Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
250 
verir.  Torpağın  arata  qoyulması  səpin  qabağı  becərmə  işlərini,  səpini  asanlaşdırır.  Arat  olunmuş 
torpaqlarda alaq bitkiləri nisbətən az olur, səpilən toxumların cücərmə qabiliyyəti yüksəlir.  
Müəyyən  səbəblərdən  və  bəzi  hallarda  isə  laqeydlikdən  buğda  bitkisi  çox  vaxt  arat  olunmuş 
sahələrə  səpilmir,  sonra  səpsuvar  edilir.  Adi  cərgəli,  dar  cərgəli  və  çarpaz  səpin  üsullarında  suvarma 
yalnız selləmə qaydasında aparıla bilir. Bu üsulla suvarmada  səpilən toxumun bir hissəsi yuyulur, torpaq 
relyefdən asılı olaraq eyni qaydada nəmlənmir, cücərtilərin alınması müxtəlif vaxtlara təsadüf edir. 
Suvarma əkinçiliyi kənd təsərrüfatının intensiv inkişaf etdirilməsinin əsas istiqamətlərindən biridir. 
Suvarma aqrotexniki, aqromeliorativ və təşkilati tədbirlər kompleksinin bir hissəsidir.  
Tirəli  və  lentvarı  səpin  üsullarında  səpsuvar  və  vegetasiya  suvarmaları  şırımlarla  aparılır  və 
suvarma  suyuna  qənaət  25  –  30  %  olur.  Bütün  hallarda  buğdanın  məhsuldarlığını  artırmağın  ən  vacib 
yollarından  biri  bitkini  vaxtında  kifayət  qədər  qida  maddələrilə  təmin  etməkdir.  Gübrənin  vaxtında  və 
düzgün qaydada verilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bütün dənli bitkilərdə olduğu kimi, buğda da kök 
sisteminin  aktiv  inkişaf  dövründə  torpaqda  olan  fosforu  lazımınca  mənimsəyə  bilmir.  Bu  vaxt  fosfor 
gübrəsini  cərgələrarasına,  torpağın  müəyyən  dərinliyinə  vermək  lazımdır  ki,  mənimsəmə  əmsalı 
yüksəlsin. Bu vacib məsələnin həlli lentvarı və tirəli səpin üsullarında çox asanlıqla öz həllini tapa bilir. 
Hazırda istifadə olunmasına geniş meydan verilən səpin üsullarında lentlər və tirələr arasında  olan 
boş  torpaq  sahəsində  kultivasiyanın  aparılması  torpağın  təmiz  herik  üsulunda  becərilməsini  xatırladır. 
Kultivasiyanın  aparılması  sayəsində  lentlər  və  tirələr  arası  boş  qalan  torpaq  yumşaldılır,  alaq  bitkiləri 
məhv  edilir,  nəmlik  qorunub  saxlanır  və  torpağın  bir  çox  əkinçilik  baxımınca  vacib  aqrofiziki 
xüsusiyyətləri  əlaqəli  formada  yaxşılaşır.  Nəticədə  torpağın  münbitliyi  qorunub  saxlanır    və  becərilən 
bitkinin məhsuldarlığı artırılır.  
Bu məsələnin hərtərəfli təhlili göstərir ki, buğda bitkisinin becərilməsində hər bir bölgənin mövcud 
olan bioiqlim amilləri kompleksindən lazımınca istifadə edilməsi səpindən əvvəl və sonra aparılacaq bir 
çox aqrotexnoloji proseslərdən asılıdır. Bitkinin becərilməsində tətbiq olunan aqrotexniki tədbirlərin hansı 
vaxtda və üsulda həyata keçirilməsi səpin üsulundan hərtərəfli asılıdır 
.   
Dənli bitkilərin tirəli və lentvari səpin texnologiyaları ilə səpilib becərilməsi respublikamızın düzən 
və  suvarılan  bölgələrində  həyata  keçirilməlidir.  Əkin  sahəsinin  mailliyi  1
0 
–  2
0 
yaxın  olmalıdır.  Bunun 
üçün  sahə  lazerli  mala  ilə  düzəlmiş  əkin  sahələrində  sudan  səmərəli  istifadə  olunaraq  suvarmanın 
keyfiyyəti yüksəlir, torpağın təkrar şorlaşmasının qarşısı alınır, torpaq deqradasiyası minimuma endirilir, 
keyfiyyətli  səpin  aparılaraq  bərabər  səviyyəli  cücərtilər  alınır.  Respublikamızda  hal-hazırda  istifadə 
olunan lazerli mala Türkiyənin ―İlgi‖ zavodunda istehsal olunur. Bu mala ilə hazırlanmış əkin shələində 
münbitlik  qorunaraq  artıq  su  itkisinin  və  qida  maddələrinin  yuyulmasının,  eləcə  də  torpaq 
deqradasiyasının qarşısı alınır.  
Respublikamızın  əksər  suvarılan  bölgələrində  taxılçılıqla  məşğul  olan  təsərrüfatçılar  payızlıq 
buğdanın hektara səpin norması 220  – 250 kq olmaqla adi səpin üsulu ilə səpib becərirdilər. Ekstensiv 
səpin üsulundan fərqli olaraq tirəli və lentvari səpin üsullarında buğdanın optimal səpin norması hektara 
120 – 140 kq hesabı ilə səpib becərərək ondan yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq mümkündür.  
Tirəli  səpin  texnologiyası  Meksikada,  Türkiyədə,  Pakistanda,  Hindistanda,  İran  və  Çində  geniş 
yayılmışdır.  
 
 
ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ ПРЕПАРАТА «МЕТАДОКСИЛА», МЕХАНИЧЕСКОЕ 
ДЕЙСТВИЕ И ПРИМЕНЕНИЕ В МЕДИЦИНЕ 
 
Мурадова Н.А. 
Азербайджанский медицинский университет 
 
В  последние  годы  наблюдается  значительный  рост  числа  острых  алкогольных 
интоксикаций.  Лечение  острых  отравлений  этиловым  спиртом  традиционно  включает 
мероприятия по прекращению дальнейшего поступления и ускоренному выведению яда, комплекс 
мер  по  поддержанию  витальных  функций  и  постоянства  внутренней  среды  организма, 
профилактику и терапию осложнений. Большое значение имеет очищение желудочно-кишечного 
тракта  путем  промывания  желудка,  введения  солевого  слабительного  (предпочтительно  — 
сульфата магния), очищения кишечника. При всей значимости таких мероприятий, они далеко не 

---

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 
251 
всегда  обеспечивают  достаточное  очищение  организма  от  яда,  поскольку  алкоголь  быстро 
всасывается из желудочно-кишечного тракта и попадает в кровь.  
Перспективными  в  терапии  острой  алкогольной  интоксикации  являются  лечения 
препаратами  медиаторного  действия.  Одним  и  можно  сказать  самым  эффективным  из  таких 
препаратов является комбинированный препарат Метадоксил (Метадоксин). 
По химическому составу препарат состоит из пиридоксаль L-2-пирролидон-5- карбоксилат 
(С13 Н18 N2 O6), который превращается в организме в два активных метаболита — пиридоксин и 
пирролидон  карбоксилат.  Пиридоксин  —  предшественник  пиридоксаля  и  пиридоксальфосфата, 
являющихся  коферментами  печеночного  метаболизма  углеводов,  желчных  и  аминокислот, 
увеличивает скорость утилизации этанола и ацетальдегида (почти в 1,5 раза), тем самым уменьшая 
повреждение  печеночной  ткани.  Пирролидон  карбоксилат,  являясь  предшественником 
глютатиона, превращается в организме в последний и облегчает синтез АТФ прямой активацией 
пуринового синтеза и увеличением числа предшественников глицина и глютамина. Помимо этого, 
пирролидон  карбоксилат  обладает  прямым  холинэргическим  действием  на  ЦНС,  участвует  в 
метаболических  процессах  нейромедиаторных  систем  на  уровне  синаптической  мембраны.  Он 
активирует холин- и ГАМК-эргическую системы, повышая концентрации ГАМК и ацетилхолина в 
синаптическом  пространстве  и  тормозит  выброс  дофамина  снижая,  тем  самым,  двигательное 
возбуждение, вызываемое этанолом. Препарату свойственно неспецифическое антидепрессивное и 
аноксиолитическое  действие,  обусловленное  нормализацией  окислительно-восстановительных 
реакций в ЦНС и метаболизма этанола. 
Метадоксил  в  настоящее  время  используется,  в  первую  очередь,  в  качестве  средства 
метаболической  терапии  острых  отравлений  этиловым  алкоголем.  Препарат  обладает 
гепатопротекторным, 
дезинтоксикационным 
и 
антиоксидантным 
действием.   
Гепатопротекторы (от лат.   hepar   —   печень и protecto —  защищать) — собирательное  название 
лекарственных 
препаратов, 
положительно 
влияющих 
на 
функцию   печени.   Препарат   Метадоксил   благодаря  своему  детоксицирующему  действию 
при алкогольной интоксикации, 
подавлению 
алкогольной 
 зависимости, 
а 
также 
комбинированным  нейро-  и  гепатопротективному  эффектам  занимает  уникальное  место  среди 
современных гепатопротекторов. 
В  экспериментах  по  изучению  влияния   Метадоксила на  активность  алкоголь-  и 
альдегиддегидрогеназы  было  показано,  что  препарат поддерживает  на  нормальном  уровне 
активность  алкогольдегидрогеназы,  в  то  время  как  при  хронической алкогольной интоксикации 
происходит  снижение  активности  фермента  на  25%.  Также  было  показано,  что  при 
хронической   алкогольной   интоксикации  при  комбинированном  введении    пиридоксина    и 
карбоксилата  пирролидона  происходит  значительное  снижение  уровня  этанола  в  крови.   
В 
клинических 
испытаниях 
у больных  
с 
острой   алкогольной   интоксикацией   применение   Метадоксила   приводило  к  значимому 
снижению  уровня  алкоголя  и  аммиака в крови по сравнению с группой  контроля, значимому 
увеличению  скорости  элиминации  метаболитов  алкоголя  из  крови  и  уменьшению  симптомов 
интоксикации. Хронический прием алкоголя вызывает оксидативный стресс, который выражается 
в  снижении  уровня  восстановленного  глутатиона,  уменьшении  активности  глутатион-редуктазы. 
Прием  Метадоксила  поддерживает  редокс-потенциал  различных  органов,  что  выражается  в 
отсутствии  снижения  уровня  глутатиона  и  активности  глутатион-редуктазы.  Метадоксил  также 
способствует 
поддерживанию 
нормального 
соотношения 
пиридиновых 
нуклеотидов 
(НАД+/НАДН и НАДФ+/НАДФН) у больных, подвергнутых алкогольной интоксикации.  
Многогранность механизмов действия препарата Метадоксил привела к тому, что показания 
к  его применению в  последнее  время  были  расширены.  Помимо  лечения  алкогольной 
зависимости,  алкогольной  болезни  печени  появился опыт успешного применения Метадоксила 
при  неалкогольной  болезни  печени,  вирусном  гепатите  С,  для  купирования  неврологических  и 
других  последствий  применения  противовирусных  препаратов,  с  целью  коррекции 
гепатотоксического эффекта химиотерапии у онкологических больных. 
     
 
 
 

---