Adjektiv stammeklasser



Yüklə 29,84 Kb.
tarix26.11.2017
ölçüsü29,84 Kb.
#12484

SAM-1033/SAM-2030 UiT

ADJEKTIV 
1. Stammeklasser:
Vokalstammer:

Sterkt stadium i nominativ entall, svakt stadium i flertall:


falli – falit
eahppi – čeahpit

guhkki – guhkit

unni – unnit

buoidi – buoiddit

nuorra - nuorat
Konsonantstammer:

Svakt stadium i nominativ entall, sterkt stadium i flertall


jorbbas – jorbasat

geahpas – geahppasat

jođán – jođánat

boaris - boarrásat


Kontrakte stammer:

Svakt stadium i nominativ entall, sterkt stadium i flertall:

áppat/čáppis – čábbát

rikkis – riggát

stuoris – stuorrát

njálggis/njálggát – njálgát


2. Attributt- og predikativform:
Adjektiv kan ha forskjellig form alt etter hva slags rolle de har i en frase. Er adjektivet hovedordet, så har det predikativform. Hvis adjektivet står som attributt til et annet ord, så har det attributtform. Ikke alle adjektiv har en egen attributtform.
I predikativform skal adjektivet kongruere med subjektet i tall. I attributtform er det bare adjektivet ’buorre’ som kongruerer med hovedordet:
Attributt Predikativ
Fales mánná Mánná lea falli.

Fales mánát Mánát leat falit.

Čeahpes mánná Mánná lea čeahppi.

Čeahpes mánát Mánát leat čeahpit.

Boares olmmoš Olmmoš lea boaris.

Boares olbmot Olbmot leat boarrásat.

Stuora/ stuorra viessu Viessu lea stuoris.

Stuora/stuorra viesut Viesut leat stuorrát.


3. Komparering
Adjektiv kan kompareres eller gradbøyes.
Positiv: grunnform: falli, boaris, stuoris
Komparativ: falit, boarráseabbo/boarrásabbo, stuorát/stuorit
Superlativ: falimus, boarráseamos/boarrásamos, stuorámus/stuorimus

a. Komparativ:

Komparativ brukes når man sammenligner to enheter. Det svarer ikke bestandig til komparativ i norsk:


Máret lea nuorat og Iŋgá . ”Máret er yngre enn Iŋgá”

Goabbá munnos lea nuorat? ”Hvem av oss er yngst?”


Vokalstammer:

Vokalstammer kompareres likt i dialektene.




Attributt

Predikativ

Mun oidnen dan nuorat nieidda.

Iŋgá lea nuorat go Elle.

Mun oidnen daid nuorat nieiddaid.

Máret ja Elle leaba nuorabut go Jovnna.

Mun veahkehan dan čeahpes máná.

Ovllá lea čeahpit go Risten.

Mun veahkehan daid čeahpes mánáid.

Sire ja Issát leaba čeahpibut go Jovnna.


Konsonantstammer:

For konsonantstammer har vi komparativendelsene –eabbo i vest og –abbo i øst. Legg merke til at –eabbo har stadieveksling mens –abbo ikke har det.


I komparativ har konsonantstammer en egen attributtform, vestlig: -et, og østlig: -at.





Attributt

Predikativ

Øst:

Oidnen dan boarrásat nieidda.

Mun lean boarrásabbo go nieida.




Oidnen daid boarrásat nieiddaid.

Mii leat boarrásabbot go nieida.

Vest:

Oidnen dan boarráset nieidda.

Mun lean boarraseabbo go nieida.




Oidnen daid boarráset nieiddaid.

Mii leat boarráseappot go nieida.

Noen konsonantstammer som ikke har stadieveksling i vanlig bøyning, har stadieveksling i komparasjon, f.eks’lossat’. Disse ordene får stadieveksling hvis de blir komparert som vokalstammer:







Vokalstamme

Konsonantstamme

attributt:

Oidnen dan losit nieidda.

Oidnen dan lossadat/lossadet nieidda.

predikativ:

Nieida lea losit go bárdni.

Nieida lea lossadet/lossadat go bárdni.




Nieiddat leat losibut go bártnit.

Nieiddat leat lossadabbot/lossadeappot go bártnit.



Kontrakte stammer:

Kontrakte stammer kompareres som vokalstammer i vest, og som konsonantstammer i øst. Legg merke til at ’stuoris’ og adjektiv som slutter på –i (guollái, čeavlái) kompareres som vokalstammer også i de østlige dialektene.







Attributt

Predikativ

Øst:

Oidnen dan riggásat nieidda.

Mun lean riggásabbo go nieida.




Oidnen daid riggásat nieiddaid.

Mii leat riggásabbot go nieida

Vest:

Oidnen dan riggát nieidda.

Mun lean riggát go nieida.




Oidnen daid riggát nieiddaid.

Mii leat riggábut go nieida.


b. Superlativ
Superlativ brukes når man sammenligner flere enn to ting.

Máret lea čeahpimus. Son lea máilmmi boarráseamos/boarrásamos olmmoš.


Vokalstammer:

Vokalstammer kompareres likt i dialektene.




Attributt

Predikativ

Mun oidnen dan nuoramus nieidda.

Iŋgá lea nuoramus.

Mun oidnen daid nuoramus nieiddaid.

Máret ja Elle leaba nuoramusat.

Mun veahkehan dan čeahpimus máná.

Ovllá lea čeahpimus.

Mun veahkehan daid čeahpimus mánáid.

Sire ja Issát leaba čeahpimusat.


Konsonantstammer:
For konsonantstammer har vi komparativendelsen –eamos i vest og –amos i øst. –eamos har stadieveksling, mens –amos ikke har det.





Attributt

Predikativ

Øst:

Oidnen dan boarrásamos nieidda.

Mun lean boarrásamos.




Oidnen daid boarrásamos nieiddaid.

Mii leat boarrásamosat.

Vest:

Oidnen dan boarráseamos nieidda.

Mun lean boarráseamos.




Oidnen daid boarráseamos nieiddaid.

Mii leat boarrásepmosat.


Kontrakte stammer:
Kontrakte stammer kompareres som vokalstammer i vest, og som konsonantstammer i øst.’stuoris’ og adjektiv som slutter på –i (guollái, čeavlái) kompareres som vokalstammer også i de østlige dialektene.






Attributt

Predikativ

Øst:

Oidnen dan riggásamos nieidda.

Mun lean riggásamos.




Oidnen daid riggásamos nieiddaid.

Mii leat riggásamosat.

Vest:

Oidnen dan riggámus nieidda.

Mun lean riggámus.




Oidnen daid riggámus nieiddaid.

Mii leat riggámusat.



4. Bøyning av adjektiv
Adjektiv er nomen og kan bøyes i kasus. Det er vanlig at man bruker et adjektiv for å vise til en gruppe som deler den samme egenskapen:
Nuorat – ungdom: nurrii, nuorat, nuoraide

Boarrásat – eldre: boarrásii, boarrásat, boarrásiidda

Geafit – de fattige: geafái, geafit, gefiide

Riggát – de rike, rikingene: riggái, riggát, riggáide


Kasusbøyningen følger vanlige regler, der adjektivene får bøyningsendelser innenfor sin stammeklasse. Vanlige regler for stadieveksling, diftongforenkling og vokalveksling gjelder.
Legg merke til at de komparerte formene kan ha en annen stammeklasse en grunnformen, positiv.

Komparativ av vokalstammer blir konsonantstamme ( nuorra  nuorat: nuorabu, nuorabut, nuorabuidda).



Komparativ av konsonantstammer blir vokalstamme: (boaris  boarrásabbo/boarráseabbo – boarrásabbuide/boarráseappuide).
Hva blir superlativ av vokal- og konsonantstammer?
Ovdamearkkat:
Oahpaheaddji attii čeahpimusaide keavssaid.

Ráđđehus ii sáhttán maidege lohpidit gefiide.

Boarrásiin lea heittot ruhtadilli.

Váhnemat leigga nuoraiguin mannan gávpogii.

Go borddát girjjiid gássii, de bija losimusaid vuolemussii ja geahppasepmosiid/geahppasamosiid bajimussii.
Yüklə 29,84 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə