Ağayar Şükürov
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ABİDƏNİ TANIDIQCA
- QUŞLAR XORU
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 33 getdikdən sonra ilk qovşaqdan sola dönürük. Bir neçə yüz metr də bu istiqamətdə gedirik. Ömürzak avtomobili türbənin tac qapısının düz qarşısında saxlayır. Geniş bir ərazinin ortasında Əhməd Yesəvi Türbəsiylə üz-üzə dayanmışıq. Görünüşündə dünyanı mühüm saymayan, yalnız, ancaq bu yalnızlığa da heç bir etiraz etməyən, özü başqa bir dünya imiş kimi duran insan üzünün cizgiləri var. Olduğumuz yerdən tac qapıya üç yüz metrə yaxın yol var. Daha sonra öyrənirəm ki, buradan etibarən hər hansı bir nəqliyyatla getməyi Qazax qardaşlarımız mənəviyyata hörmətsizlik hesab edirlər. Yolun iki tərəfində, bel hissəsindən kəsilərək forma verilən bitkilər yaşıl bir koridor əmələ gətirmişdir və koridorun arxasında rəngarəng güllərdən yaradılmış qızılgül bağçası uzanır. Səhərin səssizliyi hər yerə hakimdir. Yaşıl koridorda yeriyərək möhtəşəm tac qapıya yaxınlaşırıq. Sanki əvvəl yoxmuş kimi, indi yalnız bu anı yaşayıram. Hətta əvvəlki yorğunluğum da keçib getdi. İnsan boyundan 25 mərtəbə daha böyük tac qapının qarşısında dayanıb ziyarətimizi edirik. Bu an uzanıb gedə bilərdi, lakin Ömürzağın geriyə addımladığını görüncə mən də ona uyğunlaşaraq gəldiyimiz kimi geri çəkilirik. Gözlərimiz çiçək bağçasındadır. “Kaş ki, bu geniş ərazinin hər tərəfi qızılgüllərlə örtüləydi”, deyə qəlbimdən keçir. Bunu xəyal edərək zehnimdə türbənin hər tərəfini qızılgüllərlə doldururam. Sarı, qırmızı, çəhrayı, bənövşəyi... hər rəngdə qızılgülün açıldığı bağça. Həyəcanım artır... Doğrusu, bu ilk ziyarətdə memarlığın ümumi təsirinin xaricində bir üstünlüyünü görə bilmədiyimi, buraya daha sonrakı gəlişlərimdə hiss edəcəkdim. Bir rus generalına istinadən deyilir ki, “Şərq sirlərlə doludur, heç bir zaman ilk görüşdə özünü təslim etmir”. Yesəvi Türbəsinə hər gəlişim zamanı öyrəndiyim yeni şeylər, bu sözü xatırladırdı. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 34 ABİDƏNİ TANIDIQCA Yesəvi Türbəsi adətən şəhərdən qoparılmış kimi, ayrı bir bölgədə yerləşir. Onun ən yaxın şəhər binalarına məsafəsi 500 metrdir. Türbənin cənub və şərq tərəfləri şəhərə baxır. Ancaq bu arada da yaşıllaşdırma işləri və yol infrastrukturu əskik olduğundan həm şəhər, həm də türbə tikilişində əskiklik meydana gəlir. 1975-ci ildə Kültəpə və keçmiş Yesi məskunlaşma bölgəsindən 65 hektarlıq bir ərazi qoruq ərazisi elan edilmiş və bu geniş ərazi türbə sahəsi olaraq təsis edilmişdir. Türbə ətrafında aparılan təmir işləri zamanı bilərəkdən və ya qəsdən bu geniş ərazidə olan Osmanlı hamamı və bir çox sayda qiymətli əsər yox edilmiş və möhtəşəm abidə ətrafda tək qalmışdır. Hazırda bu ərazidə türbənin düz qarşısında onun türbədarı kimi dayanan Böyük Türk elm adamı və Xaqanı Ulubəyin qızı Rəbiə Sultan Begüm Türbəsi və onun yanına yerləşdirilmiş, ziyarətçilərə bilet satılan kiçik bir köşk var. Bu kiçik köşkün içində hər zaman üç-dörd qadın olur. Biletlə yanaşı, Qazax dilində dini nəşrlər, təsbehlər, açıqcalar da satılır. Silsilənin ən mühüm tarixi bölmələrindən biri olan Əhməd Yesəvinin 63 yaşında yer altına girdiyi çiləxana, Kültəpənin zirvəsinə yaxın bir yamacdadır. Bu yamacın altında isə ətrafla əlaqəsi kəsildiyi üçün burada olması xüsusi diqqətlə baxılan zaman müşahidə edilən binalardan biri yerləşir. Türbənin qəbirxana bölməsinin olduğu şimal hissəsinin divarına əlli metr qədər məsafədə divarlarının yarısı yerə batmış bir məscid ilə sonradan tikilən idarə binaları geniş ərazinin içərisinə nizamsız şəkildə səpilmiş haldadır. Bundan başqa, yenə türbənin şimalında sonradan tikilən hədiyyələr satan mağaza binası, içində dərvişlərin hücrələrinin olduğu qalın və yüksək bağça divarı qalıqları yerləşir. Türbəyə kənardan baxarkən yaşıla çalan yumşaq mavi rəng gözləri oxşayır. Yüksək divarların, yerdən bir adam boyu məsafə xaricində qalan hissələri, çinilərlə örtülmüşdür. Çinilər əhli olmayana özünü təslim etməyən bəzəklərlə doludur. Professor Şahin Uçar Xocayla türbəni gəzənə kimi mən də bunları sadəcə çinilərə işlənmiş naxışlar kimi görürdüm. O gün Kültəpənin üzərindən dayanıb türbəyə baxarkən Xoca: “kufi yazılar nə gözəl yerləşdirilmişdir” deyərək bir-bir onları www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 35 oxumağa başladı. Mənim yalnız çini naxışlar kimi gördüyüm şəkillər, sən demə “Allah, Məhəmməd, Əli...” sözlərinin, kufi yazı texnikası ilə yazılmış forması imiş. Daha sonrakı ziyarətlərdə mən də bu yazıları birlikdə gəldiyimiz yoldaşlara tanıtdım. Hər biri ən az mənim qədər heyrətlənirdi. Bundan başqa, hər tərəfdə kufi yazılarla yanaşı, müxtəlif dövrlərdə Türk qrupları tərəfindən istifadə olunan damğa şəkilləri vardı. Görənləri ən çox çaşdıran xaç şəklindəki Türk damğası olurdu. Niyə bu damğaların seçildiyini hələ ki, dəqiq bilən yoxdur, ancaq bir fikir var ki, bunlar türbənin tikildiyi dövrdə Türkistan ətrafında yaşayan Türk boylarının simvolları ola bilərlər. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 36 QUŞLAR XORU Türbədə aylar sonra fərq etdiyim detal isə kəmərli qapının sütunları arasında gizlənmiş quş yuvaları idi. Bəlkə də quşlar üçün ayrılmış bu yerlərdən yüzlərlə saymaq olardı. Türbənin ön girişi olan tac qapının sütunları içində göyərçinlər başda olmaqla üzrə müxtəlif yerlərdə quşlar yuva salıb. Bundan başqa, yuvaların olduğu sütunlara, quşların yuvalarına gəlib gedərkən qonmaqları üçün ağac və dəmir çubuqların yerləşdirilməsi də nəzərdə tutulmuşdur. Günün hər saatında, ancaq xüsusilə axşam gün batana yaxın, Yesəvi Türbəsi quşlar orkestrinin konsertinə səhnə olurdu. Kəmərlərin üzərində quşların qonmaqları üçün nəzərdə tutulmuş ağac və dəmir çubuqların üzərinə qonan yüzlərlə quş, öz dillərində nəğmə oxuyurdu. Quşların qonduqları bu ağac çıxıntılarını memarların xətası olaraq dəyərləndirənlər də vardır. Quş və qəbir Anadoluda da bir yerdə deyilmi? Anadoluda da mərmər qəbirlərin üzərində yağış suları yığılarkən quşların içmələri üçün insanlarımız su qabları düzəldirlər. Ancaq yox, indi quşların mədəniyyətimizdəki yerini bir kənara qoyub, konsert saatlarını sehrləyici hala gətirən qrupdan bəhs etməliyəm. Bu diyarda günəşin batmağı və göy üzü bir başqa aləmdir. Günəş hər axşam üfüqümüzdən özündən əvvəlkinə bənzəməyən və bəlkə o saata qədər, heç bir axşamda görünməmiş qızıl şəfəqlər yaradaraq batır. Bəlkə həyatında qürubu seyr etmənin zövqünü bir daha dadmamış olanlar belə, bu şəfəqlərin vurğunu olurlar. Ah, kaş ki, hamıya quşların konserti davam edərkən, qızıl şəfəqləri seyr etdirmək mümkün olsaydı... O zaman bütün gözlər mənim anlatmadıqlarımı da görür və hər qulaq o səsləri eşidərdi... Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|