Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
202 
Nəticələrin  təhlili  göstərir  ki,(3-6)  k.h  FQP-lə  modifikasiya  olunmuş  vulkanizatın  fiziki-mexaniki 
xassələri və yağa benzinə davamlılığı nəzərə ?arpacaq dərəcədə yaxşılaşmışdır. 
 
KATALĠTĠK RĠFORMĠNQ PROSESĠNIN RĠYAZĠ MODELLƏġDĠRĠLMƏSĠ 
 
Mürsəliyev Ş.X. 
Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 
 
Katalitik  riforminq  prosesi  neftayırma  sənayesinin  əsas  proseslərindən  biri  sayılır.  Bu  prosesi 
aparmaqda  məqsəd  alçaq  keyfiyyətli  benzin  fraksiyalarından  yüksək  oktanlı  komponentlər  istehsal 
etməkdən  ibarətdir.  Katalitik  riforminq  prosesində  ilk  distillə  benzinlərindən  başqa  xammal  kimi 
kokslaşma, termiki krekinq və hidrokrekinq proseslərində alınan benzin fraksiyalarından istifadə edilir. 
Birbaşa qovulmuş benzin hidrotəmizləmə prosesi katalitik təmizləm əolmaqla, seçilmiş katalizator 
və  xammal  istehsalında  olan  hidrogen  qazının  köməyi  də  karbohidrogen  funksiyalarının  tərkibindəki 
kükürdlü, oksigenli, azotlu birləşmələrin parçalanması və ayrılmasını təmin edir. Proses zamanı həmçinin 
fraksiyaların tərkibindəki metal birləşmələrin ayrılmasını, olefinlərin doydurulması başverir. 
Hidrotəmizləmə  prosesinin  əsas  məqsədi  –  hidrogenləşdirmə  reaksiyalarının  köməyi  ilə  bir  başa 
qovulmuş  benzinin  tərkibində  olan  platforminq  katalizatoru  üçün  «zəhər»  olan  birləşmələrinin 
ayrılmasıdır. 
Birbaşa  qovulmuş  benzinin  hidro  təmizlənmə  prosesində  katalizator  kimi  giltorpağa  (qlinozem) 
hopdurulmuş metal və molibdendən istifadə olunur. 
Hidrotəmizlənmiş  məhlulun  çıxımı  –  xammal  nümunəsinin  tərkibindəki  kükürdün  miqdarından 
asılıdır. 
Katalitik  riforminq  prosesi  müxtəlif  mərhələləri  birləşdirir,  bu  platin  katalizatorlarının  spesifik 
xassələrindən irəli gəlir və onların sənayedə müvəffəqiyyətlə tətbiq edilməsinə imkan yaradır. 
«Azərneftyanacaq»  İstehsal  Birliyində  fəaliyyət  göstərən  katalitik  riforminq  qurğusunda 
mərhələlərin  (bölmələrin)  sayı  doqquza  bərabərdir,  bunlarla  ətraflı  buraxılış  işinin  sonrakı  bölməsində 
tanış  olacağıq.  Xammalın  riforminqə  hazırlanmasında  ilk  mərhələ  -  hidrotəmizləmədir.  Bu  proses 
katalizatoru  «zəhərləyici»  maddələrdən  qorumaq  üçündür.  Xammaldan  katalitik  zəhərlərin  qovulması, 
bifunksional platin katalizatorunun effektli işləməsini təmin edir. Bu tip katalizatorlar daha olduğundan, 
çalışırlar  ki,  onların  katalitik  xassələri,  xüsusi  ilə  selektivliyi  uzun  müddətli  olsun.  Bu  məsələnin  həlli 
polimetall  katalizatorların  istifadə  edilməsi  ilə  asanlaşır,  digər  tərəfdən  onlar  regenerasiya  olunmadan 
uzun müddət işləyə bilirlər. Bərpa edilmiş katalizator aktivliyini, sabitliyini və selektivliyini saxlaya bilir. 
Riforminq  qurğusunun  effektli  işləməsi  reaksiya  blokunun  (reaktorun)  işindən  çox  asılıdır.  İndi 
reaksiya  blokunda  katalizatorun  rasional  istifadəsini  təmin  edə  bilən  şəraiti  nəzərdən  keçirək.  Katalitik 
riforminq  prosesində  gedən  reaksiyalar,  əsasən  endotermik  olmaqla  adiabatik  reaktorlarda  aparılır. 
Sənaye qurğularında üç və ya dörd ardıcıl birləşdirilmiş reaktor fəaliyyət göstərir. 
Katalitik  riforminq  qurğusunun  optimal  rejimdə  idarə  olunması  üçün  prosesdəiştirak  edən 
reaktorların  riyazi  modelləşdirilməsi  mühüm  əhəmiyyət  kəsb  edir.  Prosesin  işinin  optimallaşdırmaqdan 
ötrü bizim tərəfimizdən reaktorların  riyazi modeli yaradılmışdır.Riyazi model xüsusi törəməli diferensial 
tənliklər sistemindən ibarətdir. 
 
ĠZOBUTĠLENĠN HETEROPOLĠTURġU  KATALĠZATORUNUN  KÖMƏYĠ ILƏ 
OKSĠDLƏġMƏSĠ PROSESĠNĠN TƏDQĠQĠ 
 
Hüseynov C.Ş. 
Azərbaycan Dövlət  Neft Akademiyası 
 
Akril  və  metakril  monomerləri  və  onların  törəmələrinin  istehsalının  əhəmiyyətli  dərəcədə 
genişləndirilməsi,  alınan  monomerlərin  maye  dəyərinin  aşağı  düşməsi  ilə  yanaşı  həm  də  polimerlərin 
emalının  yeni iqtisadi  metodlarının  yaradılması  və  onların  əsasında tədbiq  sahələrinin  genişləndirilməsi 
ilə bağlıdır. 
Akril  və  metakril  monomerlərinin  maye  dəyərinin  aşağı  salınmasına,  fəaliyyətdə  olan  istehsalın 
təkmilləşməsi eləcədə yenisinin yaradılması hesabına nail olur. 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
203 
Bu cəhətdən məlumdur ki, akril və metakril turşularının propilen və izobutilenin oksidləşdirilməsi 
yolu ilə istehsalı və onların  əsasında uyğun efirlərin alınması üsulunun yenidən işlənilməsi və sənayedə 
tətbiqi bu cəhətdən çox perespektivlidir. 
Katalizatorun sınağı laboratoriyada hazırlanmış texnoloji qurğuda aparılmışdır. 
Birinci  reaksiya  aparatında  prosesin  birinci  mərhələsi,  yəni  izobutilenin  metakroleinə  katalitik 
oksidləşməsi prosesi aparılır. 
İkinci mərhələdə isə metakroleinin metakril turşusuna katalitik oksidləşməsi prosesi aparılır. 
Birinci 
mərhələdə, 
izobutilenin 
oksidləşməsi 
prosesində 
B
+5 istifadə edilmişdir. 
İkinci  mərhələdə  modifikasiya  edilmiş  fosformolibden  heteropoliturşu  katalizatorundan      istifadə 
edilmişdir. 
 
Bu  halda  metakroleini  ayirmadan,  metakroleinin  metakril  turşusuna  oksidləşmə  mərhələsində 
izobutilenin oksidləşməsi mərhələsindən sonra kontakt qazının verilməsi ilə izobutilenin havanın oksigeni 
ilə metakril turşusunun alınma texnologiyası mümkün variantlardan biridir. 
Tədqiq  edilən  katalizatorda  izobutilenin  əsas  çevrilmə  məhsulları  metakrolein,  metakril  turşusu, 
karbon oksidlərindən ibarət olmuşlar. 
Yəni sabit rejimdə təcrübə aparılarkən  hər 15 dəqiqədən bir kontak qazını analiz edərək təcrübəni 
apardıqda sabit tərkib alınmışdır. 
Bu halda izobutilen təxminən 50%-metakroleinə. 25%-metakril turşusuna , 25%-karbon oksidlərinə 
çevrilir. 
İzobutilenin parsial təzyiqi 0,5 kPa artıq olduqda etalon rejimə keçərkən katalizator öz aktivliyini 
itirir.  
Çıxışda bütün materiallar təqdim olunacaq. 
 
ПОЛУЧЕНИЕ ЭКОЛОГИЧЕСКИ БЕЗОПАСНЫХ АВТОМОБИЛЬНЫХ БЕНЗИНОВ С 
ПРИМЕНЕНИЕМ КИСЛОРОДСОДЕРЖАЩИХ СОЕДИНЕНИЙ 
 
Рзаева Н.М. 
Азербайджанская государственная нефтяная академия 
 
В  связи  с  резким  увеличением  спроса  на  моторные  топлива  актуальным  является 
расширение  ресурсов  сырья  для  производства  высокооктановых  автомобильных  бензинов  марок 
А-92,  А-95,  А-98.Для  получения  экологически  чистых  бензинов  (стандарты  Евро-4  и  Евро-5) 
предусматривается введение в их состав оксигенатов не более 2,7 % масс. на бензин. 
Назначение  последних  –  увеличить  полноту  сгорания  топлив,  уменьшить  токсичность 
продуктов сгорания, повысить октановые числа бензинов [1-2]. 
В  качестве  оксигенатов  в  составе  товарных  бензинов  допускается  применение 
изопропилового  спирта  с  ОЧМ  98  (не  более  10  %  об.)  и  простых  эфиров  –  диизопропилового 
эфира (ДИПЭ) с ОЧМ 96 (не более 15 % об.). 
Изучены  физико-химические  свойства  бензино-спиртовых  смесей  на  базе  бензина 
каталитического крекинга (БКК) и изопропанола (табл. 1). 
Таблица 1 
Качественная характеристика бензино-спиртовых смесей (БСС) 
Показатели 
БКК 
БКК + спирт 
5 
8 
10 
Плотность, кг/м
3 
732,9 
742,1 
783,1 
789,4 
Углевод. состав (%): 
 
 
 
 
аром.+ непредел. 
38,71 
39,0 
39,01 
39,02 
нафтеновые 
15,02 
15,46 
16,13 
16,01 
парафиновые 
45,27 
45,54 
44,85 
44,97 
ОЧМ п. 
78,0 
80,0 
82,0 
86,0 
 
Установлено,  что  октановые  числа  оксигенизированных  бензинов  увеличиваются  на  3-8 

---