Açik ekonomi modeli: is-lm-bp(FE) modeli 1 Dr. Süleyman bolat

---

AÇIK EKONOMİ MODELİ: IS-LM-BP(FE) MODELİ

1

Dr. Süleyman BOLAT

---

IS – LM – BP MODELİ VE DIŞ DENGE

 Model, uluslararası mal hareketlerinin (ihracat ve ithalat) dahil edildiği Basit Keynesyen

modele, uluslararası sermaye hareketlerini eklemiştir.

 Yurt içi ve yurt dışı fiyatlar sabittir: P = P

1

ve P = P

1

 IS-LM analizi uluslarararası mal hareketleri ve sermaye hareketleri ile geliştirilen 1998

yılı Nobel Ekonomi ödülü sahibi Robert Mundell ve Marcus Fleming’a atfen, Mundell-

Fleming Modeli olarak da anılmaktadır.

 Bir ekonomide iç denge; istikrarlı bir büyüme ve düşük oranlı işsizlik ve enflasyon

düzeyini ifade eder. Dış denge; ödemeler bilançosunda bir açık veya fazla bulunmaması

durumudur.

 Dış denge; başka bir ifadeyle dış dünyadan sağladığı gelirler ile dış dünyaya yaptığı

ödemeler birbirine eşit olan ülkede dış denge sağlanmış olur.

2

Dr. Süleyman BOLAT

---

IS – LM – BP (FE) MODELİ VE DIŞ DENGE

 Bir ekonomide dış dengenin sağlanması, ödemeler dengesi açığının olmaması

durumudur.

 Ödemeler dengesinde, cari işlemler hesabı ile resmî rezervler dışı sermaye ve finans

hesabı dengesizlikleri birbirini dengelediği zaman dış denge sağlanmaktadır.

 Bu durum dış denge eğrisi adını alan ve BP eğrisi (ödemeler dengesi = balance of

payments) olarak ifade edilen bir eğri yardımıyla incelenir.

 Ödemeler dengesinde aynı zamanda döviz arz ve talebi dengede olduğu için FE Eğrisi

(döviz eğrisi = foreign exchange curve)

 BP Eğrisi, ödemeler dengesinin sağladığı (BP = CA + CK = 0) (CA: Cari Hesap Dengesi, CK:

Sermaye Hesabı Dengesi) alternatif hâsıla düzeyi-faiz haddi bileşimlerinin geometrik

yerini temsil etmektedir.

3

Dr. Süleyman BOLAT

---

IS – LM – BP (FE) MODELİ VE DIŞ DENGE

 Dış ticaret dengesi, ihracat ve ithalat tarafından belirlenirken; sermaye hesabı dengesi,

yurt içi ve yurt dışı faiz oranları farkı tarafından belirlenmektedir.

 Gelir (Y) arttığında, ithalat (M) de artar (marjinal ithalat eğilimi ile gelir artışının çarpımı

ölçüsünde) ve ihracat sabit kaldığından cari işlemler bilançosu açık verir ve dış denge

bozulur, veya tersi olur.

 Faiz (i) oranlarında azalma olduğunda ülkeden sermaye çıkışı meydana gelir, sermaye

hesabı açık verir ve dış denge olumsuz etkilenir, veya tersi olur.

4

Dr. Süleyman BOLAT

---

ÖDEMELER DENGESİ 

 Bir ülkenin belli bir dönem içinde diğer ülke ile yaptığı ekonomik ilişkilerin kayıtlarının 

tutulmasına denir..

1- Cari hesap

2- Sermaye hesabı

3- Finansal hesap

4- Net hata-noksan

1- Cari Hesap: Mal-hizmet hesabı ve transferlerinin tutulduğu hesap (mal-hizmet-

karşılıksız transferler)

2- Sermaye hesabı: Sermaye transferleri (borcu bağışlanması, göçmen transferleri),

üretilmeyen, finansal olmayan varlıklardaki (kara parçası gibi maddi varlıklar ile imtiyaz,

telif, ticari marka ve kira, lisans gibi transfer edilebilir sözleşmeler gibi maddi olmayan

varlıklar) transferler…

3- Finansal hesap: Doğrudan yatırımlar (yatırımcının yerleşik olduğu ekonomi dışındaki

bir ekonomide yaptığı uzun vadeli yatırımlar), portföy yatırımları (tahvil, bono, hisse

senedi gibi menkul değerlere yapılan yatırımlar), finansal türevlere yatırımlar ( bir

dayanak varlığın değerine bağlı ancak bu dayanak varlıktan bağımsız olarak alım satımı

yapılan sözleşmelere yapılan yatırımlar), rezerv varlıklar (MB’nin parasal altın rezervleri,

MB’nin döviz rezervleri)

4- Net hata ve noksan: Hesaplar arasında oluşan farklar bu kalemde izlenir.

5

Dr. Süleyman BOLAT

---

6

Dr. Süleyman BOLAT

BP EĞRİSİNİN ELDE EDİLİŞİ

 BP = CA (XN) + CK olduğundan

 CA = Cari denge = X – M

CARİ DENGEYİ NELER ETKİLER : Gelir (Y) ve Döviz Kuru (R)

Gelir (Y)

 CK (sermaye dengesi) sabitken, 

Y ↑, M ↑, XN ↓, 

Cari denge açık verir, BP < 0, 

Döviz miktarı ↓, Dövizin değeri ↑, 

TL’nin değeri ↓…

 CK (sermaye dengesi) sabitken, Y ↓, M ↓, XN ↑, 

Cari denge fazla verir, BP > 0, 

Döviz miktarı ↑, Dövizin değeri ↓, 

TL’nin değeri ↑ …

---

7

Dr. Süleyman BOLAT

Döviz Kuru (R)

 CK (sermaye dengesi) sabitken, R ↑, X ↑, M ↓, XN ↑, 

Cari denge fazla verir,  BP > 0, 

Döviz miktarı ↑, 

Dövizin değeri ↓, 

TL’nin değeri ↑ …

 CK (sermaye dengesi) sabitken, R ↓, X ↓, M ↑, XN ↓, 

Cari denge açık verir, BP < 0, 

Döviz miktarı ↓, Dövizin değeri ↑, 

TL’nin değeri ↓ …

---

8

Dr. Süleyman BOLAT

Sermaye Dengesi’ni Faiz Etkiler…

 CA (cari denge) sabitken, i ↑, 

sermaye girişi ↑, 

sermaye dengesi fazla verir,  BP > 0, 

Döviz miktarı ↑, 

Dövizin değeri ↓, 

TL’nin değeri ↑ …

 CA (cari denge) sabitken, i ↓, 

sermaye çıkışı ↑, 

sermaye dengesi açık verir,  BP < 0, 

Döviz miktarı ↓, 

Dövizin değeri ↑, 

TL’nin değeri ↓ …

---