Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U
8
ta nımayan da akademik Afad Qur ba no vun adı ilə öyü nər, qürur
duyardı. Köhnə məktəbimizin ki tab xanasında olan dərs liklərdən
başqa, dilçi alimlərdən yal nız akademik Afad Qur banovun nəfis
tərtibatlı “Ümu mi dilçilik” kitabını şagird ikən şəxsən özüm gör
müşəm. Məşhur pasionarlıq nəzəriy yə si nin banisi Lev Qumilyo
vun yazdığı kimi, insan dünyaya gələn an da öz yurdunun tə biəti
də, danışığı da... insanın canına hopur. Ömrünün so nu na dək in
san o cazibədar ruhdan heç vaxt ayrıla bilmir. Bu baxımdan akade
mik Afad Qurbanovun ömrünün son illə rində yazdığı möhtəşəm
“Cücikənd şivəsi” əsəri bunun bariz nümunəsi hesab oluna bilər.
Yenilik tərəfdarları, istedadlı şəxslər həmişə qəzəbli tən qid
lərə tuş gəlmişlər. Akademik Afad Qurbanov da tə qib lərə, qə rəzli
tənqidlərə az məruz qalmamışdı. Lakin heç vaxt qüru ru nu, lə
yaqətini, dəyanətini sındırmaz, haqsızlığa yalnız məntiqli, müd
rik sözləri ilə cavab verərdi. Çünki müd rik və obyektiv adamlar
həmişə xeyirxah tənqidə möh tac olarlar, qərəzli və böhtanlı söz
lərə məhəl qoymaz lar. Akademik Afad Qurbanov belələrindən idi.
Əzizxan Tanrıverdinin əsərində dəfələrlə vurğulanır ki,
Afad müəllim elm aləminə öz istedad və bacarığını gənclik hə
yatının yollarında sınayasınaya gəlmişdi.
Afad Qurbanov xeyirxah himayədar kimi...
Əsərdə Afad müəllimin xeyirxahlığı və istedadlı gənclərə
himayədarlığından da bəhs olunur. Diqqəti çəkən faktlardan biri
odur ki, XX əsrin 50ci illərində Borçalının Başkeçid rayonu nun
əksər kəndlərində Azərbaycan dilində orta məktəblər yox imiş.
Həmin rayonda Azərbaycan di lin də ilk məktəb məhz Hamamlı
kənd orta məktəbi olub. Afad Qurbanov 22 ya şında 4 il Hamamlı
orta məktəbində direk tor vəzifəsində çalış mış dır. İşlədiyi az vaxt
ərzində peşə kar lığı və təlimtərbiyə sahəsindəki uğuru ilə kənd
ca ma atının dərin hüsnrəğbətini qazanmışdır.
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U
9
Məhz Afad müəllimin direktor olduğu vaxt ilk azər bay can lı
şagird − Novruz İsa oğlu Musayev təhsildəki mü vəffə qiy yətlərinə
görə gümüş medala layiq görülmüş dü. Heç şüb hə siz, Hamamlı
kənd məktəblisinin medala la yiq gö rül məsində Afad müəllimin
xidmətləri də az olma mışdır.
Afad müəllimin xeyirxah əməlləri çox olub. Xeyir xahlıq,
yax şılıq insan qəlbinə tez bir zamanda yol tapır və zaman keç
dik cə onu liderə çevirir. Necə ki, Afad müəllimi liderə çevirdi.
Əmək dar elm xadimi, akademik Afad Qur ba nov 70dən artıq
dok toranta rəhbərlik etmişdir. Eyni za manda yetirmələrinin
işlə təmin olunmalarında, karyera əldə etmələrində köməyini
əsir gə məmişdi.
Akademik Afad Qurbanovun əsərləri haqqında...
Akademik Afad Qurbanov yaradıcılığı çoxşaxəlidir. O,
Azər baycan dilçiliyinin əksər sahələrində qələmini sı namış dır.
Afad müəllim görkəmli dilçi kimi Azərbaycan elmi tari
xində öz adını əbədiləşdirmişdir.
Professor Əzizxan Tanrıverdi ustadının hər bir əsəri nə ya
rəy yazmış, ya da öz əsərlərində ona münasibət bil dir mişdir.
Aka demik Afad Qurbanovun ümumilikdə elə bir əsəri yoxdur ki,
Əziz xan müəllim bu və ya digər baxış bu ca ğın da ona münasibət
bil dirməsin. Müəllifin “Dilimiz, mə nəviyyatımız” ki ta bı, demək
olar ki, bütövlükdə Afad müəllimin yaradı cı lı ğı na həsr olunmuş
dur. Həmin məqalə və rəylərin hər biri xüsusi ruhla, zövqlə qə
lə mə alınmışdır.
Əzizxan Tanrıverdi ustadına həsr olunmuş məqa lə lərin,
eyni zamanda şeir nümunələrinin hər birini zərgər də qiqliyi ilə
təh lil edərək bu kitaba daxil etmişdir. Məxsusi olaraq vurğulayaq
ki, Əzizxan müəllim ustadının hər yu bileyində ona sanballı bir
mə qalə həsr etmişdir.
Т Ü R K O L O G İ YA M I Z I N A F A D Q U R B A N O V U
10
Prof. Ə.Tanrıverdi ustadının anadan olmasının 70 il liyi mü
na sibətilə yazdığı “Dilçiliyimizin ağsaqqalı” məqa lə sində Afad
Qurbanovu Azərbaycan dilçiliyinin korifeyi, türk və Av ropa dil
çiləri tərəfindən orijinal konsepsiyalar müəllifi kimi rəğ bətlə qə
bul olunan elm xadimi kimi də yər ləndirmişdir. Mə qalədə A.Qur
banovun 1967ci ildə çap etdirdiyi “Müasir Azər baycan ədəbi
dili” kitabı haqqında rus türkoloqu, akademik A.N.Ko nonovun
maraqlı bir fikrinə də yer verilmişdir: “A.M.Qur banovun kitabı
yalnız Azərbaycan dili materiallarını deyil, həm də başqa türk
dil lərinin materiallarını əhatə edən mövzuları işıq lan dı rır”.
Müəllif ustadının zəhmətkeşliyini və tükənməz yara dı cılıq
eş qini belə açıqlayır: “Təkcə onu xatırlatmaq kifa yət dir ki, müəl
lifin (yəni – Afad Qurbanovun) 1993cü il də fərq li problemlərə
həsr edilmiş “Ümumi dilçilik” – II cild, “Tür koloji dilçilik”,
“Azər baycanlı adları: Uşağa necə ad seç məli?” kimi fundamental
əsər ləri işıq üzü görmüş dür”.
Akademik Afad Qurbanov Azərbaycan Ono mas ti kası
Məktəbinin banisi kimi...
Azərbaycan onomastikasının sistemli şəkildə təd qi qi nə
1960–70ci illərdən başlanmış, bu sahəyə aid xeyli mə qalə və mo
noqrafiya, eyni zamanda bir neçə elmlər dok toru və fəlsəfə doktor
luğu dissertasiyaları yazılmışdır. La kin Azərbaycan ono mastik
va hidlərinin kompleks halın da tədqiqinin bünövrəsini məhz aka
de mik A.Qur ba nov qoy muş dur. Yalnız dilçiliyimizin onomalo
gi ya sahə sinə dair Afad müəllimin 100ə qədər mə qa ləsi, 4 san
ballı monoq ra fiyası çap olunmuşdur. Məhz onun tə şəbbüsü ilə o
vaxt kı V.İ.Lenin adına APİnin (indiki ADPUnun) Azərbay can
dil çiliyi kafedrasının nəzdində “Onomastik Elmi Mər kəz” yara
dılmış və həmin mərkəzdə onomasti kanın ayrıayrı sahələri üzrə
təd qiqat işləri aparılmışdır. Həmçinin bir sıra bölgələrə ekspedi
Dostları ilə paylaş: |