Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti
Azərbaycan Milli Kitabxanası
- 25 –
elibrary.ru platformasında Rusiyanın universal xarakterli (müxtəlif elm sahələrinə dair) elmi
jurnallarının elektron versiyalarının tam mətnlərindən oxucuların istifadəsi məqsədi ilə kitab-
xananın elmi zallarında – Dövri mətbuat, Humanitar, Dəqiq və texniki elmlər zallarında,
Lokal şəbəkədən istifadə üzrə oxu zalında olan kompyuterlər oxucuların istifadəsinə
verilmişdir.
Bu gün oxucular qısa zaman ərzində daha çox informasiya əldə etmək istəyirlər.Bu
baxımdan kompyuterlərin, telekommunikasiya sistemlərinin, surətçıxarma texnikasının
kitabxana xidmətinə daxil edilməsi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Çünki yeni texnika və
texnologiya kitabxana şəraitində sənədlərin asan və tez əldə edilməsinə kömək göstərməklə
bərabər, həm də əldə edilən bir çox materialların ev şəraitində istifadəsinə imkan verir.
Müasir
tələblərə cavab verən Elektron resurslardan istifadənin təşkili bölməsində oxucu sorğusu
əsasında çox qısa müddət ərzində ən çox istifadə olunan kitabların, dövri mətbuat
nümunələrinin, dissertasiyaların elektron versiyaları yaradılır və surəti çıxarılaraq oxuculara
verilir. Kitabların, dövri mətbuatın, dissertasiyaların elektron versiyalarının yaradılması
rəqəmli fotoaparatlar vasitəsi ilə yerinə yetirilir. İstənilən ədəbiyyatın lazım olan səhifələri
rəqəmli fotoaparat vasitəsilə çəkilir, işlənir, çap edilərək oxuculara verilir. Eyni zamanda
həmin ədəbiyyatın tam elektron versiyaları yaradılaraq kitabxananın lokal kompyuter
şəbəkəsinin məlumat bazasına daxil edilir. Bu da ondan gələcəkdə digər oxucuların
da istifadə
edə bilməsinə şərait yaratmış olur.
Milli Kitabxanada elektron kataloq, elektron kitabxana xidmətləri ilə yanaşı, oxucuya
kitab verilişi prosesi də avtomatlaşdırılmışdır. Oxucu elektron bilet ilə avtomatik
qeydiyyatdan keçir və elektron kataloqdan sifarişini verir. Oxucu hər hansı bir ədəbiyyatı
sifariş etdikdə fondda quraşdırılmış e-mail vasitəsilə sorğu qəbul olunur, tələbnamə çap edilir
və ədəbiyyat kitab verilişi məntəqəsinə çatdırılır. Oxucu elektron tablonu izləyərək
ədəbiyyatın hansı zala göndərildiyini öyrənir və kitabı operativ əldə edə bilir.
Milli Kitabxanada fondların mühafizəsi üçün mühüm tədbirlər həyata keçirilir. 2014-cü
ildən kitabxananın fondlarında müasir tipli mobil kitab rəflərinin quraşdırılması işlərinə başla-
nılmışdır. Tozu, rütubəti, işığı buraxmayan və qiymətli kitabların digər kənar təsirlərdən qo-
runmasına xidmət edən mobil kitab rəfləri eyni zamanda, yeni kitabların yerləşdirilməsi im-
kanlarının da iki dəfə artırılmasına kömək edir. Kitabxanada Avropa standartlarına uyğun
işıqlandırma, havalandırma və rütubət rejimini tənzimləyən avadanlıqlar quraşdırılmış, qazla
işləyən avtomatlaşdırılmış yanğın xəbərverici və yanğın söndürücü sistem quraşdırılaraq isti-
fadəyə verilmişdir. Fondun xüsusi, mobil kitab rəflərində yerləşdirilməsi həm oxucuya xidmət
işini yaxşılaşdırır, həm də kitab sərvətini mühafizə edir.
Bu gün Milli Kitabxanada modernləşmə işləri uğurla davam etdirilir.
Adiba Ġsmayılova
THE MAIN DIRECTIONS OF READER SERVICES IN INFORMATION
ENVIRONMENT OF THE XXI CENTURY, THE EXPERIENCE
OF APPLYING INNOVATIONS
Summary
The article provides information about the implementation of new service methods in
recent years in the Azerbaijan National Library in order to cover information demands of us-
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti
Azərbaycan Milli Kitabxanası
- 27 –
Cavid Cəfərov
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru,
AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu,
“Beynəlxalq əlaqələr” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi
ccavid@yahoo.com
RADĠOTEZLĠKLĠ ĠDENTĠFĠKASĠYA, 4G VƏ WEB 3.0 TEXNOLOGĠYALARI
AZƏRBAYCAN KĠTABXANALARININ ĠNFORMASĠYA MARġRUTUNDA
Açar sözlər: Elektron kataloq, e-kitabxana, RFID, 4G, Web 3.0.
Ключевые слова: Электронный каталог, e-библиотека, RFID, 4G, Web 3.0.
Key words: Electronic catalog, e-library, RFID, 4G, Web 3.0.
GiriĢ
Prezident cənab İlham Əliyev tərəfindən təsdiq olunmuş ―Azərbaycanda kitabxanaların
fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında» sərəncam və ―Azərbaycan Respublikasında kitabxa-
na-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı»ı kitabxanaları-
mızın inkişaf strategiyası kimi qəbul edilir və kitabxanaların fəaliyyəti bu mühüm sənədlərin
tələbləri üzərində qurulur [1].
Sərəncama əsasən Azərbaycan kitabxanaları ən yaxın zamanda tam modernləşdirilməli,
yeni texnoloji avadanlıqlarla təmin edilməli, elektron kataloq və elektron kitabxana quruculu-
ğu işləri sürətlənməlidir.
Azərbaycanda bir çox iri kitabxanalar artıq 10 ilə yaxındır ki, modernləşməyə hazırlıq
dövrünü yaşayır, elektron kataloq sistemini qurur, elektron kitabxana üçün baza formalaşdırır.
Lakin yaxın gələcəkdə kitabxanalarımızda elektronlaşma proseslərinin daha mütərəqqi istiqa-
mətlərini müəyyənləşdirmək üçün bir sıra yeniliklərə ehtiyac duyulur.
Məqsəd və vəzifələr
Azərbaycan kitabxanalarında yaradılan elektron kataloq sistemlərinin yaxın 5 il ərzində
inkişafı üzrə vəzifələri aşağıdakı kimi müəyyənləşdirmək olar:
1.
Azərbaycan kitabxanalarında elektron kataloqu inkişaf etdirmək üçün MAKİS yara-
dılmalıdır.
2.
Kitabxanalardakı elektron kataloq sistemi RFID-radiotezliklə identifikasiya (ingi-
liscə, Radio Frequency Iddentification) texnologiyaları ilə uzlaşdırılmalıdır.
3.
Veb kataloq sistemi elektron sənədlərin göndərilməsi mexanizmi ilə təchiz edilmə-
lidir.
4.
Elektron kataloqa əlyetərliyin səviyyəsini yüksəltmək üçün 4G və Web 3.0 texnolo-
giyalarından istifadə olunmalıdır.
5.
Elektron kataloq sisteminin təhlükəsizlik məsələləri həll olunmalı, kibertəhlükəyə
qarşı önləyici tədbirlər görülməlidir.