Абшерон игтисади ъоьрафи районун шящярляринин


Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il



Yüklə 8,01 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/200
tarix15.11.2018
ölçüsü8,01 Mb.
#79784
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   200

Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 

Burada  N
2
    -lövbər  dolagının  ümumi  naqillərinin  sayı; 
p
-  maşının  cüt  qütblər  sayı;   

2
-  həndəsi 
neytraldan  fırçaların  sürüşdürülmə  bucağı;  2a-  dolağın  paralel  budaqlarının  sayı;  I
2
-  lövbərin  ümumi 
cərəyanıdır, 
(1) və (2) tənliklərindən göründüyü kimi lövbərin m.h.q. çevrə boyunca xətti paylanır, lövbərin tam 
m.h.q.-ni  almaq  üçün  fırçalar  boyu  əmələ  gələn uzununa  və  eninə  m.h.q.  qüvvələrini  cəbri  olaraq  tərəf-
tərəfə toplamaq lazım gəlir. 



a
I
p
N
F
F
F
q
2
/
2
/
2
2
2




                                              (3) 
Alınan (3) ifadəsi lövbərin həndəsi neytral üzrə ən böyük maqnit hərəkət qüvvəsidir. 
Beləliklə, fırçalar həndəsi neytraldan müəyyən bicaq qədər sürüşdürüldükdə lövbərin fırlanma 
istiqamətində generator və əksinə mühərrik rejimlərində maşının faydalı m.h.q.-i hava boşluğunda 
lövbərin maqnitləşdirici təsiri altında nəticə qiyməti azalır. 
Yüklənmə zamanı lövbərin sahə cərəyanının qütb sahəsinə təsiri lövbər reaksiyası adlanır. Fırçalar 
həndəsi  neytral  üzərində  yerləşərsə  (şəkil  1)  lövbər  sahəsi  maşının  qütb  oxuna  perpendikulyar  olub, 
)
2
/(
2
a
I
i
a

 bir  qütb  altındakı  naqillərdə  cərəyanın  istiqaməti,  o  birisinin  əksinə  olur.  I

–lövbərin 
ümumi  cərəyanı,  2a-  dolağın  paralel  budaqlarının  sayıdır.  Dolaq  naqillərində  cərəyanın  istiqamətinin 
bölgü sərhəddi fırçaların yerləşmə oxudur. Əgər lövbərin m.h.q.-ni şərti olaraq onun oxu boyu F

vektoru 
ilə əvəz etsək o, fırşaların yerləşmə oxuna uyğun gələcəkdir.  
Qütbün  təsirlənmə  dolağının  m.h.q.-i  F
n
  vektoru  ilə  işarələndirsək,  o  bu  qütblərin  oxu  üzrə 
istiqamətlənəcəkdir.  Polyarlığa  görə  bu  vektor  lövbərin  mərkəzindən  aşağıya  istiqamətlənəcəkdir.  Bir 
sözlə  F

  və  F

vektoru  sözün  əks  mənasında  skalyar  kəmiyyətlər  olub  maqnit  qüvvələrinin  işini  ifadə 
edəcəkdir. 
 
 
RENTGENOQRAFĠK   ÜSULLA  BĠS – (2,2,6,6 – TETRAMETĠLPĠPERĠDĠN – 1 – ĠMĠNOKSĠL 
– 0 - VANĠLAT)  Cu (II) MONOASETON  
O
H
C
O
N
H
C
Cu
6
3
2
3
2
24
17
)
(

 PARAMAQNĠT  
KOMPLEKS   BĠRLƏġMƏSĠNĠN  KRĠSTALLĠK  QURULUġUNUN  TƏDQĠQĠ 
 
Məmmədtağıyeva T.H. 
Sumqayıt Dövlət Universiteti 
 
Son  zamanlar  kristallik  quruluşun  öyrənilməsi  kristalloqrafiya,  kristallofizika,  kristallokimya, 
texniki  kristalloqrafiya  və  s.  kimi  istiqamətlərin  yaranmasına  səbəb  olmuş,  bərk  cisimlərin  tədqiqi  və 
tətbiqi yolunda geniş perspektivlər açmışdır. Buna görə də texniki tərəqqinin indiki inkişaf mərhələlərində 
təmiz  kristal  quruluşlu  maddələrə  ehtiyac  vardır.  Yada  salmaq  kifayətdir  ki,  kristallar  istər  elektronun 
dalğa  xassəsinin  aşkar  edilməsində,  istərsə  də  polyarlaşmış  işıqla  aparılan  təcrübələrdə  çoxlu  sayda 
anlaşılmayan,  qarışıq  məsələlərin  həllində,  istərsə  də  rentgen  şüalarının  təbiətinin  öyrənilməsində  və 
izahlarında böyük rol oynamışdır.  
Buna görə də öyrəndiyimiz stabil iminoksil radikalları və onların kompleksləri son dövrdə müxtəlif 
tətbiqi  məsələlərdə  geniş  istifadə  edilir.  Karbohidrogenlərin  oksidləşməsinin  homogen  katalitik 
reaksiyalarında, dəyişən elektron qarşılıqlı əlaqəsinin öyrənilməsində, üzvi kimyada kimyəvi reaksiyanın 
kinetikasının və mexanizminin öyrənilməsində həm akseptor, həm aktiv radikalların hesablayıcısı, həm də 
tədqiqatın vasitəsi kimi istifadə olunur.  
O
H
C
O
N
H
C
Cu
6
3
2
3
2
24
17
)
(

 paramaqnit  kompleks  birləşməsi  üzərində  rentgen  quruluş 
tədqiqinin  aparılmasında  əsas  məqsəd  kristalın  elementar  qəfəs  parametrlərinin  təyin  edilməsi
  onun 
kristallik  və  molekulyar  quruluşunun    öyrənilməsindən  ibarətdir.  Eyni  zamanda  altı  üzvlü  heterotsikilli
 
paramaqnit radikalının                          qrupunda oksigenin funksiyasının  müəyyən olunmasıdır. Yəni 
məlum  deyildir  ki,  hansı  yolla  elektron  dəyişmə  qarşılıqlı  əlaqəsi  yaranır.  Başqa  sözlə  bu  dəyişmə 
metalla-metal  tipdə,  yaxud  metalla  azot  turşusu  radikalı  tipində  və  yaxud  azot  turşusu  radikalı  ilə  azot 
turşusu  radikalı  tipindədirmi.  Bu  cür  məsələləri  həll  etmək,  ancaq  kristallik  və  molekulyar  quruluşu 
öyrəndikdən sonra mümkün olur. Ən əsası üzvü birləşmənin iminoksil radikalının həndəsəsi necə dəyişir.  




Magistrantların XV Respublika Elmi konfransı, 14-15 may  2015-ci il 
 
 
 

Bu deyilənləri nəzərə alaraq  bis  – (2,2,6,6 – tetrametilpiperidin  – 1 – iminoksil – 0 - vanilat) Cu 
(II)  monoaseton 
O
H
C
O
N
H
C
Cu
6
3
2
3
2
24
17
)
(

 altı    üzvlü    heterotsikilli   
Cu
 keçid  metallı    üzvü 
paramaqnit kompleks birləşməsi üzərində rentgenoqrafik  tədqiqat  işi aparılmışdır.  
Bunun  üçün  birinci  növbədə  mikroskop  altında  seçilmiş  monokristallardan  tərs  fəza  rentgen 
kamerasından istifadə etməklə rentgenoqrammalar alınmışdır.  
Beləliklə,  bis  –  (2,2,6,6  –  tetrametilpiperidin  –  1  –  iminoksil  -  0  -  vanilat) 
Cu
(II)  monoaseton 
O
H
C
O
N
H
C
Cu
6
3
2
3
2
24
17
)
(

 altı  üzvlü  heterotsikilli 
Cu
keçid  metallı  üzvi  paramaqnit  kompleks 
birləşmələrindən  alınmış  rentgenoqrammalara  əsasən  kristalın  elementar  qəfəs  parametrləri  müəyyən 
edilmişdir.  
Müəyyən olundu ki, tünd-qırmızı kristal triklin sinqoniyaya malik olub qəfəs parametrləri belədir: 
 
;
549
,
14
A
a


 
;
)
3
(
33
,
106
0


 
;
2
1846
3

A
V


 
2

z
 
;
357
,
13

A
b

 
;
)
3
(
63
,
83
0


 
mol
kq
M
3
10
5
,
731



 
 
;
219
,
10

A
c

 
;
)
1
(
30
,
102
0


 
3
3
10
22
,
1
m
kq



 
 
 
 
 
 
 
                                                                   
 
 
 
 
 
 
Bu parametrlərin müəyyən edilməsində əsasən laueqrammalardan, rəqsoqrammalardan və tərs qəfəs 
foto açılışlardan istifadə edilmişdir.  
Bundan  sonra  kristalın  quruluş  həndəsəsi  öyrənilmişdir.  Müəyyən  olunmuşdur  ki,  altı  üzvlü 
heterotsikilli 
Cu
 keçid  metallı  üzvi  paramaqnit  kompleks  birləşməsi  daxili,  çox  ölçülü  kompleks 
birləşməsinə  uyğun  gəlir.  Mis  çoxüzlüsünün  koordinasiyası-yastılanmış  tetraedrdən    ibarətdir. 
)
1
(
)
1
N
CuO
 koordinasiya  müstəvisi  (müstəvi  I)  və 
)
2
(
)
2
(
N
CuO
 (müstəvi  II)  koordinasiya  müstəvisi 
arasındakı  bucaq,  düzgün  tetraedrdəki  90
0
  əvəzinə  28
0
  olmuşdur.  Piperidin  tsiklinin  konformasiyası 
müstəvi olmayıb qoltuqlu kürsü yəni kreslo formasındadır.  
                 məsafəsi  1,302  və  1,374 

A
 olub  bu  tip  radikallara  uyğun  gəlir.  Hansı  ki,  bu  tip 
radikallarda                   məsafəsi 

A
31
,
1
26
,
1

 intervalındadır. 
CNC
 bucağı  isə 116,8 və 118,1
0
-dir. Bu 
tip radikallarda 121-125 intervalındadır.  
Beləliklə, 
O
H
C
O
N
H
C
Cu
6
3
2
3
2
24
17
)
(

  altı üzvlü heterotsikilli 
Cu
 keçid metallı üzvi paramaqnit 
kompleks  birləşməsində  hesabladığımız  parametrlər  məhz  digər  radikallara  tam  uyğundur.  Bu  da  onu 
göstərir ki, apardığımız rentgenoqrafik tədqiqat işi düzgün nəticələr verir.  
 
 
 
 
 
  




 O  
HC=N 

 0 
 
 O 
  CH

O
H
C
Cu
6
3
2
/
1

 


Yüklə 8,01 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   200




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə