə  olan  tələbatın  ildən-ilə  artmasını  nəzərə  alaraq  aşağı  molekullu  olefinlərin  alınma 
proseslərinin  təkmilləşmə  istiqamətləri  yeni  xammal  növlərinin  və  propilenin  çıxımını  artırılmasına 
imkan verən yeni katalitik sistemlərin və xammal növlərinin axtarışına yönəlir. 
Bunları  nəzərə  alaraq  qeyri-neft  xammal  növlərinin  hal-hazırda  neft  kimya  sənayesinin  əsas 
xammalı  olan  aşağı  molekullu  olefinlərin  alınma  prosesinə  yönəldilməsi  böyük  əhəmiyyət  kəsb  edir.  
Bunun  üçün  müxtəlif  neft  fraksiyalarının  bitki  yağıları  ilə  qarışıqlarının  termiki  və  termokatalitik 
çevrilmə proseslərinin aparılması geniş tədqiq olunur.  
Təqdim  edilən  işdə  vakuum  qazoylu  və  onun    bitki  yağlarının  triqliseridləri  ilə  birgə  550-800
0
  C 
temperatur  intervalında  termiki  çevrilmələri  nəticəsində  kiçik  molekullu  olefinlərin  alınması  prosesi 
tədqiq edilmişdir. 
Aşkar  edilmişdir  ki,  pambıq  yağının  550-650
0
  C  temperatur  intervalında  və  xammalın  verilmə 
sürəti 2,0 saat
-1
 olduqda alınan qazların tərkibində etilen və propilenin miqdarı uyğun olaraq 20,6-43,1 % 
kütlə və 27,3-19,0 % kütlə dəyişir.  C
2
-C
4
 olefinlərinin ümumi miqdarı 65,1-78,1 % kütlə təşkil edir. 
Pambıq yağının 700-800
0
 C temperaturda termiki çevrilməsi zamanı etilenin miqdarı 43,9-56,1 % 
kütlə artır , eyni zamanda propilenin miqdarı 4,8-1,2 % kütləyə qədər azalır. 
Vakuum  qazoylunun  650-800 
o
C  termiki  cevrilməsi  nəticəsində  əmələ  gələn  qazların  tərkibində  
etilen 11,8 %-dən 24,6 % kütləyədək artır. Propilenin miqdarı isə 8,7-14,7 % kütlə diapazonunda dəyişir, 
belə  ki,  temperatur  800°C  olduqda  propilenin  miqdarı  11,3  %-dək  azalır.  Bu  halda  koksun  miqdarı  isə 
tədricən artır və 3-6 % kütlə təşkil edir. 
Vakuum  qazoylunun  tərkibinə  10  %  küt.    pambıq  yağı  əlavə  olunması      650-800°C  temperatur 
intervalında    aparılan  termiki    çevrilməsi  zamanı  əmələ  gələn  qazların  çıxımının    2,3-4,0  %  kütlə 
artmasına  səbəb  olur.  Olefin  tərkibli  qazların  ümumi  artımı  1,3-3,0  %  kütlə,  əsasən  etilenin  hesabına 
artmış olur. Bu halda propilenin çıxımı praktiki olaraq dəyişilmir. 
Emal  edilən  xammalın  tərkibinə  10%  küt.  bitki  yağlarının  əlavə  edilməsi  alınan  maye  katalizatın 
fraksiya  tərkibində  də  özünü  göstərmişdir.  Belə  ki,  650-750°C  temperatur  intervalında  q.b.-200°C 
fraksiyasının  miqdarı  bir  qədər  aşağı  düşmüş,  200-350°C-də      qaynayan  fraksiya    isə  2,3-3,3  %  kütlə 
artmışdır. Proses 800° C temperaturda aparıldıqda q.b.-200° C fraksiyasının miqdarı 3,8 % kütlə artır və 
200-350° C-də qaynayan  fraksiyasının miqdarı isə  2,6 % kütlə azalır. 
 
VAKUUM QAZOYLU VƏ ONUN PAMBIQ YAĞI ĠLƏ QARIġIĞININ TERMOKATALĠTĠK 
ÇEVRĠLMƏSĠNDƏN AġAĞI MOLEKULLU OLEFĠNLƏRĠN ALINMASI 
 
Məmmədova Z.S. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
Bitki yağlarının triqliseridləri və onların ilkin emal  benzini və vakuum qazoylu ilə termokatalitik 
çevrilmələri nəticəsində kiçik molekullu olefinlərin alınması prosesi tədqiq edilmişdir. 
Triqliserid  molekullarının  termokatalitik  çevrilmə  məhsullarını  aşkar  etmək  üçün  model  olein 
turşusunun  500-700
0
  C  temperaturda  Seokar-600  və  Омникат-210  P  katalizatorları  və  onların 
halloizitlərlə qarışığının katalitik krekinq prosesi aparılmışdır. 
Məlum  olunmuşdur  ki,  500
0
  C  temperaturda,  xammalın  verilmə  sürəti  2,0  saat 
-1
  olduqda  olein 
turşusunun çevrilmə məhsullarının qaz fraksiyasının tərkibində etilen və propilenin miqdarı uyğun olaraq 
21,3-22  %  və  31,05-36,4  %  kütlə  ,  butilenlərin  ümumi  miqdarı  4,64-9,38  %  kütlə  təşkil  edir.  Olein 
turşusunun  bu  şəraitdə  çevrilməsinin  maye  məhsullarının  tərkibi  (56,67-61,15%  kütlə)  aromatik 
birləşmələrlə, (10,2-14,6 % kütlə) parafin və (20,34-22,6 % kütlə) olefin karbohidrogenlərindən ibarətdir. 

---