Adabiyotshunoslik asoslari fanining ob’ekti va vazifalari

Adabiyot nazariyasi fanining predmeti va mazmuni

Reja:

1. Adabiyotshunoslik asoslari fanining ob’ekti va vazifalari.

2. Adabiyotshunoslikning tarkibiy qismlari:

3. Fanning tuzilishi, mazmuni va vazifalari.

Adabiyotshunoslik asoslari fanining ob’ekti va vazifalari.

Adabiyot atamasi arabcha “adab” so‘zining ko‘plik shaklidir. U keng va tor ma’nolarda ishlatiladi. Keng ma’noda ishlatilganda kitoblar, risolalar, maqolalar, umuman, ko‘pchilikning o‘qishi uchun mo‘ljallangan nashrlar tushuniladi. Bunday adabiyotlar turli sohalarga bo‘linadi va turlicha nomlar bilan yuritiladi: “Qishloq xo‘jaligi adabiyoti”, “Texnika adabiyoti”, “Meditsina adabiyoti”, “Badiiy adabiyot” singari. Adabiyot atamasi tor ma’noda qo‘llanganda faqat badiiy adabiyotlar (romanlar, qissalar, hikoyalar, she’rlar, balladalar, dramalar, qasidalar) tushuniladi.

Maxsus, tor va profetsional ma’nodagi “adabiyot” atamasi o‘zbek adabiy tiliga XX asrning boshlarida kirib kelgan. O‘tmishda badiiy adabiyot bilan birga ilmiy, tarixiy, axloqiy kitoblar ham adabiyot atamasi tushunchasi ham doirasiga kiritilgan. O‘rta asrlarda shunday asarlar ham yaratilganki, ulardan so‘z san’ati ilm-fan, odob-axloq masalalari bilan qorishib ketgan (“Qobusnoma”, “Qutadg‘u bilig”, “Boburnoma” singari). Bundan tashqari sof badiiy asarlar ham “adabiyot” atamasi tushunchasi doirasiga kiritilgan. She’riy asarlar “nazm”, “manzuma”, “abyot”, “she’r” atamalari bilan nasriy asarlar “nasr” nomi bilan yuritilgan. She’riy to‘plamlar uchun “devon”, “bayoz” singari atamalar qo‘llanilsa-da, umumiy maxsus atama ishlatilmagan. XX asr boshlarida Hamza, Abdulla Avloniy va boshqalar o‘zlarining badiiy asarlarini “adabiyot” deb atay boshlaganlar. XX asrning 20-yillariga kelib, badiiy asarlarga nisbatan “adabiyot” atamasini qo‘llash odat tusiga kirgan.